حمایت از قیام زید در برابر امویان ابوالفرج اصفهانی به نقل از فضیل بن زبیر می نویسد: ابوحنیفه به من گفت: به زید بگو من برای تقـویت تو در جهـاد علیـه دشمنانت، امکاناتی اختصاص داده ام و تو و اصحابت می توانی با آن سلاح و ابزار جنگـی تهیه کنی. فضیل می گوید: سپس کمک مورد نظر را به من داد تا به زید بسپارم و زید آنها را از من گرفت. (ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبین،ص107 و الامام زید : حیاته وعصره . محمد ابوزهره، دار الفكر العریی ، القاهرة ص 72 به نقل از: إمام علی الرضا ورسالته فی الطب النبوی، محمد علی البار، دار المناهل للطباعة والنشر والتوزیع - بیروت – لبنان،ص53)
ابوحنیفه ضمن نقل روایتهای معتنابه از ائمه اهل بیت(علیهم السلام) که در مسانید او فراوان به چشم می خورد، (خوارزمی، جامع مسانید ابی حنیفه) به احادیث منقول ایشان به راحتی اعتماد می کند و حتی در پی بررسی سلسله سندی آنها بر نمی آید. در این زمینه شیخ مفید(قدس سره) روایت زیر را نقل می کند: محمد بن یزید البانی می گوید: نزد جعفر بن محمد(علیه السلام) بودم که عمربن قیص ماصر، ابوحنیفه و عمر بن ذر، با جمعی از اصحابشان وارد شدند و از حضرت در باره ایمان سؤال کردند. حضرت فرمود: قال رسول الله(صلی الله علیه وآله): «لایزنی الزانی وهو مؤمن، ولایسرق وهو مؤمن، ولایشرب الخمر وهو مؤمن.» افراد حاضر در مجلس به یکدیگر نگاه کردند. عمر بن ذر به حضرت گفت: پس اینها را چه بنامیم؟ حضرت فرمود: به چیزی که خدا آنها را نامیده و به اعمالشان؛ خداوند می فرماید: «والسارق والسارقة... الزانی والزانیة...». افراد به همدیگر نگاه کردند... . و هنگامی که از مجلس خارج شدیم، عمربن ذر به ابوحنیفه گفت: چرا نپرسیدی که (امام صادق(علیه السلام)) از طریق چه کسی این روایت را از رسول خدا(صلی الله علیه وآله) نقل می کند؟ ابوحنیفه در پاسخ گفت: از کسی که (به صورت مستقیم) می گوید: «قال رسول الله(صلی الله علیه وآله)»، نیازی به سؤال (از سند) نیست. مفید، محمد بن محمد، الأمالی (للمفید)، 1جلد، كنگره شیخ مفید - قم، چاپ: اول، 1413ق.، ص22
همچنین می توان اذعان کرد که ابوحنیفه در زمینه کلام راهی میانه را پیموده است که در بسیاری از مباحث کلامی آن روز، به معارف مکتب اهل بیت(علیهم السلام) نزدیک می شود. به عنوان مثال، عقیده او درباره قضا و قدر و نظریه امر بین الامرین با مکتب اهل بیت(علیهم السلام) سازگاری دارد1. همچنین برخلاف سه مذهب دیگر اهل سنت ، در مذهب حنفی همگام با مذهب شیعه، حسن و قبح، عقلی دانسته می شود2. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 1.موفق مکی، مناقب ابی حنیفة، ج2، ص104؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج13، ص377؛ ابن بزازی، مناقب ابی حنیفة، ج1، ص85؛ احمدمحمود صبحی، فی علم الکلام، ج2، ص22 ـ 23. به نقل از: جایگاه اهل‌بیت (ع) از دیدگاه ابوحنیفه، محمد شفق خواتی، طلوع، بهار 1385، شماره 17، (30 صفحه، از 145 تا 174).ص149 2. محمد بن محمدبن محمود ماتریدی سمرقندی ، ابو منصور (متوفا 333هق.) ، التوحید ، دار الکتب العلمیه ، بیروت ، لبنان ، الطبعه الاولی، سال 2006 م محمد بن محمدبن محمود ماتریدی سمرقندی ، ابو منصور (متوفا 333هق.) ، التوحید ، دار الکتب العلمیه ، بیروت ، لبنان ، الطبعه الاولی، سال 2006 م، ص163 ؛ جلالی، سید لطف الله ، تاریخ و عقاید ماتریدیه ، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب ، چاپ اول 1386ش. ، ص164 ؛ الحنفی، ابن أبی العز (م792هق)، شرح العقیدة الطحاویة ، چاپ چهارم ، چاپخانه بیروت - المكتب الإسلامی ، ناشر المكتب الإسلامی ، 1391ش، ص494
نپذیرفتن منصب قضای عباسیان از جانب ابوحنیفه نیز حکایت از نامشروعیت این سلسله از نظر وی دارد خطیب بغدادی می نویسد: ابوجعفر منصور(عباسی) ابوحنیفه را به بغداد فرا خواند تا منصب قضاوت را به او واگذارد و در آن مورد بسیار اصرار نمود، اما ابوحنیفه نپذیرفت. سپس منصور دستورداد تا ابوحنیفه را به زندان انداختند. پس از آن نیز چندین بار او را از زندان خارج کردند و نزد منصور آوردند. منصور نیز باز منصب قضاوت را به او پیشنهاد کرد، اما ابوحنیفه هرگز نپذیرفت. (البغدادی، الخطیب(م 463)، تاریخ بغداد، جلد13، دار الكتب العلمیة، بیروت – لبنان، چاپ اول، 1997م. ،ص330-327)
هردو مذهب جعفری هم در بعد اعتقادی و هم فقهی دارای آموزه های عالی و مفید می باشد. هم نظام اعتقادی دارد و هم برنامه ها و تعالیم فقهی . همچنین مکتب ابوحنیفه در برهه هایی از تاریخ، به عنوان مکتب دو بعدی شناخته می شده است؛ مکتبی که هم از نظام اعتقادی و هم از نظام فقهی برخوردار بوده است. (دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج5، مدخل «ابوحنیفه»، ص382.)
در روایتی که در منابع متعدد آمده است، ابوحنیفه به مدح امام موسی کاظم(علیه السلام) می پردازد و از دانایی آن حضرت خبر می دهد و پس از گفت و گو با او، در شأن آن حضرت می گوید: «ذریة بعضها من بعض والله سمیع علیم». فرزندانى كه برخى از نسل برخى دیگرند (همه یك دست در فضائل و برگزیدگى هستند)، و خداوند شنوا و داناست. مفید، محمد بن محمد، الفصول المختارة، 1جلد، كنگره شیخ مفید - قم، چاپ: اول، 1413ق.،ص73 ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على، مناقب آل أبی طالب علیهم السلام (لابن شهرآشوب)، 4جلد، علامه - قم، چاپ: اول، 1379 ق.، ج4، ص314 ابن طاووس، على بن موسى، الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف، 2جلد، خیام - ایران ؛ قم، چاپ: اول، 1400ق. ؛ ج2 ؛ ص328
برخورد انتقادی و سخت گیرانه ابوحنیفه با سلسله راویان اهل سنت در حالی است که وی در اخذ روایت از اهل بیت(علیهم السلام) ـ امام باقر و امام صادق(علیهما السلام) ـ اساساً به دنبال بررسی سندی و نقد رجالی نیست و روایات ایشان را به صورت مرسل می پذیرد و مبنای عمل قرار می دهد.
الْأَعْمَشِ وَ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ قَالَ حَدَّثَنَا مُنْذِرُ بْنُ جَیْفَرٍ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ یَزِیدَ الْبَانِی قَالَ كُنْتُ عِنْدَ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع فَدَخَلَ عَلَیْهِ عُمَرُ بْنُ قَیْسٍ الْمَاصِرُ وَ أَبُو حَنِیفَةَ وَ عُمَرُ بْنُ ذَرٍّ «1» فِی جَمَاعَةٍ مِنْ أَصْحَابِهِمْ فَسَأَلُوهُ عَنِ الْإِیمَانِ فَقَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا یَزْنِی الزَّانِی وَ هُوَ مُؤْمِنٌ وَ لَا یَسْرِقُ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ وَ لَا یَشْرَبُ الْخَمْرَ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَجَعَلَ بَعْضُهُمْ یَنْظُرُ إِلَى بَعْضٍ فَقَالَ لَهُ عُمَرُ بْنُ ذَرٍّ بِمَ نُسَمِّیهِمْ «2» فَقَالَ ع بِمَا سَمَّاهُمُ اللَّهُ وَ بِأَعْمَالِهِمْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ السَّارِقُ وَ السَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَیْدِیَهُما «3» وَ قَالَ الزَّانِیَةُ وَ الزَّانِی فَاجْلِدُوا كُلَّ واحِدٍ مِنْهُما مِائَةَ جَلْدَةٍ «4»- فَجَعَلَ بَعْضُهُمْ یَنْظُرُ إِلَى بَعْضٍ- فَقَالَ مُحَمَّدُ بْنُ یَزِیدَ وَ أَخْبَرَنِی بِشْرُ بْنُ عُمَرَ بْنِ ذَرٍّ وَ كَانَ مَعَهُمْ قَالَ لَمَّا خَرَجْنَا قَالَ عُمَرُ بْنُ ذَرٍّ لِأَبِی حَنِیفَةَ أَلَّا قُلْتَ مَنْ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ قَالَ مَا أَقُولُ لِرَجُلٍ یَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص
مفید، محمد بن محمد، الأمالی (للمفید)، 1جلد، كنگره شیخ مفید - قم، چاپ: اول، 1413ق.ص22
در روایت مفصلی که گفت و گویی بین ابوحنیفه و امام صادق(علیه السلام) را بیان می کند، آمده است که پس از پایان گفت و گو، ابوحنیفه در مورد اهل بیت(علیهم السلام) و امام صادق(علیه السلام) گفت: «الله اعلم حیث یجعل رسالته». ابن حیون، نعمان بن محمد مغربى، دعائم الإسلام و ذكر الحلال و الحرام و القضایا و الأحكام، 2جلد، مؤسسة آل البیت علیهم السلام - قم، چاپ: دوم، 1385ق. ؛ ج1 ؛ ص91 به نقل از تاج العقائد
برخی اظهارات ابوحنیفه در خصوص صحابه، نشان دهنده نگاه نزدیک وی به دیدگاه شیعه است. از آن جمله دیدگاه خاص وی در خصوص صحابه است. ابوحنیفه تمامی صحابه را عادل نمی دانست و قائل به تفصیل بود و برخی از اصحاب چون ابوهریره و انس بن مالک را از عدول صحابه نمی دانسته است. (ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبه الله، شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، 10جلد، مكتبة آیة الله المرعشی النجفی - قم، چاپ: اول، 1404ق. ج4 ؛ ص68)
