تبیان، دستیار زندگی

از رفتار و منش امام حسین چقدر می دانیم؟امام حسینی که دوستش دارم و دوستش داری ،علاوه بر مظلوم و غریب و شهید و تشنه، صفات دیگری هم داشته است،اگر پشت ماشین مان با نستعلیقِ درشت می‌نویسیم "حسین عشق منی" ! و اگر به خاطر عزایش گریبان چاک می‌کنیم بدک نیست از منش و رفتارش هم چیزکی سرمان بشود از جمله :

*امام حسینِ روراست:

فرمود: شیعیان و پیروان ما آن کسانى هستند که قلب های آن ها از هر گونه دغل و نیرنگ و دو‌ رویی سلامت و خالی باشد .١

*امام حسینی که محبتش را ابراز می‌کند:

عبیدالله بن عتبه چنین مى‏گوید:

*امام حسین ِروان شناس:

فرمود: کسی که امر به معروف می کند احتیاج دارد به اینکه به حرام و حلال عالم باشد.

گرفتار نفس خود نباشد.

خیرخواه مردم باشد.

با مردم مهربان و رفیق باشد.

گفتارش نیکو باشد.

به تفاوت اخلاق مردم شناخت داشته باشد ( بداند هر کس خلق و خویی دارد و با هر کس باید به طور خاص سخن گفت)

از مکر نفس آگاه باشد ( مبادا در قالب امر به معروف و نهی از منکر به اهداف شومی کشیده شود).

صبور باشد ( اگر از مردم آزاری دید) انتقام نگیرد و شکایت نکند.

با تعصب عمل نکند.

به خاطر نفسش خشم نکند (خشم او برای نفس خودش نباشد بلکه برای خدا باشد )٣

* امام حسینِ کار راه انداز:

فرمود: هرکس گره اى از مشکلات مؤمنى باز کند و مشکلش را برطرف نماید، خداوند متعال مشکلات دنیا و آخرت او را اصلاح مى نماید.۴

*امام حسینِ منظم:

فرمود: کارها و امور خود را همانند کسى تنظیم کن و انجام ده که مى داند و مطمئن است که در صورت خلاف تحت تعقیب قرار مى گیرد و مجازات خواهد شد و در صورتى که کارهایش صحیح باشد پاداش خواهد گرفت. ۵

*امام حسینی که دلش جای کینه نیست:

فرمود: چنانچه با گوش خود بشنوم که شخصى مرا دشنام مى دهد و سپس معذرت خواهى او را بفهمم، از او مى پذیرم و گذشت مى نمایم، چون که پدرم امیرالمؤمنین علىّ (علیه السلام) از جدّم رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) روایت نمود: کسى که پوزش و عذرخواهى دیگران را نپذیرد، بر حوض کوثر وارد نخواهد شد. ۶

*امام حسین ِ منتظر:

فرمود:.... برای قائم ما غیبتی است که گروه هایی در آن، از دین برمی گردند و گروه‌هایی دیگر بر آئین خود استوار می مانند و در این راه آزارها می بینند، به آنها گفته می شود این وعده کی واقع خواهد شد اگر راست می گویید. آنان که بر این آزارها و تکذیب ها صبر کنند مانند کسی هستند که شمشیر به دست گرفته در پیشاپیش رسول اکرم صلی الله علیه و آله جهاد کند. ٧

و امام حسین های دیگری که عمل کردن به یکی از درس‌هایش می‌تواند زندگی فردی و اجتماعی خیلی‌ از ما را زیر و زبر کند.

پی نوشت‌ها:

١-تفسیرالإمام العسکرى(علیه السلام): ص 309، ح 154، بحارالأنوار: ج 65، ص 156، ح 11

٢-بحار الانوار، به نقل از سایت رهپویان

٣-بحار / ج 97 / ص 83 به نقل از کتاب امر به معروف و نهی از منکر محسن قرائتی

۴-مستدرک الوسائل: ج 12، ص 416، ح 13، بحارالأنوار: ج 75، ص 121، ح 4.

۵-بحارالأنوار: ج 2، ص 130، ح 15 و ج 75، ص 127، ح 10.

۶-إحقاق الحقّ: ج 11، ص 431.

٧-کمال الدین ج1 باب 30 ح 3

اظهار محبت به فرزندان

محبت به فرزندان امری درونی است كه خداوند آن را در دل والدین به ودیعت نهاده است. اما آنچه در این میان مهم می نماید و آثار تربیتی در پی دارد ابراز آن است. این امری اختیاری است و والدین و مربیان می توانند در پرتو آن زمینه تربیت صحیح را فراهم آورند. چه بسیارند والدینی كه در برابر فرزندان خود محبت فراوان دارند اما آن را ابراز نمی كنند در حالی كه محبت وقتی سازنده و تأثیر گذار خواهد بود كه فرد مورد محبت از آن آگاهی یابد. امام حسین علیه السلام به عنوان الگوی تربیتی مطمئن و كامل محبت به فرزندان را از نیازهای ضروری آنان دانسته، در قالبهای گوناگون به ابراز آن می پرداخت. گاه با در آغوش گرفتن و به سینه چسبانیدن خردسالان، زمانی با بوسیدن آنان و گاه با به زبان آوردن كلمات شیرین و محبت آمیز.

محبت به فرزندان امری درونی است كه خداوند آن را در دل والدین به ودیعت نهاده است. اما آنچه در این میان مهم می نماید و آثار تربیتی در پی دارد ابراز آن است. این امری اختیاری است.

عبیداللّه بن عتبه چنین می گوید:

«كنت عندالحسین بن علی علیهما السلام اذ دخل علی بن الحسین الاصغر فدعاه الحسین علیه السلام و ضمّه الیه ضمّاً و قبّل مابین عینیه ثم قال: بابی انت اطیب ریحُك و احسن خلقك....بحارالانوار،

«نزد حسین بن علی علیه السلام بودم كه علی بن حسین علیه السلام وارد شد. حسین علیه السلام (امام سجاد علیه السلام ) او را صدا زد، در آغوش گرفت و به سینه چسبانید، میان دو چشمش را بوسید و سپس فرمود: پدرم به فدایت باد، چقدر خوشبو و زیبایی!»

تشویق فرزندان در برابر كار خوب آنان

یكی از شیوه های تربیتی مورد اتفاق صاحب نظران عرصه تعلیم و تربیت، شیوه كارآمد تشویق است. تشویق به جا و متناسب با فعالیت انجام شده، به ایجاد انگیزه در فرد منجر شده، به تكرار و تقویت رفتار می انجامد. چه بسا فرزندان از ارزش و اعتبار صفات مثبت خود آگاهی نداشته، در نتیجه به شخصیت حقیقی و توانمندیهای مثبت خویش پی نبرده، خود را در مقایسه با دیگران ناچیز به شمار آورند. از این رو والدین و مربیان باید ویژگیهای مثبت فرزندان را كشف و برجسته سازند؛ مورد ستایش و تشویق قرار دهند. در فرهنگ اسلامی ـ كه تربیت دینی و اخلاقی فرزندان در كانون توجه است.ـ برتشویق فرزندان هنگام بروز رفتارهای دینی و برجسته كردن صفات اخلاقی و معنوی آنان بسیار تأكید شده است.

امام سجاد علیه السلام فرمود: من به بیماری شدیدی مبتلا شدم. پدرم بربالینم آمد و فرمود:

ماتشتهی؟ فقلت: اشتهی ان اكون ممن لااقترح.(مجمع البحرین، طریحی، ج 2، ص 404) علی اللّه ربّی مایدّبّره لی، فقال لی: احسنت ضاهیت ابراهیم الخلیل صلوات اللّه علیه حیث قال جبرئیل علیه السلام : هل من حاجة؟ فقال: لا اقترح علی ربّی بل حسبی اللّه و نعم الوكیل .»(بحارالانوار، ج 46، ص 67، ح 34.
)

چه خواسته ای داری؟ عرض كردم: دوست دارم از كسانی باشم كه درباره آنچه خداوند برایم تدبیر كرده، نپرسم؟ پدرم در مقابل این جمله به من آفرین گفت و فرمود: تو مانند ابراهیم خلیلی؛ به هنگام گرفتاری جبرئیل نزدش آمد و پرسید: از ما كمك می خواهی؟ او در جواب فرمود: (درباره آنچه پیش آمده) از خداوند سؤال نمی كنم. خداوند مرا كافی است و او بهترین وكیل است.

در این حدیث ملاحظه می شود كه

امام حسین علیه السلام در مقابل پاسخ عارفانه و دلنشین فرزندش ـ كه براساس ظاهر حدیث، سنّ و سال چندانی هم نداشت.ـ جمله «احسنت» را به كار برد و او را به «ابراهیم خلیل» تشبیه كرد.

تربیت عملی

بی تردید مؤثرترین عامل در تربیت اخلاقی و دینی فرزندان رفتارهای درست والدین است. پرواضح است كه زبان رفتار از زبان گفتار بسی نافذتر است و در عمل آثاری نهفته است كه هرگز از گفتار برنمی آید. كودك و نوجوانی كه پیوسته شاهد اعمال نیك والدین است، بطور غیر مستقیم سرمشق می گیرد و به انجام كارهای نیك تشویق می گردد. در سیره تربیتی ائمه اطهار علیهم السلام تربیت با رفتار و عمل بارزترین بُعد تربیت است. فرزندان ائمه علیهم السلام با دیدن رفتار آنان سرمشق گرفته، عمل می كردند. شعیب بن عبدالرحمن خزائی می گوید: هنگامی كه امام حسین علیه السلام در كربلا به شهادت رسید بردوشش نشانه ای وجود داشت.

 از امام سجاد علیه السلام درباره آن پرسیدند، امام سجاد علیه السلام بسیار گریست و فرمود: «این، اثرِ بارهای غذایی است كه پدرم بردوشش حمل می كرد و به خانه های تهیدستان می برد.»(حلیة الابرار، ج 1، ص 582.)

آری، امام سجاد علیه السلام پیوسته این رفتار را از پدرش مشاهده كرد و سرمشق گرفت و عمل كرد. بدین سبب، امام باقر علیه السلام فرمود: «(پدرم) علی بن الحسین علیه السلام شبها كیسه نان بردوش حمل می كرد و (به مستمندان) صدقه می داد.»(مناقب آل ابی طالب،ابن شهرآشوب،ج4، ص 153.)