تبیان، دستیار زندگی
از ویژگی های بارز اهل ایمان، برخورداری از خوف و رجا است. «رجا» به معنای امیدواری به رحمت گسترده و فضل بیكران الهی است. قرآن كریم یأس از رحمت خدا را حالت قلبی گمراهان می داند: «و من یقنط من رحمه ربه الا الضالون؛ و چه كسی جز گمراهان از رحمت پروردگارش ناامید
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

در محضر نور

قرآن کریم
امید و آرزو  در قرآن

«وَلاَ تَیْأَسُواْ مِن رَّوْحِ اللّهِ إِنَّهُ لاَ یَیْأَسُ مِن رَّوْحِ اللّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ ؛ از رحمت خدا مأیوس نباشید كه همانا از رحمت خدا جز كافران مأیوس نمی باشند.» (یوسف آیه 87)

از ویژگی های بارز اهل ایمان، برخورداری از خوف و رجا است. «رجا» به معنای امیدواری به رحمت گسترده و فضل بیكران الهی است. قرآن كریم یأس از رحمت خدا را حالت قلبی گمراهان می داند: «وَ مَن یَقْنَطُ مِن رَّحْمَةِ رَبِّهِ إِلاَّ الضَّآلُّونَ ؛ و چه كسی جز گمراهان از رحمت پروردگارش ناامید می شود؟» (حجر:56) و از آنجا كه سبب یأس از پروردگار عالم، اعتقاد نداشتن به قدرت و كرم و رحمت بی پایان اوست، آن را موجب كفر صاحب خود معرفی كرده است (آیه صدر بحث).

امید به خداوند سرمایه همه انبیای الهی و حركتهای توحیدی در طول تاریخ بوده است. از این رو امیرالمومنین علی(ع)، ناامیدی را بزرگترین بلا و آسیب معرفی می نمایند: «اعظم البلاء انقطاع الرجاء» (غررالحكم) و در حدیثی دیگر می فرمایند: «ناامیدی قاتل صاحب خویش است.» (همان) پس از شرك به خدا، هیچ گناهی بزرگتر از یأس نیست، زیرا هر گناهی كه از شخص سر می زند، تا وقتی كه مأیوس نباشد ممكن است در صدد توبه بر آمده و با استغفار آمرزیده شود، ولی شخص مأیوس آمرزیده شدنی نیست، زیرا امیدی به آمرزش و مغفرت خدا ندارد تا توبه نماید. از این گذشته، یأس از رحمت و مغفرت الهی سبب جرأت بر ارتكاب گناهان نیز می گردد.

كسی كه در مدار امید به رحمت و عفو و مغفرت قرار می گیرد، لازم است وسائل و اسباب تحقق امید خود را از قبیل پشیمانی جدی از گناه، ترك گناه، جبران گذشته، برگرداندن حق مردم به مردم، به جای آوردن عبادات ترك شده، اصلاح حال و عمل و اخلاق را فراهم آورد.

امید به خدا ریشه در توكل دارد و ناامیدی به فقدان شناخت و معرفت صحیح از خداوند باز می گردد. در حقیقت ناامیدی و یأس نشان از دلبستگی های كاذب به دنیا و مظاهر آن دارد و انسانی كه به درستی دنیا را شناخته و هدف خود را سعادت اخروی قرار داده و در تعامل با فرصتها و سرمایه های مادی، زهد را پیشه خود كرده، چنان اطمینان و ایمانی به حق تعالی دارد كه هرگز در ناكامی ها و بلاهای دنیوی ناامید نخواهد شد. خداوند بندگان گناهكار خود را كه در معرض ناامیدی از اویند از یأس برحذر داشته و غفران و بخشش خود را به آنان گوشزد كرده است: «قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ » (زمر:53)

البته كسی كه در مدار امید به رحمت و عفو و مغفرت قرار می گیرد، لازم است وسائل و اسباب تحقق امید خود را از قبیل پشیمانی جدی از گناه، ترك گناه، جبران گذشته، برگرداندن حق مردم به مردم، به جای آوردن عبادات ترك شده، اصلاح حال و عمل و اخلاق را فراهم آورد. امید به خدا اگر از ابزار و وسائل مربوط به خودش، خالی باشد امیدی بی فایده و حالتی بی ثمر است.

دعا

وقتی از امام صادق (ع) در رابطه با مردمی كه آلوده به انواع گناهان هستند و در عین این آلودگی می گویند: «به رحمت و مغفرت و عفو خداوند امیدواریم»، سوال شد، حضرت فرمودند: «اینان مردمی هستند گرفتار آرزو نه آراسته به امید، كسی كه به چیزی امید دارد، برای بدست آوردنش اقدام لازم را انجام می دهد و آن كه از چیزی می ترسد از آن دوری می نماید.» (كافی2: 68)

همچنین فرمودند: «مومن، مومن نیست مگر این كه بترسد و امیدوار باشد و در ترس و امید نیست مگر این كه بر اساس ترس و امیدش عمل كند.» (بحارالانوار70: 365)

روایت شده: مردی به امیرالمومنین(ع) عرضه داشت: مرا موعظه كن،

حضرت فرمود: از آنان مباش كه نجات در آخرت را بدون عمل امید دارند و توبه را در فضای تاریك آرزوی دراز می خواهند، گفتارشان درباره دنیا گفتار اهل زهد ولی عملشان عمل خواهندگان دنیاست.»(همان72: 199)

همچنین در بیان دیگری فرمودند: «امیدواریت به آنچه امید نداری بیش از چیزی باشد كه امید داری، موسی بن عمران به امید قبسی از آتش از پیش زن و فرزند خود رفت، به مقام كلیم اللهی رسید و با منصب پیامبری بازگشت. ملكه سبا برای دیدن سلیمان و كشورش رفت ولی بدست سلیمان مسلمان شد، ساحران فرعونی برای عزت گرفتن از فرعون رفتند، اما مومنین واقعی بازگشتند.» (همان71: 134)

دعا و درخواست از خدا، یكی از ثمرات مهم امیدواری به اوست، زیرا تا بنده به فضل و رحمت و توجهات الهی امیدوار نباشد، حال و روح دعا در او پیدا نمی شود و اساساً یكی از لوازم دعا، امیدواری به فضل و رحمت خداوند است. امام سجاد(ع) در مناجات راجین (امیدواران) به محضر حضرت رب العالمین چنین عرضه می دارد: «ای آن كه چون بنده ای از او خواهش كند، عطا كندش و آنچه را در نزد اوست آرزو كند به آرزویش برساند و چون به او رو كند، به خود نزدیكش گرداند و چون به نافرمانی او تجاهر كند، گناهش را بپوشاند و پرده بر آن كشد و چون بر او توكل كند، او را به حساب خود گذارد و كفایتش كند، ای كسی كه سائلش هرگز رد نشده و آرزومند درگاهش هرگز ناامید نشده است.»


تنظیم برای تبیان: شکوری_کارشناس گروه دین و اندیشه