سرگذشت تلویزیون پیش از انقلاب
جعبه ی جادو در ایران
سرگذشت تلویزیون پیش از انقلاب
سال 1353 ایران رکورددار واردات برنامه های تلویزیونی در جهان بود. زمانی که تلویزیون ملی ایران موسیقی غربی، تبلیغات بازرگانی، فیلم های خارجی و سریال های داخلی را پخش می کرد تا کسی به موضوعات مهم تر فکر نکند.
نخستین فرستنده ی تلویزیونی ایران مهر سال 1337 با قدرت 20 کیلووات در تهران راه اندازی شد تا روزانه 4 ساعت برنامه پخش کند. این فرستنده را شاه به تشویق حبیب الله ثابت ( فرزند یکی از بازرگانان ثروتمند، بهایی و وارد کننده ی پیسی کولا از آمریکا) راه انداخت . این ایستگاه تا 5 سال از پرداخت مالیات معاف بود و مهم ترین کارش تبلیغات بازرگانی برای گسترش بازار مصرف در ایران بود. خانواده ی ثابت که انحصار تلویزیون را در اختیار داشتند، تنها وارد کننده ی گیرنده ای تلویزیون هم بود. تلویزیون ایران اوایل هر روز، از ساعت 6 بعدازظهر تا 10 شب برنامه داشت و هزینه هایش را از آگهی های تبلیغاتی تامین می کرد. شهریورِ سال 1338 دومین فرستنده را در آبادان راه انداختند که تعداد زیادی مستشار داشت و یک فرستنده ی تقویتی هم در اهواز بر پا کردند. تلویزیون ملی ایران را آبان سال 1345 افتتاح کردند. اواخر دهه ی 40 دولت تلویزیون خصوصی ایران را خرید و تلویزیون ایران دارای دو کانال شد. برنامه های تلویزیون ملی، کانال اول و برنامه هایی که از تلویزیون ایران سابق پخش می شد، کانال دوم نام گرفت. بعد از آن رژیم شاه سعی کرد با توسعه ی تلویزیون دیدگاه هایش را القا کند و افکار عمومی را به نفع خود هدایت کند. برنامه های تلویزیون ایران در آن زمان بیشتر سرگرم کننده بودند تا آموزنده. بیشتر کارهای تولید برنامه و همه ی امور فنی هم در اختیار آمریکایی ها بود. و البته همه ی امکانات فنی تلویزیون در آن زمان یک استودیو، سه دوربین و دو دستگاه ضبط مغناطیسی بود.
زمان رادیو و تلویزیون ملی ایران حکومت پهلوی را حکومتی با شکوه معرفی می کرد که هدفش پیشرفت ایران است. رادیو و تلویزیون تمام رویدادهای خانواده ی سلطنتی، از جمله جشن های 2500 ساله را به طور کامل پوشش می داد. رژیم پهلوی میلیون ها تومان صرف توسعه ی سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران کرد تا با گسترش رسانه های مدرن جامعه ی سنتی ایران را به راهی ببرد که خود می پسندد، اما بخش های وسیعی از کشور برق نداشتند تا از رادیو و تلویزیون استفاده کنند. نویسندگان، هنرمندان و کارکنان رادیو و تلویزیون همگی می بایست خود را با وضع موجود هماهنگ می کردند و کسی اجازه ی انتقاد نداشت.
دکتر معتمدنژاد درباره ی عمل کرد رادیو و تلویزیون دوره پهلوی می گوید: «رادیو و تلویزیون زمانی می توانست کارنامه ی مثبتی ارائه دهد که علاوه بر تامین نیازهای فکری و محلی، قابلیت پاسخ گویی و مقابله ی همه جانبه با تحولات جهانی و هجوم فکری غرب را داشته باشد نه این که سیاستی را دنبال کند که به ترویج ارزش های غربی بینجامد.
به دلیل تسلط کامل دولت بر تمام وسایل ارتباط جمعی و تعقیب سیاست ترویج فرهنگ بیگانه و همچنین کمبود امکانات به جای ساخت برنامه های داخلی، بخش اعظمی از برنامه های تلویزیون از کشورهای خارجی وارد و پخش می شد؛ در نتیجه تلویزیون به جای این که مردم را در انطباق با واقعیت های ملی یاری دهد حامل پیام ها و تصاویر دنیای خارج بود که به دلیل جذابیت ظاهری مخاطبان را به شدت تحت تاثیر قرار می داد.
فیلم های سینمایی و تلویزیونی خارجی و پیام های بازرگانی آنان به از خود بیگانگی فرهنگی مردم کمک کرد. با پخش اخبار نادرست و غیرواقعی، برنامه ریزان و دست اندرکاران تلویزیون سعی می کردند یک دنیای خیالی بسازند و جامعه را از واقعیت های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی دور نگه دارند. این سیاست علاوه بر تلویزیون در مطبوعات و سینما هم دنبال می شد.»(1)
تلویزیون ملی ایران آن زمان هر هفته حدود 30 ساعت فیلم خارجی پخش می کرد که تقریبا همه یا مبتذل بود یا سبک زندگی و تفریح غربی را تبلیغ می کرد. تحقیقی که اواخر سال 1356 انجام شد(2) مشخص کرد سهم سریال های خارجی 5/8 برابر سریال های ایرانی بوده، در حالی که شمار بینندگان سریال های ایرانی بسیار بیشتر از سریال های خارجی است. در آن سال ها موسیقی غربی از لحاظ میزان پخش جایگاهی بالاتر از موسیقی اصیل ایرانی داشت. در سال 1350، نسبت موسیقی (به جز شوهای تلویزیونی) به کل برنامه های تلویزیون 8 درصد بود که موسیقی غربی 5/2 برابر موسیقی ایران پخش می شد.
پاورقی ها:
1- تاریخ تحولت سیاسی و اجتماعی ایران، ص 84
2- همان، صص 85 تا 95
