اهمیت و آثار استعاذه!
آیا پناه بردن به خدا از شیطان و بستن درهای معصیت با گفتن الفاظ استعاذه میسر است. یعنی اگر ما هنگام تلاوت قرآن گفتیم: اعوذ بالله من الشّیطان الرّجیم، شیطان دیگربه حریم تلاوت ما وارد نمیشود؛ زیرا در پناه خدای قرآن قرار گرفتهایم؟
قرآن، دشمن انسان را به روشنى به وى معرفى کرده، ضمن تبیین خطرات پنهان و آشکار وى براى انسان به او مى‌آموزد که جهت مصون ماندن از این خطرات، باید به خداوند پناه برد. البته اصل پناه بردن به قدرتى برتر هنگام مواجهه با خطر، امرى فطرى و غریزى بوده و در سرشت آدمى ریشه دارد.
سفارش به استعاذه در موقعیت هاى حساس، چون تلاوت قرآن و براى رهایى از خطرات جانى و اخلاقى و توجه به پناه جویى انبیا و اولیاى الهى و نقل آنها، حاکى از اهمیت و تأثیر استعاذه است.تعابیرى چون «أعوذ باللّه» ، «أستعیذ باللّه» و «معاذ اللّه» افزون بر دعا، ذکر نیز هست و بنده را متوجه خدا مى‌کند و توجه به خدا وسوسه شیطان* را بى‌اثر یا کم‌اثر مى‌کند، زیرا شیطان بر مؤمنانى که به خداوند پناه برده و بر او توکل مى‌کنند سلطه‌اى ندارد:«فَاستَعِذ بِاللّهِ مِنَ الشَّیطـنِ الرَّجیم * اِنَّهُ لَیسَ لَهُ سُلطـنٌ عَلَى الَّذینَ ءامَنوا وعَلى رَبِّهِم یَتَوَکلون» (نحل/16، 98ـ99)
یک پرسش :
آیا پناه بردن به خدا از شیطان و بستن درهای معصیت با گفتن الفاظ استعاذه میسر است. یعنی اگر ما هنگام تلاوت قرآن گفتیم: اعوذ بالله من الشّیطان الرّجیم، شیطان دیگربه حریم تلاوت ما وارد نمیشود؛ زیرا در پناه خدای قرآن قرار گرفتهایم؟ یا این که به همراه گفتن الفاظ، باید با تمام وجود به خدا پناهنده شویم، و از او کمک بخواهیم؟ در این زمینه از کلام عالم عامل و عارف بالله حضرت امام خمینی (ره) استعانت میگیریم:
از آداب مهمّه قرائت... استعاذه از شیطان رجیم است که خار طریق معرفت و مانع سیر و سلوک الی الله است؛ و این استعاذه و پناه بردن، با لقلقه لسان وصورت بیروح ودنیای بیآخرت تحقق پیدا نکند؛ چنان چه مشهود است که این لفظ را کسانی هستند که چهل / پنجاه سال گفته و از شرّ این راهزن نجات نیافته، و در اخلاق و اعمال بلکه عقاید قلبیّه از شیطان تبعیّت و تقلید نمودهاند.
اگر درست پناه برده بودیم از شر این پلید، ذات مقدّس حق تعالی که فیّاض مطلق و صاحب رحمت واسعه و قدرت کامله و علم محیط و کرم بسیط است ما را پناه داده بود و ایمان و اخلاق و اعمال ما اصلاح شده بود.( آداب الصّلاه، امام خمینی، چاپ اوّل، مؤسسه تنظیم و نشر آثار، 1370، ص 221.)
امام صادق ـ علیه السّلام ـ در روایتی میفرماید:
«اَغْلِقُوا اَبْوابِ الْمَعْصِیَهِ بِالاِْستِعاذَهِ وَ افْتَحُوا اَبْواب َالطّاعَهِ بِالتَّسمِیَهِ».( سفینه البحار، شیخ عباس قمی، دار المرتضی، بیروت، ج 2، ص 417.) ؛ درهای معصیت را با استعاذه ببندید و درهای اطاعت را با تسمیه (بسم الله الرحمن الرحیم) باز كنید.
برای رهایی از وسوسه های شیطان و دور کردن او علاوه بر نام خدا امور دیگری را نیز لازم است که در اینجا به برخی از آنها اشاره می نمائیم :
در قرآن کریم می خوانیم : «إِنَّما سُلْطانُهُ عَلَى الَّذِینَ یَتَوَلَّوْنَهُ وَ الَّذِینَ هُمْ بِهِ مُشْرِکُونَ» (نحل: 99- 100) ؛ «تسلط او تنها بر کسانى است که او را به سرپرستى خود برگزیدهاند و آنها به فرمان شیطان به جاى فرمان خدا گردن مىنهند»
1- اخلاص :
شیطان درباره مخلصین گفته است : ...لَأُزَیِّنَنَّ لَهُمْ فِی الْأَرْضِ وَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعینَ. إِلَّا عِبادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ (حجر 39 – 40)«من(نعمتهاى مادّى را) در زمین در نظر آنها زینت مىدهم، و همگى را گمراه خواهم ساخت، مگر بندگان مخلصت را.»
2-توکل :
خداوند متعال در این خصوص می فرماید : « إِنَّهُ لَیْسَ لَهُ سُلْطانٌ عَلَى الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَلى رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ. » نحل: 98- 99. آنانکه ایمان آورده و کار خود را بخدا واگذار نمودهاند شیطانرا بر آنها تسلّطى و دعوتى که سبب اغوا شود نیست.
3- تسلط بر شهوات :
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله (به هنگام مراجعت از جنگی )فرمود. ما از جهاد کوچک مراجعت کرده و بسوى جهاد بزرگتر رهسپاریم و باز فرمود : کسى که دانش و بینش او بر هواهاى نفسانیش غالب گردد چنین علمى سودمند است و هر کس شهوات و خواستههاى نفس را زیر پاى خود نهاده و بر آنها مسلط شود. شیطان از سایه چنین شخصى می گریزد(بحار الانوار-ترجمه جلد 67 و 68 ج1 ص 72)
4- پناه بردن به خداوند متعال و سرباز زدن عملی از ولایت شیطان :
شیطان بر کسانی تسلط پیدا می کند که ولایت او را در عمل قبول کرده باشند هر چند به زبان هزاران بار نام خدا را جاری نمایند همانگونه که در قرآن کریم می خوانیم : «إِنَّما سُلْطانُهُ عَلَى الَّذِینَ یَتَوَلَّوْنَهُ وَ الَّذِینَ هُمْ بِهِ مُشْرِکُونَ» (نحل: 99- 100.) ؛ «تسلط او تنها بر کسانى است که او را به سرپرستى خود برگزیدهاند و آنها به فرمان شیطان به جاى فرمان خدا گردن مىنهند». از همین رو خداوند متعال در آیه 9 سوره نحل دستور داده اند که از شیطان رجیم به خداوند متعال پناه ببریم .
5- پشت نکردن به خداوند متعال و دستوراتش :
حضرت امام صادق علیه السّلام مىفرماید که: تسلّط نمىیابد شیطان بر آدمى و زور نمىآورد بر او به وسوسه کردن، مگر در وقت اعراض کردن او از ذکر الهى و سهلگرفتن عظمت و بزرگوارى خداى تعالى و غافل شدن از مناهى، و خاطر نیاوردن اطّلاع جناب الهى بر ظاهر و باطن وى، (شرحمصباحالشریعة ص : 257)
پیامبر خدا صل الله علیه و آله در روایتی برای نزدیک نشدن شیطان به انسان دستور داده اند : چهار آیه اول سوره بقره به همراه آیه الکرسی و دو آیه بعد از آن و سه آیه آخر سوره بقره خوانده شود
راهکارهای عملی برای راندن شیطان :
علاوه بر آنچه گفته شد دستورالعمل هایی نیز برای نجات از وسوسه های شیطان بیان شده که تعدادی از آنها را برایتان ذکر می نمائیم
- پیامبر خدا صل الله علیه و آله در روایتی برای نزدیک نشدن شیطان به انسان دستور داده اند : چهار آیه اول سوره بقره به همراه آیه الکرسی و دو آیه بعد از آن و سه آیه آخر سوره بقره خوانده شود ( مفاتیح الجنان – باقیات الصالحات – باب ششم )
- در روایات آمده است که تکرار دو ذکر براى دفع شیطانهاى جنى و انسى و رفع وسوسهها بسیار مؤثر است: یکى ذکر «لاحول ولا قوة الا باللّه العلى العظیم» و دیگرى ذکر «صلوات»
- همچنین خواندن دو سوره کوچک یعنى، «قل اعوذ برب الفلق» و «قل اعوذ برب الناس» سفارش شده است.
- مداومت بر خواندن مناجات سى و دوم صحیفه سجادیه که راجع به پناه بردن به خدا از وسوسه های شیطان می باشد.
و یادمان باشد قبل از هر عملی از شر شیطان به خدای خوبمان پناه ببریم نه فقط در مواقع تلاوت قرآن کریم باید همه روزنه های رسوخ این ملعون را ببندیم .
منابع : وبلاگ آموزه،دانشنامه موضوعی قرآن،سایت اندیشه قم.
فرآوری : محمدی
بخش قرآن تبیان
