فتح از مبارزه تا سازش

فتح با نام كامل جنبش آزادی بخش میهنی فلسطین یكی از مهمترین سازمان های سیاسی و نظامی فلسطینی است كه درسال 1959 توسط «یاسر عرفات» و «خلیل الوزیر» (ابوجهاد) با هدف آزادی فلسطین از سیطره رژیم اشغالگر اسرائیل از طریق مبارزات چریكی بنیان گذاری شد.

فتح مهمترین و بزرگ ترین گروه در كنفدراسیون احزاب فلسطینی موسوم به سازمان آزادی بخش فلسطین (ساف) است و رویكردی ناسیونالیستی و تا حدی سوسیالیستی دارد.

پس از مرگ عرفات در سال 2004 محمودعباس جانشین او در سمت رهبری این سازمان شد، عباس ریاست تشكیلات خودگردان فلسطین را نیز به عهده گرفت.

انتخابات ژانویه سال 2006 مجلس قانونگذاری فلسطین برای اولین بار اكثر كرسی های این مجلس را از دست فتح خارج كرد و جنبش مقاومت اسلامی فلسطین (حماس) را حزب حاكم پارلمان و تشكیل دهنده كابینه ساخت.

ایده بنیادین جنبش فتح كه فلسطینیان بایستی خودشان امر آزادسازی سرزمین های فلسطین نشین را به دست گیرند به میانه دهه 1950 باز می گردد. این تفكر نخست در میان مهاجران فلسطینی ساكن كشورهای منطقه خلیج فارس، آوارگان فلسطینی مقیم نوار غزه و دانشجویان فلسطینی در قاهره و بیروت شكل گرفت.

ایدئولوژی این سازمان مبنی بر آزادسازی فلسطین توسط مردم فلسطین در مقابل تبلیغات ناسیونالیسم عربی آن هنگام به رهبری جمال عبدالناصر قرار داشت كه بر اتحاد جهان عرب برای نیل به این هدف تاكید می كرد.

عرفات و یارانش فتح را در قاهره شكل داده و در كویت ادامه دادند. آنها درسال 1963 یك ساختار تكاوری منظم را در كرانه باختری رود اردن ایجاد كردند و در دسامبر 1964 نخستین عملیات نظامی خود را با انفجار یك كارخانه تصفیه آب در اسرائیل به انجام رساندند.

چریك های فتح مهمترین هدف نیروهای اسرائیلی در تهاجم 21 مارس 1968 به روستای كرامه در اردن بودند.دراین نبرد حدود 30 سرباز اسرائیلی، 100 تا 200 چریك عضو سازمان آزادی بخش فلسطین و 40 تا 80 سرباز اردنی كشته شدند و درگیری با عقب نشینی سریع نیروهای اسرائیلی خاتمه یافت. به همین دلیل از این نبرد در جهان عرب به عنوان یك پیروزی درخشان یاد می شود كه پس از شكست سنگین اعراب درجنگ شش روزه ارزشی مضاعف پیدا كرد.

با وجود تلفات بیشتر اعراب، سازمان آزادی بخش فلسطین كه فتح بزرگترین و مهمترین گروه عضو آن بود خود را فاتح نبرد كرامه می دانست چرا كه قوای اسرائیل به سرعت از منطقه عقب نشینی كردند.

به این ترتیب نبرد كرامه تبدیل به یك پیروزی اسطوره ای برای فلسطینیان شد كه ادعاهای ملی آنان را تثبیت می كرد.

این نبرد برخلاف انتظار رژیم اسرائیل نه تنها فتح را تضعیف نكرد بلكه قدرت مضاعفی به آن بخشید و توجه بین المللی را به مسئله فلسطین برانگیخت. به ادعای مقامات فتح فقط در 48 ساعت اول پس از پایان جنگ 5000 فلسطینی تقاضای عضویت در این سازمان را دادند.

نبرد كرامه در ابتدا موجب اتحاد پادشاهی هاشمی اردن و فلسطینیان شد اما خیلی زود با قدرت گرفتن چریك های فلسطینی دراین سرزمین به درگیری خونین دولت اردن و فتح در سپتامبر 1970 انجامید.

از سال 1969 بیشتر عملیات نظامی فلسطینیان علیه نظامیان رژیم صهیونیستی از داخل خاك اردن آغاز می شد، اما با پذیرش قطعنامه 242 از سوی شاه حسین پادشاه اردن مبنی بر برقراری صلح پایدار در منطقه كه در آن همه كشورها دارای حق حیات باشند و دادن چراغ سبز اردن به رژیم صهیونیستی برای كشتیرانی درخلیج عقبه و دیگر امتیازها روابط فلسطینی ها با اردن تیره شد و همین مسئله باعث شد كه ارتش اردن در چهارم سپتامبر 1970 مقر كمیته مركزی سازمان آزادی بخش فلسطین را مورد حمله نظامی قرار داد.

از سوی دیگر، ارتش دلیل این حمله را سوء قصد به شاه حسین در روز اول سپتامبر اعلام كرد.

بعداز این تاریخ اوضاع وخیم تر شد و دولت اردن در روز 16 سپتامبر همان سال با تشكیل یك كابینه نظامی عملا به ساف اعلان جنگ كرد.

درهمین وضعیت 30 تا 40 هزار چریك فلسطینی تحت فرماندهی یاسر عرفات، آرایش نظامی به خود گرفتند و سرانجام درسال 1970 ارتش اردن با حمله همه جانبه به مراكز تجمع چریك های فلسطینی در اردن طی 10 روز به كشتار فلسطینیان پرداخت.

پادشاه اردن پس از این كشتار دستور اخراج تمام اعضای فتح و سازمان آزادی بخش فلسطین از كشور اردن را صادر كرد و ارتش اردن آنها را به زور داخل خاك سوریه روانه ساخت. این واقعه به «سپتامبر سیاه» معروف شد چرا كه تلفات و خسارات عظیمی بر فلسطینیان وارد آمد.

پس از این واقعه یك گروه نظامی افراطی به نام «گروه سپتامبر سیاه» در فتح ایجاد شد، این گروه مدتی بعد با كشتن 11 ورزشكار اسرائیلی در المپیك مونیخ توجه جهانیان را به خود جلب كرد.

سوریه با وارد شدن فلسطینی ها به خاك خود آنها را به لبنان فرستاد و اعضای فتح در جنوب لبنان مستقر شدند و ساختار خود را دوباره شكل دادند.

سیر نزولی فتح پس از مرگ یاسر عرفات رهبر تاریخی فلسطینیان در سال 2004 سرعت یافت و با پیروزی حماس در انتخابات سال 2006 این روند همچنان ادامه پیدا كرد، حماس فتح را در سال 2007 از غزه بیرون راند و قدرت فتح از آن زمان فقط به كرانه باختری رود اردن محدود شده است.

بسیاری از فلسطینیان، فتح را مسئول فساد و بی نظمی حاكم بر سرزمین های فلسطینی می دانستند به همین دلیل در انتخابات به این جنبش رأی ندادند.

عباس نیز كه پس از عرفات رهبری این جنبش را برعهده گرفته است به این مسئله اذعان كرده كه مرتكب اشتباهاتی شده كه به شكست در برابر حماس منجر شده است.

وی از اعضای جنبش خود خواسته كه برای تقویت این جنبش از حماس درس بگیرند. در روز شنبه 17 مرداد سال جاری نیز نخستین كنگره فتح پس از 20 سال تشكیل جلسه داد و شركت كنندگان در ششمین كنفرانس فتح در بیت لحم دوباره محمودعباس را به عنوان ریاست تشكیلات خودگردان انتخاب كردند.

با اینكه شمار زیادی از نمایندگان شركت كننده در این كنگره عباس را مسئول شكست های این جنبش عنوان كردند اما به گفته آنان در شرایط كنونی فقط انتخاب دوباره عباس امكان پذیر است چرا كه دیگر رهبران فعلی ممكن است جای خود را به نسل های جدیدتر واگذار كنند.

عباس پس از اعلام انتخاب به ریاست فتح متعهد شد تا سرزمین های اشغالی فلسطین را آزاد كند و كشور فلسطین را تشكیل دهد ولی تاكنون گام های عملی و مؤثری برای ادعاهای خود برنداشته و همین مسئله علت اصلی مخالفت جنبش حماس با وی شده است.

حماس محمود عباس و كابینه او را غیرقانونی می داند و معتقد است كسانی كه همدست رژیم صهیونیستی در اعمال جنایت علیه ملت فلسطین هستند. نمی توانند نماینده واقعی مردم فلسطین باشند، به همین دلیل عباس و نیروهای امنیتی تشكیلات خودگردان دائما در حال دستگیری و زندانی كردن حماس و طرفداران این جنبش هستند.

تشكیلات خودگردان فلسطین به رهبری عباس تا آنجا پیش رفته كه رژیم صهیونیستی وظیفه خود را در سركوب اعضای حماس به این ساختار فلسطین سپرده است.

آمریكا نیز در همدستی با رژیم صهیونیستی اعلام كرده كه تا زمانی كه تشكیلات خودگردان و محمود عباس كنترل كرانه باختری را برعهده دارند خیال ما از این منطقه راحت است و باید تمام توجه ها به غزه و حماس باشد.

در هر صورت جنبش حماس اعلام كرده كه تا زمانی كه تشكیلات دست از بازداشت، شكنجه و زندانی كردن اعضای حماس برندارد هیچ گونه همكاری و هماهنگی با این جنبش وجود ندارد.