لطفا منتظر باشید ...
شماره مقاله:505
آمُلي، ابوالحسين احمدبن حسين بن هارون اقطع، معروف به «سيد مؤيد باللـه» و
«عضدالدوله» (333-421ق/945-1030م، فقيه، اديب، محدث، مفسر و شاعر. وي از نوادگان
زيدبن حسن مجتبي(ع) و از پيشوايان زيدي? طبرستان و معاصر صاحب بن عباد
(326-385ق/938-995) بود و همراه برادر کهترش الناطق بالحق يحيي بن حسين
(340-422ق/951-1031م) به «برادران هاروني» معروف بودند. پدر وي شيع? اثناعشري بود و
خود او و برادرش نيز نخست بدين مذهب بودند و سپس به فرق? زيديه پيوستند. او در آمل
زاده شد و در 380ق/990م دعوت خود را آغاز کرد و مردم گيلان و ديلم را به مذهب زيدي
فرا خواند. مردم دعوتش را پذيرفتند و او مدت 20 سال به عنوان خليفه بر مردم آن
سامان فرمان راند. ابوالفضل الناصر به جنگ با وي برخاست که منجر به اسارت آملي و
اعزام او به بغداد شد، اما او چند روز پس از رسيدن به بغداد آزاد شد و به ري و سپس
به امل رفت و مردم طبرستان بار ديگر از او پشتيباني کردند. وي سرانجام در لنگا از
نواحي ديلمان که محل سکونتش بود، درگذشت و در همان‌جا به خاک سپرده شد. پس از او
برادرش «الناطق بالحق» که شاگرد شيخ مفيد بود، پيشواي زيديان طبرستان گرديد. پس از
يک سال او هم درگذشت. پس از مرگ الناطق بالحق، قاسم فرزند آملي رياست مذهبي مردم
ديلم را به عهده گرفت و ديري نپاييد که اين يک نيز در جزما، از ييلاقهاي دو هزار،
درگذشت. دربار? آملي گفته شده که پرهيزکار و پارسا و متمايل به تصوف بوده است. وي
به زبان عربي شعر نيکو مي‌سرود (ابن اسفنديار، 1/98).
فعاليت علمي: آملي در پي کسب دانش به بغداد رفت و نزد دايي خود ابوالعباس احمدبن
ابراهيم مؤلف کتاب الوافي في مذهب الهادي والقاسم، درس خواند. سپس در همدان نزد
قاضي القضاه عبدالجبار همداني (د 415ق/1024م) درس خود را به پايان رساند و در فقه و
اصول و نحو و لغت عربي و حديث و درايه تبحر يافت و آراء فقهي او از سوي زيديان
ايران و کوفه و حجاز و يمن پذيرفته شد. او در فقه زيدي، از محدّثان معتبر به‌شمار
است، وي در فصاحت شهره بود، چنانکه نثر وي به گفت? ابن اسفنديار «به مجلدي ضخيم بر
مي‌آيد». برخي از آثار او که نسخه‌هاي خطي آنها موجود است، بدين شرح است: 1.
التجريد، در علم اثر، آمبروزيانا؛ 2. ديوان شعر، آمبروزيانا؛ 3. سياسه المريدين،
واتيکان، آمبروزيانا؛ 4. الشرح، واتيکان، برلين؛ 5. کتاب الافاده، برلين، موز?
بريتانيا (انگلستان)؛ 6. النصره؛ 7. کتاب البلاغه.
مآخذ: آقابزرگ، طبقات اعلام الشيعه، قرن 5، بيروت، 1971م، 5/15-16؛ ابن اسفنديار،
محمد، تاريخ طبرستان، به کوشش عباس اقبال، تهران، 1320ش، صص 97-98، 271، 276، 279؛
ابن عنبه، احمدبن علي، عمده الطالب، به کوشش محمدحسن آل طالقاني، نجف، 1961م، صص
90-94؛ ابوزهره، محمد، الامام زيد، مصر، 1959م، صص 502-504؛ امين، محسن، اعيان
الشيعه، بيروت، 1403ق، ص 570؛ حکيميان، ابوالفتح، علويان طبرستان، تهران، 1348ش، صص
112-114، 185-186؛ زرکلي، خيرالدين الاعلام، چ 2، 2/15؛ کحاله، عمررضا، معجم
المؤلفين، بيروت، داراحياء التراث العربي 1/209؛ مرعشي، ظهيرالدين، تاريخ گيلان و
ديلمستان، به کوشش منوچهر ستوده، تهران، 1347ش، صص 25-26؛ نيز:
GAL; GAL, S I/317-318; GAS, I/581-582; Griffini, E., »Lista dei manoscritti
arabi nuovo fondo della biblioteca Ambrosiana di milano«, RSO, 1910, III/591.
کاظم موسوي بجنوردي
