آیا فرشتگان هم مى میرند؟
خـداونـد مـى فـرمـاید: وَ نُفِخَ فِی الصُّورِ فَصَعِقَ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَمَن فِی الْأَرْضِ إِلَّا مَن شَاء اللَّهُ ثُمَّ نُفِخَ فِیهِ أُخْرَى فَإِذَا هُم قِیَامٌ یَنظُرُونَ 1 و صـیحه صور اسرافیل بدمند تا هر كه در آسمان ها و زمین است همه یك سر مدهوش مرگ شـونـد جز آن كه خدا بقاى او خواسته، آن گاه صیحه دیگرى در آن دمیده شود كه ناگاه خلایق همگى (از خواب مرگ ) برخیزند و نظاره (واقعه محشر) كنند.
بـا ایـن آیـه و آیـات دیـگـر نـظـیـر آیـه 87 از سـوره نـمـل نـمـى تـوان بـه طور یقین استدلال كرد كه ملائكه در قیامت نخواهد مرد؛ زیرا تمامى مـخـلوقـات خـداوند بنابر ظاهر عمومات آیات مرگ، محكوم به مرگ هستند، ولى در این كه عـده اى هـسـتـنـد در نـفـع اول نـمـى مـیـرنـد و از صـیـحـه اول جـان سـالم بـه در مـى بـرنـد شـكـى نـیـسـت؛ چـه ایـن كـه آیـه فـوق و 87 سـوره نـمل به این امر تصریح دارد. اما آن چه باید دانسته شود عبارت است از این كه : إِلَّا مَن شَاء اللَّهُ چـه كـسـانـى انـد؟ بـعـضـى مـى گـویـنـد: آنـان ، جبرئیل و میكائیل و اسرافیل و عزرائیل هستند؟ بعدا خواهند مرد و به قولى: مالك، رضوان، حـور و زبـانـیـه انـد و عـلامـه طـبـاطـبـایـى در المـیـزان مـى گـویـد: محتمل است مراد ارواح انسان ها باشد.
قـائلیـن بـه قـول اول به این حدیث تمسك مى نمایند كه، انس بن مالك روایت كرد روزى رسـول خـدا (صـلى الله عـلیه وآله) این آیه را مى خواند، چون به این جا رسید: إِلَّا مَن شَاء اللَّهُ گفتم: یا رسول الله، اینان كیستند كه خداى تعالى از صعقه نفخ صور اسـتـثـنـا كرد؟
گفت: جبرئیل و میكائیل و اسرافیل و ملك الموت گوید: چه كسى ماند اى ملك المـوت؟
... مـى گـویـد: بـار خـدایا، تو عالم ترى ، ما چهار كس ماندیم .
فرماید: اى ملك الموت، جان اسرافیل را بستان و او جان اسرافیل را مى گیرد. آنگه گوید: كه ماند؟ مى گـویـد: جـبـرئیـل و مـیـكـائیـل و ملك الموت او را قبض روح كند و او چون كوهى بیفتد، سپس گـویـد: كـه مـانـد؟ جـواب دهـد بـار خـدایـا، مـلك المـوت و جـبـرئیـل.
مـى فـرمـایـد: اى مـلك المـوت بـمـیـر و او بـمـیـرد. جـبـرئیـل مـى مـانـد و بـس ، خـداونـد متعال به جبرئیل گوید: كه ماند؟
گوید: بار خدایا، وجـهـك الدائم البـاقـى و جـبـرئیـل المـیت الفانى؛ خداى تعالى گوید: یا جـبـرئیـل ، از مـرگ چـاره اى نـیـسـت ، جـبـرئیـل بـه سـجـده در مـى آیـد و بـال مـى زنـد و مـى گـویـد: سـبـحـانـك ربـى، تـبـاركـت و تـعـالیـت و یـا ذالجـلال و الاكـرام ؛ آنگـه جـان بـدهـد تـا جـز خـداى - عزوجل - باقى نماند.2
از ایـن حـدیـث مى توان استفاده كرد كه فرشتگان نیز مى میرند؛ یعنى این چهار فرشته - كـه روسـاى مـلائكـه الهـى انـد - بـه آن نـفـخ صـور اول نمى میرند، بلكه بعد مرگ آنان را در مى باید و دیگر موجود و مخلوق زنده اى باقى نـمـى مـانـد، مـگر ذات اقدس الهى كه از مرگ و زوال مصون است و در آن وقت جا دارد كه از مصدر جلال و عظمت خطاب رسد كه لِّمَنِ الْمُلْكُ الْیَوْمَ لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ 3 ذات كـبریاى خود گوید و خود جواب دهد، و این اشاره به وحدت و مالكیت مطلق خود او است كه در آن وقت كسى نیست ادعاى مالكیت كند.
در آخر، جهت اطلاع بیشتر كلام صدر المتالهین شیرازى - رحمة الله - را مى خوانیم: در خـبـر صـحـیـح آمـده اسـت كـه خـداونـد تـمـامـى مـوجـودات، حـتـى فـرشـتـگان و ملك الموت (عـزرائیـل ) را نـیز مى میراند، آن گاه براى فصل و قضاوت بین موجودات آنها را باز مى گرداند و هر یك در منازل و مقام خود در بهشت فرود مى آیند، البته گمان نشود میراندنى كـه در خـبـر مـذكـور آمـده از نـوع نـابـودى و تـبـاهـى اسـت ، بـلكـه از نـوع ایـجـاد و تـكـمـیـل اسـت، زیـرا شـان انـتـقـال از عـالمـى بـه عـالمـى بـرتـر، ایـجـاد و اسـتـكـمـال اسـت و آن نـسـبـت بـه نـشـئه نـخـسـتـیـن مـرگ اسـت و نسبت به نشئه دیگر حیات. 4
شکوری_گروه دین و اندیشه تبیان
1- زمر (39) آیه 68.
2- تفسیر ابوالفتوح رازى ، ج 4، ص 502، و ابى الحدید، شرح نهج البلاغه ، ج 1، ص 95.
3- غـافـر (40) آیـه 16 (البـتـه در بعضی روایات نیز وارد شده است كه در جواب لمن الملك ، روح انبیا گویند: لله الواحد القهار).
4- مفاتیح الغیب ، انتشارات موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى ، ص 635.
منبع: فرشتگان و تحقیقى قرآنى ، روایى و عقلى، على رضا رجالى تهرانى
