تبیان، دستیار زندگی

زن از لحظه انعقاد عقد، مالک تمام مهر می‌شود و می‌تواند آن را مطالبه کند زن و مرد هر کدام نسبت به دیگری حق و حقوقی دارد که طرف مقابل باید آنها را رعایت کند.حقوقی که زنان بر عهده مردان دارند متفاوت است


مثلا حقی که بر پرداخت مهریه دارند یا حق نفقه و حسن معاشرت و... در این نوشتار، نخست سعی خواهیم کرد حقوقی که مردان در برابر زنان دارند را بیان کنیم.


مهریه یکی از حقوقی است که در جریان ازدواج برای زن به وجود می‌آید و مرد متعهد می‌شود آن را پرداخت کند. معمولا برای تعیین مهریه مذاکراتی به شرح زیر صورت می‌گیرد:


آقا این چه حرفیه دختر ماله خودتونه اصلا امکان نداره... نه تورو خدا بفرمایید چقدر مهریه عروس خانومه... هر چی شما بفرمایید، دختر ما مثل دختر شماست... خواهش می‌کنم بفرمایید... پس اگر اشکالی نداره 1369 عدد سکه به نیت سال تولدش و...


به هر حال این مذاکرات در اکثر مجالس خواستگاری وجود دارد و از آن گریزی نیست.


کی داده، کی گرفته؟


در بین نزدیکان و آشنایان کسی را سراغ دارید که به دلیل عدم پرداخت مهریه به زندان رفته یا دچار گرفتاری و دردسر شده است؟ تا به حالا پایتان به دادگاه خانواده باز شده تا حجم انبوه پرونده‌های طلاق و مهریه را ببینید؟ اگر به این اماکن رفته‌اید حتما از حجم زیاد این‌گونه پرونده‌ها تعجب کرده‌اید. اگر از هریک از این اشخاص دلیل طلاق را بپرسید هر کدام دلیلی می‌آورد، یکی می‌گوید شوهرم معتاد است دیگری گریه می‌کند و می‌گوید که شوهرم مرا کتک می‌زند، یکی می‌گوید قیافه شوهرم تکراری شده و غیرقابل تحمل! خلاصه هر کدام به نحوی استدلال می‌کنند.


اما در این بین شوهرانی که شب خواستگاری به قول معروف جوگیر شدند و هر میزان مهریه‌ای که عروس مشخص کرد را پذیرفتند و با خود گفتند: کی داده، کی گرفته، از همه بیشتر نگران هستند که چگونه مهریه همسرم را بدهم؟ آیا حالا باید به زندان بروم؟ و هزاران اما و آیا و اگر دیگر.


مهریه به وجه رایج


مهریه به آن مالی گویند که مرد هنگام ازدواج متعهد می‌شود آن را به زن بپردازد.


باید توجه کنیم که هر چیزی امکان این‌که به عنوان مهریه پذیرفته شود را ندارد مثلا جدیدا مشاهده می‌شود که طرفین قصد دارند عشق ورزیدن، دروغ نگفتن و... را در سند ازدواج به عنوان بخشی از مهریه بیاورند، اما به دلیل این‌که این موارد قابل تبدیل به پول نیستند، این امکان وجود ندارد که آنها را به عنوان مهریه ذکر کنیم. ماده 1078 قانون مدنی در این خصوص بیان می‌کند: هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد می‌توان مهر قرار داد.


عروس فراموشکار


حال شاید این سوال برای برخی پیش بیاید که آیا می‌شود زن هیچ مهریه‌ای را مشخص نکند؟ باید گفت مهریه به عنوان یک حق برای زن محسوب می‌شود که او می‌تواند از این حق خود صرفنظر کند و اساسا هیچ مهریه‌ای به زن نرسد؛ البته باید به یک نکته مهم توجه کرد که در ازدواج موقت باید حتما مهریه را ذکر کنیم و برای زن مهریه مشخص کنیم چون در غیر این صورت، ازدواج یا همان نکاح باطل است.


مستند این حرف ماده 1096 قانون مدنی است که گفته: در نکاح منقطع عدم ذکر مهر در عقد موجب بطلان است و این در حالی است که در ازدواج دائم به این‌گونه نیست و عدم ذکر و تعیین مهریه باعث بطلان ازدواج نمی‌شود. ناگفته نماند که در عقد دائم اگر هیچ توافقی درخصوص میزان مهریه صورت نگیرد، اما زن و شوهر پس از ازدواج با یکدیگر نزدیکی کنند، زن مستحق مهریه می‌شود ولی مهریه‌ای که توسط دادگاه، متناسب با شرایط و جایگاه اجتماعی زن تعیین می‌کند که اصطلاحا به آن مهرالمثل گویند.


مهریه برای ادامه زندگی


سوالی که برای اکثر خانم‌ها مطرح است این که آیا می‌شود تا قبل از دریافت مهریه از وظایف زناشویی خودداری کرد؟ در صورتی که مهریه ذکر شود یا بر آن توافق کنند، زن می‌تواند تا هنگامی که مهریه خود را از مرد نگرفته است از ایفای وظایف زناشویی و به معنایی دیگر تمکین کردن خودداری کند.


ولی اگر با علم و آگاهی کامل وظایف زناشویی را حتی برای یک بار انجام دهد دیگر امکان استفاده از این حق برای او وجود ندارد البته نکته‌ای که باید در اینجا توجه کرد این است که برای استفاده از این حق، مهریه زن باید به گونه‌ای باشد که به محض انعقاد عقد نکاح بتوان آن را مطالبه کرد یعنی مهریه حال باشد و اما اگر برای پرداخت آن زمانی تعیین شده باشد امکان استفاده از این حق نیست.


مهریه در وقت اضافه

در مواردی که مهریه تعیین نمی‌شود آیا این امکان وجود دارد که زن پس از ازدواج مطالبه مهریه کند؟ همان‌طور که بیان شد تعیین کردن مهریه در زمان ازدواج امری الزامی نیست، به این معنا که این امکان وجود دارد که طرفین در زمان ازدواج مهریه خاص مشخص نکنند و بعد از عقد بر میزان مهریه توافق کنند.


درخصوص این سوال حالات گوناگونی وجود دارد، اول آن که در صورتی که مهر هنگام ازدواج مشخص نشده باشد در این حالت، تعیین مهریه یا مبتنی بر توافق طرفین تعیین می‌شود یا در صورت عدم توافق، توسط دادگاه میزان و مبلغ آن مشخص می‌شود مگر این که تعیین مهر را به شخص ثالث یا شخصی خاص سپرده باشند.


دوم این که اگر ازدواج منجر به نزدیکی شده باشد و هیچ‌گونه توافقی برای میزان مهریه صورت نگرفته باشد، دادگاه با توجه به شرایط و موقعیت اجتماعی و سطح و طبقه اجتماعی زن، میزان مهریه را معین می‌سازد که به آن مهرالمثل گویند.


نکته: هر چیزی امکان این‌که به عنوان مهریه پذیرفته شود را ندارد مثلا عشق ورزیدن، دروغ نگفتن و... نمی‌تواند به عنوان مهریه در سند ازدواج ثبت شود


سوم: در صورتی که نزدیکی صورت نگرفته باشد و طلاق تحقق یابد. در این حالت نیز دادگاه میزان مهر را تعیین می‌کند با این تفاوت که در این حالت دادگاه برای تعیین مهر، شرایط و موقعیت مالی و توانایی مرد را معیار قرار می‌دهد نه شرایط و وضعیت و طبقه اجتماعی زن را که در اصطلاح به آن مهرالمتعه گویند.


عندالمطالبه


زن از لحظه‌ای که عقد منعقد می‌شود، مالک تمام مهر می‌شود و می‌تواند آن را مطالبه کند. همچنین در این باب می‌توان گفت مهریه عندالمطالبه است یعنی هر زمانی که زن مهریه را مطالبه کند شوهر باید آن را پرداخت کند، اما یک استثنا وجود دارد و آن این که اگر مهریه مشخص شده باشد اما زن و شوهر قبل از نزدیکی طلاق بگیرند، زن تنها می‌تواند مطالبه نیمی از مهر را بکند نه تمام آن را و باید قید بقیه مهریه را بزند.


در مواقعی که عروس خانم زرنگی می‌کند و از همان ابتدا تمام مهریه را می‌گیرد، باید نیمی از آن را به مرد برگرداند. پس می‌توان گفت عروس و دامادی که در دوران عقد یا نامزدی هستند و می‌خواهند طلاق بگیرند فقط نصف مهریه را می‌توانند مطالبه کنند. در این باب ماده 1092 قانون مدنی بیان می‌کند: هرگاه شوهر قبل از نزدیکی زن خود را طلاق دهد زن مستحق نصف مهر خواهد بود و... .


برای مطالبه کردن مهریه نیز محدودیت زمانی خاصی وجود ندارد، زیرا همان طور که گفته شد به محض انعقاد عقد، زن مالک تمام مهر می‌شود مگر آن که طبق توافق دو طرف، پرداخت مهریه به زمان مشخصی موکول شده باشد مثلا طرفین توافق کرده باشند که 6 ماه پس از عقد مهریه را دریافت کنند. اما به طور کل می‌توان گفت زن از لحظه انعقاد عقد می‌تواند مهریه را مطالبه و آن را درخواست کند.


دادگاه یا اداره ثبت؟


یک سوال دیگر که در این خصوص مطرح می‌شود و می‌تواند کمک زیادی به ما بکند این است که برای مطالبه مهریه باید به کجا رجوع کرد و آیا دادخواست مطالبه مهریه را فقط در هنگام طلاق می‌توان به دادگاه ارائه داد؟


باید توجه داشت که برای مطالبه مهریه نیازی به صورت گرفتن طلاق نیست و زن می‌تواند پیش از این‌که طلاق بگیرد برای مطالبه مهریه خود اقدام کند.


اما برای مطالبه مهریه می‌توان به دو نهاد مراجعه کرد. اول آن که چون عقد نکاح در دفتر ازدواج ثبت می‌شود، به عنوان یک سند رسمی محسوب می‌شود و به راحتی می‌توان با مراجعه به اداره ثبت و رفتن به بخش اجراییه‌های ثبت، درخواست اجرای این سند رسمی را نمود و مهریه خود را مطالبه کرد، اما برای این کار حتما باید سند ازدواج را همراه داشته باشید و به اداره ثبت ارائه نمایید، اما در صورتی که مثلا سند ازدواج دست آقا داماد است و آن را پیش خود نگه داشته و به شما نمی‌دهد، می‌توانید به دفتر خانه‌ای که ازدواج را در آنجا ثبت کرده‌اید مراجعه کنید و یک گواهی از آن دفتر خانه بگیرید که تحویل به اداره ثبت دهید و با توجه به آن مهریه خود را مطالبه نمایید. دومین راه مطالبه مهریه، دادن دادخواست به دادگاه صالح (دادگاه محل اقامت شوهر یا دادگاهی که عقد در آنجا واقع شده) است.


این نکته را نیز باید توجه کرد که مطالبه مهریه از طریق اجرائیه ثبت تنها در صورتی است که مهر در قباله ازدواج صریحا نوشته شده باشد و یا نتیجه توافق طرفین در آن ذکر شده باشد.


با توجه به این مطلب زن می‌تواند به هر یک از این دادگاه‌ها که می‌خواهد مراجعه کند و دادخواست خود را ارائه دهد و محدودیتی برای او وجود ندارد و یا با توجه به مطالبی که گفته شد به اجرائیه ثبت مراجعه کند.


قانونی برای مجرد ماندن


طبق ماده 33 قانون ثبت احوال، ازدواج و طلاق غیر مدخوله در المثنای شناسنامه درج نخواهد شد. یعنی کسانی که در دوران نامزدی یا عقد طلاق می‌گیرند اگر نزدیکی نکرده باشند و بعد از مدتی با رعایت شرایط قانونی تقاضای شناسنامه المثنی نمایند می‌توانند قسمت مشخصات همسر در شناسنامه را سفید بگذارند.


هشدار مهری


از تعیین مهریه زیاد بپرهیزید چون نه دخترتان را خوشبخت می‌کنید نه به راحتی می‌توانید آن را مطالبه و وصول کنید.