نوید عدل موعود از اسوه عدالت

حضرت مهدی (عج) و عدالت جهانی از دیدگاه نهج البلاغه

بی تردید موضوع تأمین «عدالت» عمومی ترین و شورانگیزترین مسئله در بحث مهدویت است و چون واژه «عدالت» در فرهنگ و اصطلاح نهج البلاغه، بلكه در تمام كلمات علوی بیت الغزل سخنان امیرمؤمنان(علیه السلام) است، از این رو، در بحث مهدویت نیز بر عنصر عدالت تكیه نموده و از پدید آمدن عدالت در ابعاد گوناگون در زمان ظهور حضرت مهدی(علیه السلام)خبر داده است.

امیرمؤمنان(علیه السلام) ‌می فرماید: «و سیأتی غدٌ بما لا تعرفونَ یأخذ الوالی من غیرِها عمّالها علی مساوی اعمالها... فیریكم كیفَ عدلَ السیرة» ¹ ؛ فردایی كه شما را از آن هیچ شناختی نیست خواهد آمد، زمام داری كه غیر از خاندان حكومت‌های امروزی است، (مهدی) عمّال و كارگزاران حكومت ها را به اعمال بدشان كیفر خواهد داد... بدین روی، روشی عادلانه در حكومت حق به شما‌می نمایاند.

و در جای دیگر‌می فرماید: «الا و مَن ادركَها منّا یسری فیها بسراج منیر، و یخذوفیها علی مثالِ الصالحین لیحلَّ فیها رِبقاً و یعتقَ رقاً و یصدعُ شُعباً و یشعب صدعاً» ² ؛  بدانید آنكه از ما (مهدی) فتنه‌های آینده را دریابد، با چراغی روشنگر در آن گام‌می نهد و بر همان سیره و روش صالحان پیامبر و امامان(علیهم السلام) رفتار‌می كند تا گره ها را بگشاید، بردگان و ملت‌های اسیر را آزاد سازد، جمعیت‌های گم راه و ستمگر را پراكنده و حق جویان را جمع آوری ‌می كند.

ابن ابی الحدید، شارح نهج البلاغه، كه از علمای بزرگ اهل سنّت است، در ذیل این كلام حضرت‌می گوید: امیرمؤمنان علی(علیه السلام) یادآوری نموده است كه مهدی آل محمّد(علیهم السلام) در تاریكی فتنه ها با چراغ روشن ظهور‌می كند و مردم را از بردگی و اسارت رهایی داده و مظلومان ستم دیده را از دست ستمگران نجات‌می دهد.³

در سخنان حضرت سه نكته اساسی به خوبی مورد توجه قرار گرفته اند:

اول:حضرت مهدی(علیه السلام) وقتی در برابر فتنه ها و بی عدالتی‌های اجتماعی قرار‌می گیرد با چراغ پرفروغ حكمت و درایت الهی وارد عمل شده، در پرتو دستورات وحی آسمانی و قرآن كریم، به ایجاد عدالت و خاموش نمودن شعله‌های بی عدالتی‌می پردازد .

دوم:تمام ستم دیدگان عالم توسط حضرت مهدی(علیه السلام) از قید اسارت‌های گوناگون و بی عدالتی رهایی یافته، زندگی همراه با سعادت و شادكامی برای آنان فراهم‌می گردد.

سوم: سیره عملی حضرت مهدی(علیه السلام) همان سیره صالحانی است كه حضرت امیرمؤمنان در نهج البلاغه درباره آن ها فرموده: «اللّهمَّ انّك تَعلمُ انَّه لم یكن الّذی كانَ منّا منافسةً فی سلطان و لا التماس شیء مِن فضول الحطام و لیكن لنَرُدَّ المعالمَ من دینكَ و نُظهر الاصلاحَ فی بلادِكَ فیأمَن المظلومونَ مِن عبادِكَ و تُقام المعطَّلةُ مِن حدودِك.» ⁴ ؛ در این كلام، بر خطوط كلی روش و عملكرد ائمّه اطهار(علیهم السلام)كه حضرت مهدی آخرین پرچمدار آن هاست، توجه داده شده، حضرت‌می فرماید: «خدایا تو‌می دانی آنچه از ناحیه ما اهل بیت (علیهم السلام) صورت‌می گیرد برای به دست آوردن قدرت و حكومت و ثروت دنیا نیست، بلكه‌ می خواهیم نشانه‌های حق و دین تو را به جایگاه خودش بازگردانیم و در سرزمین تو اصلاح پدید آوریم تا بندگان ستم دیده ات از محرومیت نجات یافته، با امنیت زندگی كنند و قوانین فراموش شده ات بار دیگر اجرا گردند.

حضرت مهدی(علیه السلام) و آسایش اقتصادی بشر

یكی از رهاوردهای دولت كریمه مهدی موعود(علیه السلام)، كه در نهج البلاغه مورد اشاره قرار گرفته، تأمین رفاه و آسایش اقتصادی بشر در زمان حكومت آن حضرت است كه از طریق وفور نعمت وبركت ‌های زمینی و آسمانی تأمین‌می شود.

امیرمؤمنان(علیه السلام) درباره نعمت‌های زمین در عصر ظهور حضرت مهدی(علیه السلام)‌می فرماید: «تخرجُ له الارضُ افالیذَ كبدِها و تلقی الیه سلماً مقالیدَها» ⁵ ؛  در زمان ظهور حضرت مهدی، زمین میوه‌های دل خود (معادن طلا و نقره) را برای او بیرون‌می ریزد و كلیدهایش را به او‌می سپارد .

مسئله وفور نعمت و رفاه اقتصادی مردم در زمان حكومت حضرت مهدی(علیه السلام)، حقیقتی است كه در روایات فراوان به آن اشاره شده است و از آن میان، پیامبر اكرم(صلی الله علیه وآله)‌می فرماید: «... و تزیدُ المیاهُ فی دولته و تمدُّ الانهارُ و تُضعّفُ الارضُ اُكُلَها و سَتُخرجُ الكنوزُ» ⁶ ؛ در زمان برقراری دولت مهدی، آب ها فراوان‌می گردند و نهرها كشیده‌ می شوند، بركات زمین افزایش‌می یابند و گنج ها استخراج ‌می گردند در همین زمینه، عارف بزرگ سعدالدین حموی نیز بر مسئله آسایش و رفاه اقتصادی مردم در زمان ظهور حضرت مهدی(علیه السلام) تأكید نموده و گفته است: «صاحب زمان كه علم به كمال دارد، تمامت روی زمین را به عدل آراسته گرداند و تمامت گنج‌های روی زمین بر وی ظاهر گردند، هرچند صفت وی كنم از هزار یكی نگفته ام.»⁷

1ـ نهج البلاغه، خطبه 138.

2 ـ نهج البلاغه، خطبه 150، بند 3.

3ـ ابن ابى الحدید، شرح نهج البلاغه، بیروت، داراحیاءالتراث العربى، ج 2، ص 416.

4ـ نهج البلاغه، خطبه 131.

5ـ نهج البلاغه، خطبه 138.

6ـ لطف الله صافى گلپایگانى، منتخب الاثر، قم، مؤسسه حضرت معصومه(علیها السلام)، 1421 ق، فصل 4، باب 3، ص 589

7ـ عزیزالدین نسفى، انسان كامل، چ چهارم، تهران، كتابخانه طهورى، 1367، فصل 6، ص 320، رساله نبوت و ولایت