جهان آخرت؛ جهانی برتر

«ما هذِهِ الْحَیاةُ الدُّنْیا إِلاَّ لَهْوٌ وَ لَعِبٌ وَ إِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِیَ الْحَیَوانُ لَوْ كانُوا یَعْلَمُونَ(عنکبوت/64)؛ دنیا جز بازیچه و سرگرمی بیش نیست در حالی که جهان آخرت است که عالمی زنده و جاوید است اگر این سخن را بفهمند.

دنیای ما در مقایسه با جهان آخرت، درست شبیه رحم مادر در مقایسه با عالم دنیا، جهانی بسیار  پست و با ادراکات ضعیف است. همانطور که جنین در رحم مادر تنها از حواس بسیار ضعیفی همچون لامسه و ادراکات عاطفی مبهم و درک ناقصی از لذت به سر می برد، ما نیز در دنیایی مملو از نقصها به سر می بریم اما همانند همان جنینی که به رحم مادر انس گرفته، به دنیای خودمان انس گرفته ایم و تمایلی برای خروج از آن نداریم.

همانطور که جنین برای درک عالم برتر دنیا باید زحمت وحشت تولد را تحمل کند، ما نیز برای درک عالم برتر آخرت ناچاریم از پل مرگ عبور کنیم. به محض ورود در جهان آخرت باز همچون جنینی که بعد از تولد، مجهز به حواس قویتری از جمله شنوایی و بینایی می شود، ما نیز مجهز به حواس و ادراکات قویتری خواهیم شد که البته ربطی به ایمان و کفر ما ندارد بلکه از مقتضیات و ویژگیهای عالم آخرت است و یک روند طبیعی خواهد داشت. به همین جهت هر کسی که بمیرد  - خوب یا بد - قدرت رویت فرشتگان را درمی یابد.

«یَوْمَ یَرَوْنَ الْمَلائِكَةَ لا بُشْرى‏ یَوْمَئِذٍ لِلْمُجْرِمِینَ وَ یَقُولُونَ حِجْراً مَحْجُوراً»(سوره الفرقان/ 22)؛ روزى كه بالاخره گناهكاران به دیدار فرشتگان نائل شوند، آن روز بشارتى براى آنها در برنخواهد داشت، روز عذاب و كیفر است و فرشتگانِ [عذاب‏] به آنها خواهند گفت: «از دریافت رحم و رأفت خداوند به واسطه‏ى اعمالتان بكلى ممنوع هستید.»

آنچه باعث می شود در آخرت بتوانیم فرشتگان را ببینیم در حالی که در دنیا با وجود انبوهی فرشتگان در اطرافمان رویتشان امکان ندارد، تقویت حواس و ادراکاتمان است. بینایی و شنوایی ما در این دنیا دو حس از حواس پنجگانه ماست که محدود و ضعیف است. بینایی ما توان دیدن اجسام لطیفی همچون جسم هوا را ندارد. بلکه گاهی اجسام سختی که شفاف بوده و نور را عبور می دهند را نیز نمی توانیم ببینیم. مثلا شیشه ساده ای که خیلی تمیز باشد دیده نمی شود. این در حالی است که شیشه یک جسم سخت است و مثلا دست ما در آن فرو نمی رود اما اجسام لطیف مثل هوا با آن که وجود دارند و از جسم برخوردارند، دست در آن فرو می رود. پس برای رویت چنین اجسامی بینایی بسیار قویتری لازم است که از تجهیزات جهان آخرت است.

طبرسى در احتجاج از پیغمبر اكرم(صلى الله علیه و آله) روایت كرده فرمود شما مردم نمیتوانید با حواس ظاهری خود فرشتگان را مشاهده كنید زیرا از جنس هوا هستند و تمیز و تشخیص آنها براى شما غیر مقدور است اگر خداوند قواى دیدگان شما را بیفزاید بطوری كه بتوانید آنها را مشاهده كنید خواهید گفت كه ایشان نیز مانند ما بشرند. (تفسیر جامع، ج‏5، ص 428)

شنوایی ما نیز در این دنیا محدود و ضعیف است ما توان شنیدن صداهای بالای بیست هزار هرتز و پایین تر از چهار هزار هرتز را نیز نداریم. اما در عالم برزخ توانایی شنیدن صدای صور اسرافیل را خواهیم داشت. صور چنان صدای عظیمی است که در سرتاسر عالم شنیده خواهد شد و باعث مرگ و حیات همه موجودات می شود.

بنابراین احساسا آخرتی بسیار شدیدتر و رنج و لذت آن بسیار عمیق تر است. این در حالی است که احساسات و درک و لذت ما در این عالم، عواطفی موهوم، مبهم و ناقص هستند؛ درست شبیه احساسات و ادراکات ما در حین خواب. از همین رو پیامبر خدا(با اشاره با درکی که در آخرت پیدا خواهیم کرد) فرمودند: النَّاسُ نِیَامٌ فَإِذَا مَاتُوا انْتَبَهُوا (مجموعه ورام، ج 1، ص ‏150)؛ مردم در خوابند وقتی مردند بیدار می شوند.

علاوه بر این چیزهایی هم که از آن لذت برده شود و یا بواسطه آنها درد و رنج پدید آید، بسیار عظیم تر و بلکه متفاوت از مولدهای لذت و رنج دنیوی هستند. اصلا محسوساتی در جهان آخرت وجود دارد که نظیر آن در دنیا نیست اما می خواهند برای ما تعریفشان را بکنند پس مجبورند در حد فهم ما به نعمتها یا عذابهای ناقص دنیوی مثال بزنند. وگرنه این چه جهنمی است که هیزم آن انسانها و سنگها هستند. یا این چه بهشتی است که حوریه از خاک آن می روید.

«كسى نمى‏داند، هیچ نفسى نمى‏داند كه چه چیزها كه مایه روشنایى چشمهاست در آنجا پنهان است، یعنى امكان ندارد انسان در این دنیا بفهمد. اگر یك جنین در رحم مى‏تواند لذات و آلام این دنیا را درك كند، یك انسان دنیایى هم مى‏تواند لذات و آلام آن جهان را درك كند. پس غیر از این كه تعبیرى بیان كنند و بعد بگویند مطلب بالاتر از این حرفهاست، راه دیگرى نیست.

آنچه باعث می شود در آخرت بتوانیم فرشتگان را ببینیم در حالی که در دنیا با وجود انبوهی فرشتگان در اطرافمان رویتشان امکان ندارد، تقویت حواس و ادراکاتمان است. بینایی و شنوایی ما در این دنیا دو حس از حواس پنجگانه ماست که محدود و ضعیف است. بینایی ما توان دیدن اجسام لطیفی همچون جسم هوا را ندارد

 امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) مى‏فرماید: «وَ كُلُّ شَىْ‏ءٍ مِنَ الدُّنْیا سَماعُهُ اعْظَمُ مِنْ عِیانِهِ وَ كُلُّ شىْ‏ءٍ مِنَ الْاخِرَةِ عِیانُهُ اعْظَمُ مِنْ سَماعِهِ»(نهج البلاغه صبحی صالح، خطبه 114)؛ در دنیا هر چه كه آدم مى‏شنود، وقتى مى‏بیند، مى‏فهمد شنیده‏اش بزرگتر بوده از آنچه دیده؛ آخرت بر عكس است، هرچه انسان بشنود، وقتى كه ببیند مى‏فهمد آنچه كه مى‏بیند خیلى بیشتر است از آنچه كه شنیده؛ یعنى با الفاظ دنیا نمى‏شود [آخرت را] بیان كرد.

فی الجمله درباره نعمات بهشتی فرموده اند: «وَ فیهِ ما لا عَیْنٌ‏ رَأَتْ وَ لا اذُنٌ سَمِعَتْ وَ لا خَطَرَتْ عَلى‏ قَلْبِ بَشَرٍ»؛ یعنى آنجا چیزهایى است كه نمونه‏اش را نه چشمى دیده و نه گوشى شنیده و نه به قلب بشرى خطور كرده است.(مجموعه‏ آثار استاد شهید مطهرى، ج ‏26، ص 579/ مرحوم حاج میرزا على آقا شیرازى و غذاى بهشتى، ص 577)

طراح زندگی آخرت خودمان هستیم

یکی دیگر از دلایل برتری آخرت بر دنیا آن است که سرنوشت و خوشبختی و بدبختی هر کس در دست خودش است. آخرت جهانی است که خودمان می سازیم. دنیای ما دنیایی آکنده از ناملایمات و رنج هاست و اتفاقا بلاها بیشتر بر سر خوبان عالم می بارد. علاوه بر ستم هایی که بشر، خود بر یکدیگر روا می دارند بسیاری از مشکلات، طبیعی هستند و از سختیهای دنیا محسوب می شوند مثل این که کسی در اثر زلزله معلول شود، یا این که بعضی فقر، یا معایب جسمانی را از گذشتگان خود به ارث می برند و بعضی ...

اما جهان آخرت جهانی جاوید و به دور از هر گونه عیب و نقص طبیعی است در جهان آخرت مبنای زندگی هر کس اعمال خود اوست. لذا ابدا ظلم و نقصانی وجود ندارد زشتی و زیبایی به صورت ارثی، ژنتیکی و اتفاقی تقسیم نمی شود بلکه هر کس خود طراح واقعی چهره خودش است.

«یُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِیماهُمْ فَیُؤْخَذُ بِالنَّواصِی وَ الْأَقْدامِ» (الرحمن/ 41)