روزهای زیارتی ائمه اطهار علیهم السلام

در این روز مهمان شما هستم!

زیارت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و ...

«سیّد بن طاووس»(ره) در كتاب «جمال الاُسبوع» مى نویسد، مرحوم «صدوق» روایتى نقل مى كند كه خلاصه اش چنین است:

در زمانى كه حضرت امام هادى(علیه السلام) در «سامرا» تحت نظر و مراقبت شدید مأموران متوكل عباسى قرار داشتند، یكى از یارانش با استفاده از اعتقادات ولایى یكى از مأموران، به خدمتش شرفیاب مى شود و از جمله سؤالاتى كه مى كند، سؤال از تفسیر این حدیث است كه از پیغمبر اكرم(صلى الله علیه و آله) نقل شده است كه فرمود:

«لا تُعادُوا الاْیّامَ فَتُعادیكُم؛ با روزها دشمنى نكنید كه آنها نیز با شما دشمنى مى كنند.» امام علیه السلام فرمود: آرى مراد از ایّام (روزها) ما هستیم مادامى كه آسمانها و زمین برپاست. پس شنبه نام رسول الله(صلى الله علیه و آله) است، یكشنبه نام امیر مؤمنان(علیه السلام) و دوشنبه نام حسن و حسین(علیهماالسلام) و سه‌شنبه نام على بن الحسین و محمّد بن على و جعفر بن محمّد(علیهم السلام) و چهارشنبه نام موسى بن جعفر و على بن موسى و محمّد بن على و من (على بن محمّد(علیهم السلام)) و پنج شنبه نام فرزندم حسن (علیه السلام) و جمعه نام فرزند فرزندم(حجّة بن الحسن(علیه السلام)) است، كسى كه طرفداران حق، سرانجام گرد او جمع مى شوند. سپس فرمود: این است معناى ایّام، پس با آنها در دنیا دشمنى مكنید كه آنها در آخرت با شما دشمنى مى كنند، آنگاه فرمود: خداحافظى كن و از خانه خارج شو كه بر تو ایمن نیستم. (جمال الاسبوع، ص95) آنگاه «سیّد بن طاووس» این روایت را به سند دیگرى از «قطب راوندى» نقل مى كند. (همان، ص27)» سپس براى هر یك از آن بزرگواران در روز مخصوص خودش زیارتى نقل مى‌كند.

اما اون بخش از زیارت که مورد توجه من قرار گرفت:

خطاب به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله: هذا یَوْمُ السَّبْتِ وَ هُوَ یَوْمُکَ، وَ اَنـَا فیهِ ضَیْفُکَ وَ جارُکَ، فَاَضِفْنى وَ اَجِرْنى، فَاِنَّکَ کَریمٌ تُحِبُّ الضِّیافَةَ، وَ مَأْمُورٌ بِالاِْجارَةِ، فَاَضِفْنى وَ اَحْسِنْ ضِیافَتى، وَ اَجِرْنا وَ اَحْسِنْ اِجارَتَنا؛ امروز روز شنبه است و آن روز توست و من در این روز مهمان تو و پناهنده به توام پس مرا پذیرایى کن و پناهم ده که همانا تو بزرگوارى و مهمان نوازى را دوست دارى و مأمور به پناه دادن هستى پس پذیراییم کن و نیکو پذیراییم کن و پناهمان ده و نیکو پناهمان ده. (جمال الاسبوع، ص 29 و بحارالانوار، ج 99، ص 211 (با اندکى تفاوت.)) همین طور در زیارت حضرت علی علیه السلام عرض می کنیم: هذا یَوْمُ الاَْحَدِ وَ هُوَ یَوْمُکَ وَ بِاسْمِکَ، وَ اَنَا ضَیْفُکَ فیهِ وَ جارُکَ، فَاَضِفْنى یا مَوْلاىَ وَ اَجِرْنى، فَاِنَّکَ کَریمٌ تُحِبُّ الضِّیافَةَ، وَ مَأْمُورٌ بِالاِْجارَةِ... ؛ امروز روز یکشنبه است و آن روز تو و بنام توست و من در این روز مهمان تو و در پناه توام پس اى مولاى من پذیراییم کن و پناهم ده که براستى تو کریمى و مهمان نوازى را دوست دارى و مأمور به پناه دادنى... .(جمال الاسبوع، ص 31 و بحارالانوار، ج 99، ص 212 (با اندکى تفاوت.)) و عین همین عبارات و یا با اندکی تفاوت در زیارت بقیه ائمه تکرار می شود.

یک روز که موفق شدم یکی از این زیارات رو بخوانم ناگهان به ذهنم رسید که این بحث ضیافت که بارها به راحتی از کنارش گذشتم به چه معناست! وقتی اینقدر تأکید شده که در هر روز مهمان یک یا چند نفر از معصومین هستیم حتماً باید به نکات مهمی توجه کنیم. چون مطمئنا این عبارات بی معنی و بی جهت نیستند. پس لازمه که به آداب مهمانی از نظر اسلام و حقوق و تکالیف میزبان و مهمان – که مطمئناً در اینجا هم صادقه – توجه کنیم و تا اونجایی که برامون قابل فهمه با این مهمانی خاص تطبیق بدیم.

وظائف مهمان

1. از غذای میزبان به قدر کافی بخورد. کمرویى صفت زشت و ناپسندی است که، در هر کس وجود داشته باشد، براى او ضرر دنیوى و اخروى دارد. امام صادق علیه السلام فرمودند: «محبت مؤمن به برادر مؤمن خود به قدر طعامى است که از او مى خورد؛ یعنى هر چه او را بیشتر دوست دارد، طعامش را بیشتر مى خورد.» (حلیة المتقین، ص59) پس وقتی سفره اهل بیت مهیاست باید به قدر کافی بهره ببری.

2. غذای میزبان را کم نشمارد. امام جعفر صادق علیه السلام مى فرماید: مهمانى که غذاى میزبان را تحقیر کرده و کم شمارد، هلاک شده است. (وسائل الشیعه، ج16، ص431، ح2)

3. برای میزبان ایجاد مزاحمت نکند! خدا می داند چقدر در طول روز با گناهان خود معصومین را می رنجانیم، چقدر برای جبران خرابکاری ها آنها را به زحمت می اندازیم، چقدر آنها را از خودمان ناامید می کنیم و ... .

4. به میزبان خیانت نکند. یکى از وظایف مهمان اینست که وقتى به خانه کسى رفت و نان و نمک او را خورد، به هیچ عنوان به او خیانت نکند و باید جان، مال، ناموس و آبروى میزبان از طرف او در امان باشد. امام صادق علیه السلام می فرمایند: معاشر الشیعه كونوا لنا زیناً ولا تكونوا علینا شیناً؛ شیعیان! زینت ما باشید و باعث زشتی و ننگ ما نباشید.(امالی صدوق، ص327)

5. در وقت معین و مقرر حاضر شود. مثلا وقتی دوشنبه روز حسنین(علیهماالسلام) است، یعنی در تمام روز باید «حضور» داشته باشیم و آنها روا ناظر بدانیم.

6. در مهمانی بدون اجازه غذا نخورد! فکر می کنم نیاز به توضیح نداره!

7. برای میزبان دعا کند. این همه تأکید بر صلوات و این که ثواب هیچ ذکری به پای آن نمی رسد مصداق خوبی برای این ادب مهمانی است. مهمتر از آن دعا برای فرج امام زمان علیه السلام که جزء اصلی ترین تکالیف ما است.

8. به خاطر دوری راه، از پذیرش دعوت سر باز نزند. یعنی: گر کافر و گبر و بت پرستی باز آ... .

9. در مجلس مهمانی از برادران دینی اش غیبت نکند! این فقط یکی از بی ادبی هاست که در محضر معصومین مرتکب می شویم!

وظائف میزبان و تطبیق آن با میزبانان هر روزه

اما در مورد وظائف میزبان و تطبیق آن با میزبانان هر روزه ما، فکر نمی کنم خیلی نیاز به توضیح باشد. همانطور که در متن زیارات هم آمده، این اولیاء خدا، کریم اند و بهترین مهمان نوازان. فقط برای اشاره (و برای اینکه از این چند خط برای مهمانی های خودمون هم استفاده کنیم، به چند مورد اشاره میکنم:)

1. غذا خوردن با مهمان.

2. غذا را هرچه زودتر برای مهمان آماده کند.

3. یاری کردن مهمان به هنگام آمدن.

4. بدرقه کردن مهمان تا در منزل.

5. آماده کردن غذای مورد علاقه مهمان.

6. حفظ کردن آبروی مهمان.

7. خدمت کردن به مهمان.

8. دفاع کردن از مهمان.

تقریباً برای تمام این موارد، نمونه های قابل توجهی در سیره انبیاء و اولیای خدا وجود دارد که حتماً تا به حال مواردی رو شنیدید.اما در اینجا به سخنی از امام زمان عجل الله تعالی فرجه اشاره می کنم که دقیقا به ضیافت مورد بحث ما مربوطه. ایشان می فرمایند: إنا غیر مهملین لمراعاتکم و لا ناسین لذکرکم؛ ما نسبت به رسیدگی به امور شما كوتاهی نمی كنیم و یاد شما را فراموش نمی نمایم.(بحارالأنوار، ج53،ص174)

از خداوند بزرگ و آمرزنده میخواهم که تمام بی حرمتی های ما در محضر خودش و معصومین علیهم السلام رو کریمانه ببخشد و به همه ما توفیق دهد که به آنچه که الان پی بردیم عمل کنیم و بیش از این شرمنده او، پیامبر و امامان عزیزمان نباشم. آمبن

با استفاد از آداب مهمانی برگرفته از کتاب «مهمانداری در اسلام، نورمراد محمدی»

س.ر. یوسف زاده

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان