فراغت دختران ایرانی

اوقات فراغت پدیده‌ای است که با صنعتی شدن و پیشرفت تکنولوژی و شهرنشینی ایجاد شده است. شاید برخی انحرافات جوانان به دلیل بیکاری و بیهودگی آنان در اوقات فراغتشان است. وقتی جوان بیکار می‌شود احساس سردرگمی و سرگردانی می‌کند و اینجاست که برای گذران اوقات خود به شیوه‌ها و فعالیت‌های مختلف متوسل می‌شود و چه بسا همین بی‌برنامگی زمینه را برای انجام بزهکاری‌ها و انحراف او فراهم کند. اگر این اوقات به خوبی برنامه‌ریزی شود با استفاده از پتانسیل‌های جوانان می‌تواند جامعه را به سمت پویایی و نوآوری سوق داد و علاوه بر آن زمینه برای بروز خلاقیت و استعدادهای جوانان فراهم می‌شود. حال اگر این برنامه‌ریزی‌ها مطابق با جنسیت و فضای فرهنگی حاکم بر جامعه باشد، نتایج سودمندتر و بهتری در بر خواهد داشت. اگر این اوقات به صورت بهینه استفاده نشود از سویی موجب سستی، خستگی، ناآرامی و کسالت می‌شود و از سوی دیگر پنهان ماندن استعدادها و توانایی‌های افراد ضربات سنگین و گاه جبران ناپذیری را به بدنه جامعه و رشد و پیشرفت آن وارد خواهد کرد. با توجه به تنوع درخواست‌ها و تمایلات افراد برداشت‌های مردم از اوقات فراغت نیز بسیار متفاوت است و باید با توجه به نیاز جامعه، جنسیت و مخاطبان مبادرت به برنامه‌ریزی و فراهم‌کردن اسباب فراغت افراد کرد. با برنامه‌ریزی صحیح در اوقات فراغت محیطی سالم و پویا برای جوانان می‌توان زمینه را برای مسئولیت پذیری و ورود آنان به اجتماع فراهم کرد.

طبق روایات اسلامی از بیکاری نهی شده است تا جایی که زمانی که پیامبر می‌شنید شخصی بیکار است می‌فرمود: «سَقَطَ مِن عَینی» یعنی از چشمم افتاد. گر برنامه‌ریزی درستی برای اوقات فراغت انجام نشود چه بسا موجب بروز بسیاری از آسیب‌های اجتماعی و ناهنجاری‌ها در جامعه بشود.

بسیاری از استعدادها و نبوغ افراد در اوقات فراغت شناخته می‌شود و اگر از این اوقات استفاده بهینه شود، می‌تواند بر عملکرد یک جامعه تاثیرگذار باشد. و از آنجا که اوقات فراغت زمانی کاملا شخصی است و فرد در آن به اعمالی که دوست دارد مبادرت می‌ورزد، بنابراین با رضایت و لذت انجام می‌دهد و در این صورت است که تاثیر آن دو چندان می‌شود. فعالیت‌های جوانان در اوقات فراغت یکی از شاخص‌های مشخص کننده بالا یا پایین بودن سطح فرهنگ و پیشرفت یک جامعه است. در این اوقات است که انسان خود را رشد می‌دهد و استعدادهایش شکوفا می‌شود.

در این میان مهمترین عامل جلوگیری از انحرافات و برنامه‌ریزی صحیح برای فرزندان خانواده‌ها هستند. خانواده‌هایی که برای اوقات فراغت فرزندان خود با توجه به استعدادهای آنان برنامه‌ریزی می‌کنند، غالبا افراد موفق‌تری را برای جامعه خود تربیت خواهند کرد. نهاد خانواده با توسل به ارزش‌های اسلامی و فرهنگی حاکم بر جامعه می‌تواند در شکل‌گیری شخصیت و رشد و شکوفایی هویت فرزندان خود تاثیرگذار باشد.

از آنجا که جامعه ما جامعه جوانی است، بحث اوقات فراغت و ساماندهی آن اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. به دلیل حکمفرما بودن برخی سنت‌ها و قوانین شرعی حاکم بر جامعه، جنسیت افراد نیز در نوع گذران اوقات فراغت تاثیر بنیادی و اساسی دارد. اوقات فراغت ارتباط تنگاتنگی با شرایط فرهنگی و دینی حاکم بر جامعه دارد. در جامعه ما به دلیل وجود برخی قیودات برای دختران محدودیت‌های بیشتری نیز برای گذران اوقات فراغت برای آنان به چشم می‌خورد. بنابراین باید با توجه به سن، جنس و فرهنگ حاکم بر یک جامعه برای اوقات فراغت افراد برنامه‌ریزی و سیاستگذاری کرد تا انرژی و توان جوانان به نحو مطلوب سوق داد.

با صنعتی شدن و پیشرفت تکنولوژی، حضور زنان در عرصه‌های مختلف اجتماعی بیشتر به چشم می‌خورد که مسئولان باید با توجه به دگرگونی‌های عصر حاضر برنامه‌های متناسب با نیاز زنان امروز را طراحی و اجرا کنند. به صورتی که حضور آنان در بخشهای مختلف اجتماع برای پرکردن اوقات فراغت کمترین آسیب را بر پیکره جامعه وارد کند. اگر برای اوقات فراغت دختران برنامه‌ریزی‌های درستی صورت نگیرد آنان با حضور بی دلیل در جامعه سعی در پر کردن اوقات و گذر زمان به بطالت دارند که موجب بروز برخی مشکلات خواهد شد. با هدایت صحیح آنان در محیطها و اماکن سربسته، سالم و در چارچوب قوانین اجتماعی و شرع اسلام می‌توان از بسیاری ناهنجاری‌ها بخصوص در فصل تابستان و اختلاط دختر و پسر در این ایام کاست.

برای اوقات فراغت دختران کمتر برنامه‌ریزی شده و زمان کمتری صرف شده است. فضاهایی که دختران بتوانند آزادانه در آن به فعالیت بپردازند کمتر است و اغلب با محدودیت‌هایی مواجه است. همچنین از سوی خانواده‌ها بر زمان حضور دختران در خارج از منزل کنترل بیشتری وجود دارد و در برخی ساعات نیز به راحتی نمی‌توانند در خارج از منزل به سر برند.

توجه به اوقات فراغت دختران و فراهم کردن امکانات برای آنان می‌تواند تاثیر بسزایی در تربیت و رشد شخصیت آنان داشته باشد تا در آینده بتوانند نقش خود را بعنوان یک زن در جامعه صنعتی امروز و فعالیت‌های اجتماعی و در جایگاه مادران فردا به خوبی ایفاء کنند. ایجاد محیطی آرام و امن و در چارچوب موازین اسلامی می‌تواند به حضور دختران در اماکن تفریحی و رفاهی کمک شایانی بکند. چرا که بسیاری از خانواده‌های سنتی و مذهبی به دلیل برخی محدودیت‌هایی که برای دختران خود قائلند از حضور آنان در مراکز تفریحی و رفاهی جلوگیری می‌کنند اگر زمینه‌ای فراهم شود تا خانواده‌ها از امنیت فضایی که برای گذران اوقات فراغت دختران خود مطمئن باشند، راحت‌تر می‌توانند فرزندان خود را به این مراکز بفرستند.

از آنجا که غالبا گذران اوقات فراغت نیاز به صرف هزینه و وقت دارد، برخی خانواده‌ها به دلیل برخی مشکلات اقتصادی و مالی قادر نیستند فرزندان خود را به مراکز و اماکن مختلف برای گذران اوقات فراغت بفرستند، بنابراین باید زمینه‌ای فراهم شود تا اقشار کم درآمد نیز بتوانند در اوقات فراغت از امکانات رفاهی و تفریحی استفاده کنند. همچنین می‌توان با برنامه‌ریزی و سیاستگذاری صحیح دوره‌های آموزشی متناسب با خصوصیات اخلاقی و رفتاری زنان و فعالیت‌های مرتبط با آنان در نظر گرفت تا علاوه بر کمک به اقتصاد خانواده زنان جامعه را به سمت مشاغل زنانه و متناسب با روحیات آنان هدایت کرد.

بنابراین با توجه به خصوصیات دختران و تفاوت‌های جنسیتی، جسمی و روحی آنان باید اوقات فراغتشان نیز متفاوت از جنس مذکر باشد و بیشتر متناسب با مسائل روحی و روانی آنان برنامه‌ریزی کرد. در این میان باز هم خانواده نقش مهمی در شناسایی علایق و روحیات فرزندان خود دارد. والدین می‌توانند با توجه به خصوصیا شخصیتی، امیال و نقاط ضعف و قوت فرزند خود نحوه گذران اوقات فراغت او را مدیریت کنند.

آمار نشان می‌دهد میزان افسردگی زنان در جامعه بیش از مردان است. شاید یکی از دلایل بروز افسردگی عدم مدیریت صحیح اوقات فراغت زنان است. دختران به دلیل شرایط خاص فرهنگی و سنتی جامعه و فعالیت کمتر نسبت به پسران و یا کمبود مراکز تفریحی، رفاهی و ورزشی مناسب بیشتر در معرض افسردگی قرار دارند.

اهمیت توجه به اوقات فراغت دختران در آنجا بیشتر به چشم می‌خوردکه اگر به درستی برنامه‌ریزی و هدایت شود، دختران که در آینده قرار است نقش مادری، همسری و نقش‌های مختلف اجتماعی را ایفا کنند می‌توانند بر اجتماع تاثیرات مهم و اساسی بگذارند. با ایجاد فضاهای فرهنگی، خلاقانه و متناسب با روحیات دختران می‌توان سلامت روحی و روانی جامعه را نیز تامین کرد.

در بخش دوم این مقاله راهکارهایی در خصوص برنامه‌ریزی و نحوه پرکردن اوقات فراغت دختران متناسب با فرهنگ جامعه ارائه می‌گردد.

منصوره فراهانی

بخش اجتماعی تبیان

لینک‌های مرتبط:

• فرهنگ غربی در زندگی سنتی 

• عقب نشینی یا مصونیت، کدامیک؟