عنوان :
امر به معروف و نهي از منكر در قرآن
نويسنده :
محمد علي حسيني‌فر
سال :
1381
استاد :
استاد ابوالقاسم جعري
دانشگاه :
دانشكده علوم قرآني ملاير
موضوع :
هدف از اين تحقيق يافتن پاسخهاي مناسب برگرفته از قرآن و روايات است و در پاسخهاي بيان خواهد شد كه اسلام چه اهميت زائد‌الوصفي، چه عظمت ويژه‌اي براي اين دو فرضيه امر به معروف و نهي از منكر قائل شده است. چه آثار عظيمي بر آن مترقب است كه هستي جامعه در گرو آن آثارات و همچنين بيان خواهد شد كه چه نحو شناختي بايد از اين دو فرضيه داشته باشيم و كسي كه مي‌خواهد آمر و ناهي داشته بايد متصف به چه صفاتي باشد و شناخت كاملي نسبت به معروفها و منكرها باشد. روش اجرايي به صورت كتابخانه‌ايي . فصل چهارم به چند بخش تقسيم شده است . 1ـ اهميت امر به معروف و نهي از منكر .2ـ آيات و مربوط به امر به معروف و نهي از منكر . 3ـ مصاديق امر به معروف و نهي از منكر . 4ـ شرايط امر به معروف و نهي از منكر . 5- مراتب امر به معروف و نهي از منكر . 6ـ آثار امر به معروف و نهي از منكر. 7- پيامد ترك امر به معروف و نهي از منكر . 8ـ ويژگيهاي امر به معروف و ناهي از منكر . 9ـ علل و عوامل گرايش به منكرات . 10 ـ طرح‌هاي عملي براي اقامه امر به معروف مبارزه با منكرات . نتايج بدست آمده: امر به معروف و نهي از منكر يكي از اصول علمي اسلام است و در كتب فقهي شيعه بالاتر از حد يك واجب معمولي مطرح گشته و در رديف ضروريات دين مبين اسلام از آن ياد شده ،منكر آن در صورت آگاهي كافر شناخته شده است قران كريم و روايات رسيده از رسول گرامي اسلام و خاندان بزرگوار آن حضرت اهميت اين دو فرضيه بزرگ را بيان كرده‌اند و مي‌توان به اين آيه تمسك جست . كنتم خيرامه اخرجت للناس تأمرون بالمعروف و تنهون عن المنكر تؤمنون بالله.
عنوان :
انحرافهاي جوانان در جامعه و ديدگاه اسلام
نويسنده :
رضا حمزه‌لويي
سال :
1381
استاد :
استاد اميري
دانشگاه :
دانشكده علوم قرآني ملاير
موضوع :
هدف تحقيق: شناخت و بررسي مشكلات و عوامل زمينه‌ساز بروز انحرافات در جوانان مي‌باشد از طريق آن ضمن تجزيه و تحليل كم و كيف اين پديده به عنوان يكي از مسائل اساسي پيشگيريهايي ضروري صورت گرفته و اطلاعات مناسبي در اين مورد ارائه گردد. روش اجرايي به دو صورت كتابخانه‌ايي و ميداني . فصل چهارم به چند بخش تقسيم گرديده است . 1ـ شناخت جوانان . 2ـ آسيب‌شناسي اجتماعي جوانان . 3ـ نمونه‌هايي از انحرافات . نتايج بدست آمده: نداشتن هدف درست و الگوي كامل به پوچي رسيدن جوانان به دليل ندانست معناي واقعي زندگي، عقده حقارت ، نداشتن تجربه كافي، سادگي بيش از حد،وجود عوامل وراثت و داير بودن خصوصيات و ويژگيهاي خاص بدني، فقر و احتياجات مادي و عدم اعتماد به نزديكان و افراد دور بر نوجوانان . بيسوادي والدين ،فرهنگهاي غلط خانواده كه باعث فرار فرزندان از خانه و توسل آنها به راههاي غير معقول و غير قانوني مي‌شود. بي‌توجهي به جوانان و ارزش ننهادن بر آنها به وجود نياوردن محيطي براي تفريح و ورزش عدم مشاركت و مشورت جوانان در زمينه‌هاي مختلف كه با جوانان در ارتباط است .
عنوان :
علوم قرآني از ديدگاه قرآن كريم
نويسنده :
عباس اسماعيلي‌زاده
سال :
1381
استاد :
دكتر محمدعلي لساني فشاركي
دانشگاه :
دانشگاه تربيت مدرس
موضوع :
از آنجا كه نسبت به تمام انواع مطرح در علوم قرآني مي‌توان به تصريح يا به تلويح در قرآن پاسخي يافت چيزي كه به طور پراكنده در برخي از آثار علوم قرآني و تفسير وجود دارد. هرچند كه به طور مستقل در اين زمينه تلاش چنداني صورت نگرفته است. بر همين اساس و با توجه به عنوان پايان‌نامه در اين تحقيق ابتدا موضوعات علوم قرآني را از ديدگاه قرآن به دو دسته نگاه كلي و بيروني به قرآن از ديدگاه قرآن و نگاه جزئي و دروني به قرآن از ديدگاه قرآن و پس از آن هر يك از دو دسته مذكور را به دو بخش تصريحي و تلويحي تقسيم كرده‌ايم. از بخش نگاه كلي به قرآن مباحث: اسماء و اوصاف ، اعجاز ، تفسير ، تأويل ،تحريف‌ناپذيري و نزول قرآن كه نزول نيز خود داراي فروعاتي چند مي‌باشد: تعابير نزول، مبدأ و منتهاي نزول،تجافي و تجلي بودن ،بي‌واسطه و با واسطه بودن ، زمان نزول ، دفعي و تدريجي بودن نزول ، حكمتهاي نزول تدريجي ، اهداف و اغراض نزول و سرِّ عربي بودن زبان قرآن. و از بخش نگاه جزئي به قرآن مباحث: ناسخ و منسوه و هماهنگي و تناسب آيات و سور قرآن. البته بحث محكم متشابه را با توجه به اينكه در بيشتر كتابهاي تفسير و علوم قرآن براساس ديدگاه قرآن تبيين شده است بحث ننموده‌ايم. در ابتداي هر مبحث پس از مختصري پيرامون جايگاه آن در علوم قرآني چگونگي پاسخ قرآن به آن را تبيين كرده‌ايم. واژگان كليدي: علوم قرآني، ناسخ و منسوخ، اعجاز ، تفسير ، تأويل ،تحريف و نزول.
عنوان :
نصايح پدران به فرزندان در قرآن و حديث
نويسنده :
خديجه فلسفي
سال :
1381
استاد :
دكتر مجيد معارف
دانشگاه :
دانشكده اصول الدين شعبه قم
موضوع :
يكي از روشهاي تربيتي در دعوت انسانها به دين پروردگار ،روش موعظه و نصيحت است . چنانكه خداوند رحمان به پيامبر اكرم(ص) مأموريت مي‌دهد كه بوسيله موعظه نيكو، مردم را به راه پروردگار دعوت نمايد . « ادع الي سبيل ربك بالحكمة و الموعظة الحسنة ...» (نحل /125) همچنين به مؤمنان فرمان مي‌دهد كه علاوه بر پرداختن به نفس خويش، به اصلاح خانواده خود بپردازد . « يا ايها‌الذين امنوا قواانفسكم و اهليكم ناراً » (تحريم/6) به دليل نقش بسزايي كه پدران در قبال تربيت فرزندان خود دارند در آيات و روايات، به مواعظ بسياري برمي‌خوريم كه از زبان انبياء و اولياء الهي خطاب به فرزندانشان نقل گرديده است . نمونه بارز اين مواعظ در قرآن، پندهاي لقمان حكيم(ع) به فرزندش مي‌باشد. « و اذ قال لقمان لابنه و هو بعظه يا بني لا تشرك بالله... ان الشرك لظلم عظيم» (لقمان/13) اين پايان‌نامه تلاش دارد در چهار بخش به بررسي جنبه‌هاي مختلف موعظه و نصيحت پرداخته و سپس اهم نصايح پدران به فرزندان در قرآن و حديث را بازشناسي نمايد.
عنوان :
نقد و بررسي جدل در قرآن كريم
نويسنده :
هاله حميدي مقدم
سال :
1381
استاد :
دكتر سيد محمد باقر حجتي
دانشگاه :
موضوع :
ساختار كلي پايان‌نامه‌اي در بخش‌هايي سه‌گانه تنظيم شده و مطالب هر بخش را با لحاظ تقسيم‌بندي موضوعي ، به تفصيل مورد بررسي قرار داده شده است . در بخش نخست ، ابتدا حوزه معنايي واژه جدل به عنوان يكي از صناعات پنجگانه منطقي ترسيم شده و نيز معاني لغوي و اصطلاحي اين واژه با بهره‌گيري از كتب منطق و استناد به آراي برخي از فلاسفه نظير سقراط، افلاطون، ارسطو ، كانت و هگل مورد بررسي قرار گرفته است . مطلع بحث در دومين بخش اين رساله، مقايسه‌اي است ميان معناي جدل در علم منطق و آنچه مد نظر دانشمندان علوم قرآني و تفسير است و نگارنده در ادامه با بهره‌گيري از آثار تفسيري مفسراني چون رازي،زمخشري، طبرسي،قرطبي، سيوطي، عياشي، جرجاني، طباطبايي و ... آرا و نظريات هر يك را درباره معاني مختلف جدل در قرآن كريم مورد تحليل قرار داده است. بخش سوم و واپسين فصل اين رساله به بررسي انواع جدل در قرآن كريم و شيوه‌هاي به كارگيري قياس جدلي و قياس برهاني توسط قرآن، اختصاص يافته است . نگارنده در اين بخش علاوه بر استناد به آيات شريفه قرآن، از آراي مفسراني چون سيوطي، زركشي، سيد قطب و ... بهره گرفته و به ويژه موضوع احتجاجات قرآن را درباره جدل با استناد به آراي سيوطي در الاتقان به تفصيل مورد بررسي قرار داده است .
عنوان :
نقش حروف معاني در قرآن
نويسنده :
سيده نرگس نقبائي
سال :
1381
استاد :
دكتر محمد غفراني
دانشگاه :
دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران شمال
موضوع :
حروف معاني يكي از مهمترين مباحث علم نحو است و از آن ميان حروف جاره به لحاظ معاني مختلفي كه در جمله ايفا مي‌كند از اهميت ويژه‌اي برخوردار است . از اين رو در اين اثر با بسط و گسترش معاني حروف جاره و ارائه شواهد كاربردي آن در آيات قرآن مجيد سعي شده آن مقدار كه در توان اين نويسنده بوده از گفته‌هاي پيشينيان و از لابه‌لاي كتب تفسيري و لغوي استخراج و در پاره‌اي از موارد با مقايسه نسخه‌هاي متعدد مواردي ذكر شود و سعي بر اين بوده كه دقيق‌ترين ترجمه انتخاب شود و در فصل ديگري از اين رساله به ساختار حروف جر، نگرشي نوين صورت گرفته است و ارتباط و معاني كه اين حروف به افعال مي‌دهد تا حدودي مورد بررسي و پژوهش قرار گرفته است .
عنوان :
بررسي موارد اختلاف برانگيز در قرآن از ديدگاه‌هاي گوناگون (تفسيري، كلامي)
نويسنده :
عظيم عظيم‌پور مقدم
سال :
1381
استاد :
دكتر آذرتاش آذرنوش
دانشگاه :
دانشگاه تهران
موضوع :
در اين مجموعه مهمترين عوامل اختلاف در ترجمه‌هاي قرآن به زبان فارسي از ديدگاه‌هاي تفسيري و كلامي، مطابق روايت حفص مورد بررسي قرار گرفته؛ و پس از مقايسه 22 ترجمه با يكديگر گوشه‌هايي از كاستي‌ها در برخي از ترجمه‌ها تبيين گرديده است . اختلاف در ترجمه‌ها كه با گسترش فزاينده ترجمه‌ها و تلاش در راه رسيدن به ترجمه‌اي مناسب، در هر عصر شكل تازه‌اي به خود مي‌گيرد، ريشه در عوامل متعددي دارد . بازشناسي اين عوامل كه به بخش عمده‌اي از آنها در مقدمه اشاره شده است و ارائه راه كارهاي مناسب براي سامان بخشيدن به امر ترجمه از اهداف اين مجموعه به شمار مي‌رود . مهمترين اين عوامل عبارتند از : 1ـ ايجاز حذف كه به عنوان يكي از جنبه‌هاي بلاغي در قالب حرف. واژه و جمله در فصل سوم مورد بحث قرار گرفته است . 2ـ مباحثي از قواعد عربي و ساختار آن مانند مرجع ضمير، معادل يا بي‌واژگان جايگزين، و واژگان مشابه با معاني مختلف كه موجبات اختلافات فراواني را فراهم نموده است در فصل چهارم بيان گرديده است. 3ـ برخي از مباني كلامي در مباحثي چون تجسيم و تشبيه، عصمت پيامبران،حبط و تكفير اعمال و جبر و اختيار كه در ترجمه بيشتر رخ مي‌نمايد و باعث گسترش دامنه اختلافات در ترجمه مي‌گردد، در فصل پنجم مورد بررسي قرار گرفته است .
عنوان :
بررسي باستان‌شناسانه مكانهاي ذكر شده در قرآن از طوفان نوح تا دوران موسي
نويسنده :
لاله روح‌انگيز
سال :
1381
استاد :
دكتر محمود طاووسي
دانشگاه :
دانشگاه تربيت مدرس
موضوع :
در قصص قرآن به تعدادي مكان جغرافيايي اشاره شده، كه در ميان آنها 23 شهر قابل توجه است . در اين رساله از ميان اين 23 مكان، هفت مكان جغرافيايي كه با زمان ظهور پيامبران ياد شده در قرآن ترتيب يافته است با توجه به مدارك باستان‌شناسي، متون قرآني و تاريخي و جغرافيايي بررسي و مطالعه شده است . با توجه به تعداد اين مكانها،اين رساله در هفت فصل تنظيم گرديده است:در فصل نخست كوه جودي كه در قرآن محل فرود‌كشتي نوح معرفي گرديده است و روايات و متون مربوط به حادثه طوفان نوح و گزارشهاي باستان‌شناسي كشف كشتي نوح در كوههاي آرارات ارائه گرديده است . فصل دوم اختصاص به سرنوشت قوم عاد و مسكن آنها در سرزمين احقاف و شهر ارم دارد . حفاران پترا احتمال مي‌دهند كه اين شهر همان ارم ذات العماد است . فصل سوم: داستان زندگي زندگي حضرت صالح و قوم ثمود و محل زندگي اين قوم در الحجر (مداين صالح) در شمال عربستان در اين فصل مورد بحث قرار گرفته است فصل چهارم: شهر بابل كه در قرآن تنها يكبار در ارتباط با هاروت و ماروت ذكر شده است، طبق گزارشهاي كتاب مقدس و اكثر مورخين، محل تولد حضرت ابراهيم است،در اين فصل اين شهر و نقشه مسير مهاجرت ابراهيم از اور به كنعان ارائه شده است. فصل پنجم : شهرهاي مؤتفكات كه شامل سدوم ـ گمورا ـ زوعر ـ زبوعيم و ادامه مي‌باشد،در اطراف درياي مرده قرار دارد كه در زمان حضرت لوط (ع) مورد خشم خداوند قرار گرفت و نابود گرديد. فصل ششم : واژه مصر به عنوان مكان حضور حصرت يوسف و موسي(ع) در قرآن ذكر گرديده است كه چون زمان حضرت موسي(ع) خارج از دوره مورد مطالعه در اين رساله بود، در اين فصل فقط به سكونت حضرت يوسف(ع) و اقامت خاندان يعقوب در مصر در زمان سلسله دوازدهم پرداخته شد. فصل هفتم : هم اختصاص به مطالعه شهر مدين و قوم ايكه، شهري كه حضرت شعيب(ع) بر آن مبعوق شد و مردم آن ديار به خشم خداوند توسط صاعقه‌اي نابود شدند، دارد . در پايان مي‌توان به اين نتيجه رسيد كه تمامي مكانهايي كه در قرآن ذكر شده است،در جهان باستان مكاني جغرافيايي بوده است. مطالعات و كاوشهاي باستان‌شناسي انجام يافته در اين مكانها بسيار محدود است و فقط برخي از آنها به صورت مقدماتي پژوهش يا كاوش شده‌اند و لزوم برنامه‌هاي كاوش را از سوي كشورهايي كه اين محوطه‌هاي باستاني اينكه در آنها شناسايي شده‌اند را مي‌طلبد. واژگان كليد: باستان‌شناسي، قرآن كريم، كتاب مقدس.
عنوان :
اصلاحات و ويژگيهاي مصلحان از ديدگاه قرآن كريم
نويسنده :
سليمان عباسي
سال :
1381
استاد :
دكتر نهله غروي نائيني
دانشگاه :
دانشگاه تربيت مدرس
موضوع :
«اصلاح» به معناي : زايل كردن فساد، به سامان آوردن، به صلاح آوردن و ... است كه در قرآن كريم با مشتقات مختلف آمده است و در مفاهيمي از قبيل : صلاحيت دخول در بهشت ، اصلاح بعد از توبه، اصلاح وصيت ، صفت عمل و انسان، اصلاح ميان مردم و ... ـ بكار رفته است ، كه انجام دهنده آنها فردي صالح و مصلح شناخته مي‌شود. در تقابل اصلاح ،فساد و افساد قرار دارد كه هر گونه خروج از حالت سلامت و اعتدال، ظلم و ستم، كفر و شرك و نفاق ، محاربه با خدا و رسول و ... فساد تلقي شده و عامل آن « مفسد» ناميده مي‌شود. تلاش براي رفع هر گونه فسادي، وظيفه واجب هر فرد و نظام اسلامي قلمداد مي‌شود، بنابراين هر اندازه دامنه فساد وسيع مي‌شود،دامنه اصلاح نيز وسيع‌تر مي‌گردد. در انديشه قرآني قرار گرفتن فرد و جامعه در مسير الهي كه براي انجام اصلاحات، مصلحان موظف به حركت به طرف جامعه و تلاش براي رفع موانع هدايتند. جريان اصلاح‌طلبي و اصلاح‌طلبان در جامعه ديني در صورتي توفيق خواهد يافت كه دور از شائبه‌هاي نفساني بوده و با قصد و هدف الهي انجام گيرد. بكارگيري روشهاي خشنونت آميز در برخورد با مفاسد ، مذموم شمرده شده است ، لكن چنانچه مفاسد كلان اجتماعي، سياسي و اقتصادي و مفسدان بزرگ ، با كاربرد روشهاي مسالمت‌آميز و فرهنگي اصلاح نشوند، قرآن كريم در كنار آن اصل مهم ، به برخوردهاي عملي و حتي قهر‌آميز در اصلاح مفاسد نيز توجه دارد.كليد واژه‌ها: اصلاح، اصلاحات ،مصلح ، اصلاح‌طلب، فساد، مفسد.
عنوان :
بررسي بنيانگذاري قرائت و كتابت قرآن كريم توسط پيامبر اكرم (ص)
نويسنده :
محسن رجبي
سال :
1381
استاد :
دكتر محمد علي لساني فشاركي
دانشگاه :
دانشگاه امام صادق(ع)
موضوع :
قرائت و كتابت قرآن يكي از موضوعات بنيادين در عرصه علوم قرآني و مجموعه علوم و معارف اسلامي است، و « علم قرائات» و نيز ،« علم رسم‌المصحف» يا « علم مرسوم‌الخط» جايگاه و نقش مهمي در ارتباط با حفظ اصالت و جاوادنگي قرآن بر عهده دارند . اما از آنجا كه اولاً: انبوه روايات اسلامي ، آكنده از اسرائيليات و فرآورده‌هاي برخوردهاي مذهبي و قوم‌گرايانه است؛ و ثانياً : با توجه به عدم تدوين درست و اصولي برخي از علوم قرآني مانند « علم اسباب نزول» ، « علم مكي و مدني»، « علم ناسخ و منسوخ» و « علم جمع و ترتيب قرآن» كه به دور از قرآن به عنوان مأخذ اصلي علوم قرآني و به دور از آموزه‌هاي سيره و سنت نبوي(ص) و تعاليم كبار صحابه و ائمه طاهرين (ع) تدوين شده‌اند؛ و ثالثاً : به دليل فقدان يك نظام روش شناختي دقيق در تحليل و بررسي سنت و سيره نبي‌اكرم (ص) و متعارف نبودن مطالعه تطبيقي قرآن و سيره ،به رغم وفور كتب و رسائل در زمينه سيره نبوي و گسترش نسبي مرزهاي دانش و تحقيق در علم قرائات و علم رسم‌المصحف، نحوه بنيانگذاري پيامبر اكرم (ص) در دو حوزه قرائت و كتابت قرآن ،همچنان ناگشوده و حتي ناشناخته مانده است . در حالي كه توجه به اين اصل مهم كه آموزش و ترويج قرآن در سيره و سنت نبوي همواره به عنوان آموزش و ترويج يك زبان مطرح بوده، مي‌تواند گره‌هاي كوري كه از ديرباز در ارتباط با بنيانگذاري قرائت و كتابت قرآن مطرح بوده است را بگشايد . پس زمينه‌هاي صدور روايات « احرف سبعه» نشان مي‌دهد كه درصدد تبيين ماهيت قرآن و تيسير آموزش و آسان‌گيري در امر قرائت در جهت ترويج و شناخت زبان قرآن است . چنانكه قرآن و قرائات دو حقيقت جداي از هم مي‌باشند و منشاء اختلاف در قرائت ، اختلاف در نزول يا تعدد آن و اختلاف در اقراء يا قرائت پيامبر اكرم (ص) يا ناشي از ابتدايي بودن خط نمي‌باشد. همچنين، متن واحد و كامل قرآن به شكل فعلي و متواتر آن در عهد رسالت پيامبر اكرم (ص) و تحت تعليم و نظارت دقيق آن حضرت ، جمع و تدوين و تأليف شده است و رسم‌الخط آن توقيفي است و مشيت الهي بر آن قرار گرفته كه همانند رسم‌القرائه متن متواتر قرآن جاودانه بماند. و بدين ترتيب ، پيامبر اكرم (ص) ضمن بنيانگذاري قرائت و كتابت قرآن، روشها و شيوه‌هاي درست و اصولي آموزش و ترويج آن را نيز، بيان و تبيين نموده‌اند، كه مطالعات قرآني و بين‌رشته‌اي در ديگر حوزه‌هاي علوم و فنون مي‌تواند به تكميل و تدقين پژوهشهاي مربوط به آموزش و ترويج قرآن بيانجامد. واژگان كليدي: قرائت،كتابت، رسم‌المصحف (رسم‌الخط قرآن) ،جمع و تدوين، احرف سبعه ،آموزش و ترويج.
