مسجد قرطبه
مسجد قرطبه از عظیمترین و با شكوهترین مساجد اسپانیاست. از لحاظ تزئینات بى نظیر و هنر معمارى به كاررفته در آن تحفهاى بى همتا به شمار مىآید.
موقعیت جغرافیایى
این مسجد در بخش جنوب غربى شهر قرطبه (كوردوبا) و در نزدیكى رودخانه قرار دارد. از چهارطرف چهار كوچهى تنگ پیرامون آن را احاطه كرده است.
بناى آن
بناى مسجد به سال 92 هجرى باز مىگردد ؛ یعنى زمانى كه در آن بنى امیه شهر قرطبه را به عنوانپایگاه خلافت خود در آن سرزمین قرار دادند. در آن دوره مسلمانان در كلیساى اعظم قرطبه با مسیحیان آن شهر شراكت كردند. آنان در قسمت خود مسجدى ساختند و بخش دیگر براى رومیان باقى ماند. هنگامى كه تعداد مسلمانان و سپاهیانشان فزونى یافت عبدالرحمن بن معاویه بخش كلیساى متعلق به رومیان را از آنان خریدارى كرد و در مقابل مقرر شد تا به بازسازى بخشهاى ویران شدهى كلیساهاى آنان در هنگام فتوحات بپردازد. در سال 170 هجرى عبدالرحمنالداخل دستور بازسازى مسجد جامع را طبق تأسیسات و شكلى جدید داد ؛ كه پس از آنمساحت مسجد به 4875 متر مربع بالغ گردید. این مسجد در قدیم «مسجد جامع الحضرة» (به معناى «مسجد جامع خلیفه» ) نام داشت. اما امروزه و پس از آن كه اسپانیایى ها آن را به یككلیساى جامع مسیحى تبدیل كردهاند، مسجد «كاتدرال» (كلیساى جامع) نام گرفت.
توسعه و بازسازى
بازسازى و تعدیلات انجام یافته در این مسجد مراحل متعددى داشته است ؛ از جمله:
در سال 139 هجرى امیر هشام بن عبدالرحمن آن را تجدید بنا نمود.
در سال 176 هجرى امیر عبدالرحمن بن الحاكم گنبد آن را كه جدّ وى عبدالرحمن بن معاویهساخته بود بازسازى كرد. امیر محمد بن عبدالرحمن نیز مسجد را در سال 207 هجرى بازسازى نمود.
در سال 340 هجرى امیر عبدالرحمن الناصر (المستنصر بالله) دستور داد تا گلدستهى قدیمى آنرا تخریب و به جاى آن گلدستهى جدید و خوش ساخت و زیبایى بنا نمایند. هم چنان كه دستور داد منبرى بدیع و نیز سه كوشك در آن بسازند، كه این سه كوشك عبارتند از از: كوشك «دار الصدقة»،كوشك «الوعاظ» و كوشك «البائسین». او هم چنان در امتداد مسجد پیاده رویى ساخت تاگردشگاهى براى اهالى قرطبه باشد، كه این پیاده رو «پیادهرو المستنصرى» نام دارد.
در سال 355 هجرى امیر هشام بن الحكم (المؤید بالله) نیز به مسجد اهتمام ورزید و آن را بازسازى نمود.
جزئیات بنا
مسجد قرطبه مستطیل شكل است و صحن وسیعى دارد. این مسجد داراى رواق هاى متعددى است ؛ كه بزرگترین آنها رواق میانى یعنى رواقى است كه به محراب مسجد منتهى مىگردد. از جمله بخش هاى متمایز مسجد محراب بدیع و خوش ساخت آن است. بالاى این محراب هفت طاق قرار دارند كه بر ستونهایى استوار گشتهاند. در این محراب هم چنین یك منبر نفیس ساخته شده از بهترین چوب ساج قرار دارد. گلدستهى این مسجد (كه به «گلدستهى عبدالرحمن الناصر» معروف است) منارهاى بدیع ودرخشان است كه دو پلكان و در مجموع 107 پله دارد. بالاى این گلدسته سه چترى قرار دارد كه دو عدد از آن ها طلایى و سومى نقرهاى است. اسپانیایى ها این گلدسته را به برجى براى ناقوسهاى كلیسا تبدیل كردهاند. طول دریچهى مسین گلدسته و ارتفاع آن 20 متر است. نماى ساختمان از مرمر است و تزیینات عربى برجستهاى بر آن وجود دارد. در زاویهى جنوبى مسجد منارهى دیگرى به شكل مربع وجود دارد كه طول ضلع آن 12 و ارتفاع آن 93 متر است. این مناره داراى 19 در است كه همگى از ورقه هاى مس مقاوم ساخته شده است. گنبد مسجد قرطبه بر 365 ستون مرمرین استوار است. چراغدانهاى آن در حدود 4700 عدد است. مسجد داراى 1293 ستون بوده كه هم اكنون از آن تعداد 1093 ستون برجاى مانده است.
نیم نگاهى به تاریخ
در نتیجه ى نبرد پیش آمده میان المهدى و سلیمان بن الحكم كه در سال 400 هجرى رخ داد و بر اثر آن اهالى قرطبه شهر را ترك گفتند مسجد مورد تاراج قرار گرفت. هم چنان كه در سال 633هجرى (1236 میلادى) كشیش هاى قرطبه مساجد و كاخ هاى این شهر را در هم كوبیدند ومسجد را نیز تخریب نمودند ؛ كه مدتى بعد خود آن را تجدید بنا و بازسازى كردند.
بخش حریم رضوی