هواپیماهای بدون سرنشین ایرانی (3)

پروژه شاهین

یکی از پهپادهای جدید ایرانی است که برای مأموریت آموزشی توسعه داده شده. از نظر پیکر بندی دارای مشخصه های متفاوتی با نمونه های آموزشی قبلی است از جمله دم 8 شکل، بال پیکانی کلاسیک و ریشه بال امتداد یافته که مزایای آیرودینامیکی خاص خود را دارد از جمله این فرم ریشه بال در ترکیب با بدنه به افزایش نیروی بالابرنده منجر می گردد. همچنین شکل ایرفویل(شکل مقطع بال) متناسب با سرعت های پایین بوده و در لبه فرار بسیار نازک است.

پهپادهای پروژه شاهین به وضوح پیشرفت در طراحی این نوع از هواپیماها را به نمایش می گذارند و برخورداری از ارابه فرود چرخدار  می تواند نشانگر این باشد که آموزش فرود این چنینی در آینده نزدیک و برای کاربری پهپادهای جدید بسیار نیاز خواهد بود.

سهند

پهپاد سهند تاکنون در چندین رژه نیروهای مسلح شرکت کرده است و در کنار پهپادهای قائم، خاتم، صیاد، مرصاد و سپهر جزو نمونه هایی است که اطلاعات خاصی در مورد آنها منتشر نشده. از نظر ظاهری شباهتهایی به خانواه پهپادهای مهاجر در آن دیده می شود و وجه شاخص در پیکربندی آن طرح ناحیه دم است که به جای سکان های عمودی و افقی از یک دم به شکل 8(مانند پهپاد پروژه شاهین) استفاده شده که کار هر دو سکان افقی و عمودی را انجام داده و در عین حال بازتاب راداری پایینی نیز دارد.

پهپاد سهند از نوع بال بالا و برخوردار از ارابه فرود چرخدار و غیر جمع شونده است. این پهپاد از نظر ظاهری و پیکر بندی به نمونه آمریکایی شدو آر-کیو-7 شباهت دارد که به طور گسترده توسط ارتش آمریکا در عراق استفاده می شود.

سفره ماهی

پهپاد موتور جت سفره ماهی که توسط نیروی هوایی ارتش به عنوان یک پهپاد بمب افکن در حال توسعه است از طرحی متفاوت بهره می برد. دو موتوره بودن، بال دلتایی یکپارچه با بدنه با ریشه امتداد یافته تا نوک دماغه، سکان عمودی V شکل و استفاده از اصول طراحی هواپیماهای پنهان کار(رادارگریز) از ویژگی های قابل دریافت از ظاهر آن  است. این پهپاد به همراه یک نمونه ی دیگر که از نظر ظاهری شبیه به جنگنده ها به نظر می رسد از رژه 29 فروردین 1389 ارتش جمهوری اسلامی ایران در معرض دید عموم قرار گرفته اند.

سفره ماهی در ناحیه دم از سکان های V شکل با فاصله از هم بهره می برد که این طرح ضمن اجرای وظایف مانور دهی به پرنده به کاهش بازتاب راداری نیز منجر می شود. نحوه اتصال چنین دمی به بنده نیازمند مهارت بالایی در طراحی و ساخت و مونتاژ است که نشان از پیشرفت و استفاده از طرح های جدید دارد.

در نمای بالا سفره ماهی مانند یک مثلث به نظر می رسد هر چند که زاویه جلوآمدگی لبه فرار بال در مجموع شکل چهارضلعی را برای آن بوجود آورده است. دو ورودی هوای موتورهای سفره ماهی در زیر بدنه قرار دارد که با داشتن زوایای تند در دیواره ها می توان از این بابت بارتاب راداری کم را برای آن بدیهی دانست.

نمونه دوم که به همراه سفره ماهی به نمایش درآمده نیز از الگوهای پنهان کار بهره گرفته، دو موتوره است و تنها ورودی هوای آن بر روی بدنه قرار داده شده. این محل قرارگیری ورودی هوای موتور به طور کلی دارای مزایا و معایبی است که با اطلاع از مأموریت در نظر گرفته شده برای این پرنده می توان در مورد آن قضاوت نمود. از جمله مزایای آن کاهش بارتاب راداری با توجه به عدم برخود امواج راداری با موتور است که یکی از عوامل ازدیاد سطح مقطع راداری در هواپیماهای نسل قدیم به شمار می رود.

از این دو پهپاد تاکنون اطلاعات فنی اعلام نشده اما در مصاحبه ها صحبت از ساخت نمونه مقیاس بزرگتر آنها به میان آمده است. نکات قابل بحث پیرامون این دو پهپاد بسیار است که از محدوده مد نظر این گزارش خارج است به عنوان مثال در هر دوی این پرنده ها حالتی مشابه کانوپی هواپیماهای سرنشین دار مشاهد می شود که باعث گمانه زنی هایی از جمله اینکه اینها نمونه کوچک از جنگنده های آینده هستند، شده است همانطور که طرح جنگنده های بسیار موفق اف-15 آمریکا و سوخو-27 روسی نیز در ابتدا به صورت نمونه کوچک پروازی هدایت شونده از دور ساخته و آزمایش شدند و سپس نمونه واقعی آنها به تولید رسید.

همچنین ممکن است هر دو نمونه سرنشین دار و بی سرنشین آنها با توجه به نتایج آزمایشات در مقیاس های متفاوت مدنظر باشد.

همین میزان اطلاعات منتشر شده نشان از حرکت نیروی هوایی ارتش به سوی دست یابی به پهپادهای رزمی برای عملیات های آینده دارد همانطور که کشورهای پیشرو در صنعت هوافضا نیز طرح های مختلفی برای این منظور دارند که برخی نیز به تولید رسیده است.

با وجود کرار و سفره ماهی به جرأت می توان ادعا کرد توان طراحی و توسعه سامانه های بدون سرنشین در ایران از سایر کشورهای خاورمیانه نظیر ترکیه و بسیاری از کشورهای آسیایی مانند هند برتر بوده و در آینده ای نزدیک بار بسیاری از مأموریت های هوایی بر عهده آنها خواهد بود.

طرح نوین ابابیل پس از گذراندن مراحل تحقیقاتی خود در صنایع مکانیک ساصد در مهرماه 1365 به منظور تولید انبوه به صنایع هواپیماسازی ایران(هسا) منتقل شد. این پرنده با توجه به شرایط و ضرورتهای زمان جنگ تا سال 1368 به صورت غیراستاندارد و یکبار مصرف با قابلیت حمل 40 کیلوگرم مواد منفجره تولید گردید. از سال 1369 با توجه به نیازمندی های جدید نیروهای مسلح، اقدام به طراحی دوباره تمامی بخش های بال و بدنه، سامانه های ناوبری و هدایت و کنترل این پهپاد شد و از سال 1370 این هواپیما در خط تولید انبوه قرار گرفت و امروزه هواپیمای بدون سرنشینی استاندارد و چند بار مصرف است.

نمونه های فعلی ابابیل شامل نمونه بی به عنوان هدف هوایی، نوع اس برد بلند مجهز به سامانه های ناوبری پیشرفته، GPS و خلبان خودکار و نوع تی که از مواد مرکب ساخته شده است. ابابیل هواپیمایی بال پایین و دارای پیشبال(کانارد) است و همین ویژگی سبب می شود تا با پدید آمدن مشخصه ناپایداری ذاتی یا پایداری کم، مشخصات مانوری آن در سطح بالایی باشد. این هواپیما یک سامانه چندمنظوره بوده و جهت مأموریتهای گوناگونی همچون هدف هوایی در قالب هواپیمای شبیه سازی کننده دشمن به کار می رود.

ویژگی های کلی این پهپاد عبارتند از طراحی آیرودینامیکی مناسب، جداسازی و مونتاژ سریع، سهولت به کارگیری و تعمیر، تحرک و انعطاف پذیری خوب، قابلیت استفاده در محیط های دریا و خشکی، قابلیت بازیابی و استفاده چندباره، قیمت تمام شده مناسب.

بدنه نمونه های اولیه از آلومینیوم استاندارد هوایی بود و بعداً نوع ساخته شده از مواد مرکب نیز به تولید رسید. برد این هواپیما با سامانه خلبان خودکار شهید نوروزی 30 کیلومتر و با سامانه 123(پایدار کننده خودکار) و GPS به حدود 150 کیلومتر می رسد. سقف پرواز آن 14000پا(حدود 4200 متر) و بیشینه سرعت آن نزدیک به 300 کیلومتر بر ساعت است.

از تجهیزات پروازی و کاربردی قابل نصب روی این هواپیما می توان غلاف منعکس کننده(reflector pod) جهت افزایش انعکاس راداری برای آزمایش رادار، فلیر یا چشمه حرارتی برای آزمایش موشک های حرارتی، دوربین ارسال تصویر و سرجنگی را نام برد.

پرتاب این هواپیما توسط پرتابگر نیوماتیک و یا پرتابگر راکتی(JATO) و بازیابی آن به دو صورت فرود بر روی زمین با ارابه سورتمه ای یا فرود با چتر صورت می پذیرد. چتر آن از نوع صلیبی شکل بوده و از جمله محصولات هسا است.

سامانه های هدایت و کنترل پهپاد ابابیل عبارتند از سامانه کنترل خودکار، سامانه ردیابی راداری، سامانه دورسنجی و سامانه مکانیابی جهانی. داده های پروازی رسیده از هواپیما بر روی یک رایانه ذخیره شده و نمایش داده می شود. استفاده از سامانه خلبان خودکار، ناوبر راداری، ناوبری GPS و نمایش رایانه ای داده های پروازی، ابابیل را جهت اجرای مأموریت های گوناگون در محدوده وسیعی توانمند ساخته است.

البته در زمینه ناوبری و هدایت این پهپاد به سامانه GPS و یا گلوناس متکی نبوده و تنها به عنوان ایزار کمکی از چنین سامانه هایی استفاده می نماید. حتی در صورت قطع کامل ارتباط با ایستگاه زمینی و با توجه به سوخت باقیمانده و برنامه ریزی انجام شده و با اتکا به سامانه های ناوبری و کنترل داخل پرنده، ابابیل در محدوده تعریف شده جهت اجرای مأموریت به پرواز ادامه می دهد.