تبیان، دستیار زندگی
جهان بینی فلسفی متکی به یک سلسه اصول است و آن اصول اولا بدیهی و برای ذهن غیر قابل انکارند و با روش برهان و استدلال پیش می روند و ثانیا عام و دربرگیرنده اند طبعا از نوعی جزم برخوردار است...و هم محدودیت جهان بینی علمی را ندارد. جهان بینی فلسفی پاسخگو به هما
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

جهان بینی توحیدی

انسان به دنیای پیرامونش به هرگونه ای بنگرد همانگونه برنامه زندگی اش را تنظیم می کند. انسانها دیدگاههای متفاوتی از عالم دارند؛به همین خاطر هدفها متفاوت خواهد بود.استاد مطهری رحمة الله علیه با ارائه معیارهای جهان بینی خوب جهان بینی اسلامی توحیدی را نگرشی، مناسب با این معیارها می دانند.

تعریف جهان بینی

جهان بینی توحیدی

نوع برداشت و طرز تفکری که یک مکتب درباره جهان و هستی عرضه می دارد ...اصطلاحا جهان بینی نامیده می شود.(جهان بینی توحیدی، ص7)

حکما حکمت را تقسیم می کنند به حکمت عملی و حکمت نظری حکمت نظری دریافت هستی است آنچنان که هست و حکمت عملی دریافت خط مشی زندگی است آنچنان که باید.[جهان بینی توحیدی، ص7] بایدها نتیجه منطقی آنچنان هست هاست.

جهان احساسی

جهان بینی به معنی جهان شناسی است و به مسئله مغروف شناخت مربوط می شود. شناخت از مختصات انسان است برخلاف احساس که از مشترکات انسان و سایر جانداران است...برتری انسان از سایر جانداران در شناخت جهان یعنی نوعی بینش عمق درباره جهان است.[همان، ص8] آنچه مسلم است این است که احساس یک چیز غیر از شناخت آن است. [همان، ص 9]

کار علم از آن جهت که بر آزمون عملی مبتنی است مزایایی دارد و نارساییهایی. بزرگترین مزیت کشفیات علمی این است که دقیق و جزئی و مشخص است...اما علم به موازات اینکه دقیق و مشخص و جزئی است...دایره اش محدود است

انواع جهان بینی

ایشان بیان می کنند که تعبیر و تفسیر از جهان از سه منبع ممکن است الهام شود: علم،فلسفه،دین

جهان بینی علمی

علم چگونه و در چه حدی بینش می دهد؟ علم مبتنی بر دو چیز است: فرضیه و آزمون. در ذهن یک عالم برای کشف و تفسیر یک پدیده اول فرضیه ای نقش می بندد و سپس آن را در عمل در لابراتور مورد آزمایش قرار می دهد. اگر آزمایش آن را تأیید کرد به صورت یک اصل علمی مورد قبول قرار واقع می شود...علم به این طریق به کشف علتها و کشف آثار و معلولها می پردازد. [همان،ص9]

کار علم از آن جهت که بر آزمون عملی مبتنی است مزایایی دارد و نارساییهایی. بزرگترین مزیت کشفیات علمی این است که دقیق و جزئی و مشخص است...اما علم به موازات اینکه دقیق و مشخص و جزئی است...دایره اش محدود است. محدود است به چه؟ به آزمون...اما مگر می توان همه هستی را و همه جنبه های هستی را در بند آزمون در آورد؟ ...آیا اینکه جهان آغازی و فرجامی دارد یا از هر دوطرف بی نهایت است قابل آزمایش است...جهان بینی علمی جزءشناسی است نه کل شناسی.[ص10]نارسایی دیگر جهان بینی علمی فرضیه و آزمون ارزش موقت دارد. به همین جهت جهان بینی علمی یک جهان بینی متزلزل و بی ثبات است و نمی تواند پایگاه ایمان واقع شود. ایمان تکیه گاهی محکمتر بلکه تکیه گاهی که رنگ جاودانگی داشته باشد می طلبد. [همان، ص11]جهان بینی علمی ارزش عملی و فنی است نه نظری... ارزش عملی و فنی آن این است که علم خواه آنکه واقعیت نما باشد و یا نباشد در عمل به انسان توانایی ببخشد و مثمرثمر بوده باشد...از شگفتیهای علم در جهان امروز این است که به موازات اینکه بر ارزش فنی و عملی اش افزوده شده از ارزش نظری آن کاسته شده است...از آنچه گفتیم روشن شد که ایدئولوژی نیازمند به نوعی جهان بینی است که اولا به مسائل اساسی جهان شناسی- که به کل جهان مربوط می شود نه به جزء خاص- پاسخ دهد؛ ثانیا یک شناسایی پایدار و قابل اعتماد و جاودانه بدهد نه یک شناسایی موقت و زودگذر؛ثالثا آنچه ارائه می دهد ارزش نظری و واقعیت نمایانه داشته باشد نه صرفا عملی و فنی. و روشن شد که جهان بینی علمی با همه مزایایی که از جهاتی دیگردارد فاقد نیازهای سه گانه بالاست.[همان، ص 13]

جهان بینی مذهبی و فلسفی وحدت قلمرو دارند برخلاف جهان بینی علمی...از این رو جهان بینی اسلامی در عین حال یک جهان بینی عقلانی و فلسفی است. از مزایای جهان بینی مذهبی علاوه بر دو مزیت جهان بینی فلسفی- ثبات و جاودانگی و دیگر عموم و شمول- قداست بخشیدن به اصول جهان بینی است. و با توجه به اینکه یک ایدئولوژی ایمان می طلبد...روشن می شود که یک جهان بینی آنگاه تکیه گاه یک ایدئولوژی و پایه ایمان قرار می گیرد که رنگ و صبغه مذهبی داشته باشد

جهان بینی فلسفی

جهان بینی فلسفی متکی به یک سلسه اصول است و آن اصول اولا بدیهی و برای ذهن غیر قابل انکارند و با روش برهان و استدلال پیش می روند و ثانیا عام و دربرگیرنده اند طبعا از نوعی جزم برخوردار است...و هم محدودیت جهان بینی علمی را ندارد. جهان بینی فلسفی پاسخگو به همان مسائلی است که تکیه گاههای ایدئولوژی هستند.تفکر فلسفی چهره و قیافه جهان را در کل خود مشخص می کند. [همان، ص 14]

جهان بینی مذهبی

جهان بینی مذهبی و فلسفی وحدت قلمرو دارند برخلاف جهان بینی علمی...از این رو جهان بینی اسلامی در عین حال یک جهان بینی عقلانی و فلسفی است. از مزایای جهان بینی مذهبی علاوه بر دو مزیت جهان بینی فلسفی- ثبات و جاودانگی و دیگر عموم و شمول- قداست بخشیدن به اصول جهان بینی است. و با توجه به اینکه یک ایدئولوژی ایمان می طلبد...روشن می شود که یک جهان بینی آنگاه تکیه گاه یک ایدئولوژی و پایه ایمان قرار می گیرد که رنگ و صبغه مذهبی داشته باشد.[همان، ص 15]

جهان بینی توحیدی یعنی درک اینکه جهان از یک مشیت حکیمانه پدیده آمده است و نظام هستی بر اساس خیر و جود و رحمت و رسانیدن موجودات به کمالات شایسته آنها استوار است...موجودات جهان با نظانی هماهنگ به یک سو و به طرف یک مرکز تکامل می یابند؛آفرینش هیچ موجودی عبث و بیهوده و بدون هدف نیست...جهان بینی توحیدی با نیروی منطق و علم و استدلال حمایت می شود

معیار خوبی جهان بینی

1.قابل اثبات و استدلال باشد؛

2.به زندگی معنی دهد؛

3.آرمان ساز و شوق انگیز و آرزو خیز باشد؛

4.قدرت تقدس بخشیدن به هدفهای انسانی و اجتماعی را داشته باشد؛

5.تعهدآور و مسؤلیت ساز باشد.[همان،ص 16]

جهان بینی توحیدی

جهان بینی توحیدی یعنی درک اینکه جهان از یک مشیت حکیمانه پدیده آمده است و نظام هستی بر اساس خیر و جود و رحمت و رسانیدن موجودات به کمالات شایسته آنها استوار است...موجودات جهان با نظانی هماهنگ به یک سو  و به طرف یک مرکز تکامل می یابند؛آفرینش هیچ موجودی عبث و بیهوده و بدون هدف نیست...جهان بینی توحیدی با نیروی منطق و علم و استدلال حمایت می شود.[همان، ص 17]

از نظر جهان بینی توحیدی اسلامی جهان یک آفریده است و با عنایت و مشیت الهی نگهداری می شود؛ اگر لحظه ای عنایت الهی از جهان گرفته بشود نیست و نابود می گردد...هیچ چیزی نابجا و خالی از حکمت و فایده آفریده نشده است.نظام موجود نظام احسن و اکمل است. جهان به عدل و به حق برپاست

تنها جهان بینی است که در آن تعهد و مسئولیت افراد در برابر یکدیگر مفهوم و معنی پیدا می کند، همچنان که تنها جهان بینی است که آدمی را از سقوط در دره هلناک پوچی گرایی و هیچی ستایی نجات می دهد.[همان، ص 18]

جهان بینی اسلامی

جهان بینی

جهان بینی اسلامی جهان بینی توحیدی است. توحید در اسلام به خالصترین شکل و پاکترین طرز بیان شده است. از نظر اسلام خداوند...به همه چیز آگاه است و بر همه چیز تواناست.[همان، ص 18] جهان بینی توحیدی اسلامی جهان یک آفریده است و با عنایت و مشیت الهی نگهداری می شود؛ اگر لحظه ای عنایت الهی از جهان گرفته بشود نیست و نابود می گردد...هیچ چیزی نابجا و خالی از حکمت و فایده آفریده نشده است.نظام موجود نظام احسن و اکمل است. جهان به عدل و به حق برپاست. [همان، ص 9]

انسان دارای شرافت و کرامت ذاتی و شایسته خلافت الهی است. دنیا و آخرت به یکدیگر پیوسته است. رابطه این دو نظیر رابطه مرحله کشت و مرحله برداشت محصول است. [همان، ص 20]

پی نوشت:

1.مقدمه ای برجهان بینی،ج2،جهان بینی توحیدی،انتشارات صدرا،شهریور87

سیدروح الله علوی

گروه دین تبیان

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.