ما كشورمان را با عكس می‌سازیم
مروری بر چهاردهه عكاسی بهمن جلالی پس از رفتنش
خبر كوتاه بود؛ بهمن جلالی هنرمند عكاس عصر زمستانی دی ماه از دنیا رفت. هنرمندی كه با دوربینش روزهای انقلاب را روایت كرد و سالها بعد دوربینش جنگ تحمیلی و اشغال خرمشهر را ثبت كرد. مجموعه عكس‌هایش از بوشهر، كویر و آثار مونتاژ شده‌اش از نگاتیوهای دوره‌ی قاجار نیز روایت دیگری از دوربین این هنرمند است.
به گزارش ایسنا ، بهمن جلالی می‌گفت:«بزرگ‌ترین لذت بنده در زندگی این است كه عكس‌هایی بگیرم كه خودم و دیگران از دیدن آنها لذت ببریم.
این روزها نمی‌توانم این‌گونه ساده و راحت، عكس بگیرم. البته شاید، هم در روزهای اولی كه در ابتدای راه بودیم و عكاسی بلد نبودیم این‌گونه عكس می‌گرفتیم. اما بعدها متأسفانه با حرف‌های گنده گنده آشنا شدیم و همین مسئله صداقتی كه میان ما و دوربین‌هایمان وجود داشت را كاهش داد.» عكس‌هایی از انسان‌های صلح، جنگ، كار، انقلاب، آرامش، حتا آن‌های كه برای عكس گرفتن ژست گرفته‌اند، ماهی‌گیرها و...، سایه‌روشن‌هایی است كه بهمن جلالی از واقعیت‌ها می‌ساخت؛ با این حال، دوربین بهمن جلالی مهربان بود.
او اردیبهشت ماه 88؛ نمایشگاه عكس « با خاك» را از پروژه عكاسی معماری خاكی و گلی كویر ایران در تهران عرضه كرد.
این هنرمند عكاس از سال 56 تا 70 پروژه‌ی عكاسی را با موضوع «معماری خاكی و گلی كویر ایران» آغاز كرد كه مجموعه كامل آن برای نخستین‌بار ، 10 سال پیش در دانشگاه هامبورگ رونمایی شد و بعد از آن بخش كوچكی از این مجموعه در بارسلون و اتریش هم به نمایش گذاشته شدند.
و این بار جلالی 14 قطعه از این عكس‌ها را كه جست‌وجویی در معماری كویری ایران بود و به گفته‌ی خودش «دیگر كمتر می‌توان نمونه آنها را پیدا كرد»، در گالری «راه ابریشم» به نمایش گذاشت.
بهمن ماه سال گذشته اتریش میزبان نمایشگاه مروری بر چهل سال فعالیت عكاسی بهمن جلالی بود.
و سال 86؛ جلالی به احترام 165 سالگی عكاسی در ایران بیست‌وهفت قطعه عكس از سال‌های دور و نزدیك - سال‌های 1348 تا 1386 - مجسمه‌های شهری كرمانشاه، ماهی‌گیرهای بوشهر و عکس‌خانه‌ی چهره‌نگار، مستندنگاری‌هایی از شیراز، اصفهان، تهران، كرمانشاه، سیستان و بلوچستان، شوشتر، بندر ترکمن و... را با منطق چیدمانی خود بر روی دیوارهای محدود گالری راه ابریشم قرار داد.
بسیاری از عكس‌های وی به تعبیری، "عمق حافظه‌ی تصویری" به‌شمار می‌روند كه او از آنچه دیده و ثبت كرده، ساخته است.
و سه سال قبل بهمن جلالی همزمان با برپایی نمایشگاهش در اسپانیا گفته بود:«ما در آن زمان فرهنگ تصویری نداشتیم. هیچ موزه یا موسسه‌یی را نداشتیم تا بفهمیم چرا یا به چه هدفی این كار را می‌كنیم. در آن سالها دو دسته عكاس در ایران وجود داشتند دسترسی نخست گروهی بودند كه اروپا را می‌شناختند و به آن‌جا سفر می‌كردند. عكس‌های این دسته زمینه‌ی سفید و ژست‌های اروپایی داشتند. این عكاس‌ها با نقاشی و تركیب‌بندی اروپایی نیز آشنا بودند. دسته‌ی دوم نه به اروپا سفر كرده بودند و نه آن‌جا را می‌شناختند. این گروه مینیاتورها و نقاشی‌های دوره‌ی صفویه، زندیه و قاجاریه را می‌شناختند و دیده بودند كه این نقاشی‌ها هیچ كمكی به پیشرفت شیوه‌ی تركیب‌بندی عكس آنها نمی‌كردند.
در این شرایط تنها دانش فرهنگی به پیشرفت این فعالیت كمك می‌كرد؛ ایرانی‌ای كه غرب را نمی‌شناخت، نمی‌توانست این كار را انجام دهد و تنها دانش فرهنگی می‌تواند سبك را پدید آورد.»
در ایران عكاسی نقش عمده‌یی در ورود مدرنیته و نوگرایی به ایران بازی می‌كرد و به مدرنیته‌ی تصویرگری ایران كمك شایانی كرده است. جلالی با آگاهی از این پدیده شكل تازه‌تری از فرهنگ عكاسی بومی و غیرغربی ارایه كرد. او می‌گفت:«ما كشورمان را باعكس می‌سازیم. این عكس‌ها كشور ما را شكل می‌دهند.»
جلالی با همكاری همسرش - رعنا جوادی - روزهای اوج‌گیری مبارزه‌ها با رژیم شاه را در بازه‌ی زمانی 64 روزه تا پیش از بیست و دوم بهمن 1357 ثبت كرده است.
و بخش دیگری از آثارش كه "روزهای آتش، روزهای خون" نام گرفته، عكس‌ها دوران اشغال خرمشهر به دست عراقی‌ها را روایت می‌كنند. "خرمشهر: شهری كه ویران شد" روایت این ویرانی است.
دیگر مجموعه جالب توجه عكس‌هایش بوشهر است؛ این عكس‌ها به تصاویری از شهر تاریخی بوشهر كه زمانی بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بندر جنوب ایران بوده و بافت معماری تحت تاثیر هند و زنگبار را دارد، می‌پردازد. این معماری به‌دلیل روابط نزدیك و تاریخی بوشهر با این مناطق پدید آمده است.
جلالی در عكس‌های بوشهر خود با یك ماهی‌گیر همسفر شده تا رنج‌ها و دشواری‌های زندگی روزمره‌ی او را بیان كند.
عكس‌هایش از كویر نیز به ویژگی زیبای خانه‌های كویری ایرانی پرداخته است. این خانه‌ها سقف‌های گنبدی شكلی دارند و از خشت و گل ساخته شده‌اند و با معماری این منطقه نیز سازگار هستند.
و مجموعه‌های "تصویر خیال: سیاه و سفید"، "تصویر خیال: قرمز" نیز از مجموعه عكس‌های مونتاژ شده‌ی جلالی از نگاتیوهای دوره قاجار هستند.
به گزارش ایسنا، اسپانیایی‌ها چند سال قبل كتابی با عنوان "مجموعه آثار بهمن جلالی" در كشورشان منتشر كردند كه روایت كاملی از حدود چهار دهه عكاسی از انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و مستندنگاری‌هایی از سراسر كشور ایران است.
تنظیم برای تبیان : مسعود عجمی
