«تهران انار ندارد»
گفت‌وگوی با مسعود بخشی: مخاطب اصلی فیلمم مردم تهران هستند .
«تهران انار ندارد» را خیلی جدی نگیرید!
كارگردان مستند «تهران انار ندارد» می‌گوید: علاقه‌مند است به تمام افرادی كه این فیلم را می‌بینند بگوید كه «تهران انار ندارد» را خیلی جدی نگیرید.
مسعود بخشی همچنین خطاب به مخاطبان این فیلم مطرح می‌كند كه؛ علاقه‌مند است كه تماشاگران مستند «تهران انار ندارد»، با دیدن این فیلم به نوعی تفریح بكنند.
او مخاطب اصلی این فیلم را مردم تهران می‌داند و اذعان دارد: در وهله‌ی اول این فیلم را برای 12 یا 13 میلیون نفری ساخته‌ام كه هر روز دود و دم این شهر را می‌خورند و امیدوارم آنان این فیلم را ببینند، چرا كه این فیلم پیش از همه برای آنها ساخته شده است.
مشكل نمایش فیلم‌های كوتاه و مستند تنها خاص ایران نیست
مسعود بخشی مستند‌ساز در گفت‌وگویی تفصیلی همزمان با اكران عمومی مستند «تهران انار ندارد» در گفت‌وگویی با ایسنا، درباره‌ی علت انتخاب این مستند برای اكران عمومی در سینماها گفت: علت دقیق این مساله رابنده نمی‌دانم. اما گفته می‌شود كه این فیلم می‌تواند در جذب مخاطب موفق عمل كند. به هرحال بحث نمایش فیلم‌های كوتاه و مستند یكی از معضلاتی است كه همواره در پخش وجود داشته و دارد. این مشكل هم تنها خاص ایران نیست و در تمام دنیا این نوع فیلم‌ها در مقایسه با سینمای داستانی و سرگرم‌كننده از فرصت و حمایت كمتر بهره می‌برند.
او درعین حال اظهار امیدواری كرد: این فیلم شروع خوبی داشته باشد و مساله نمایش این فیلم‌ها استمرار پیدا كند. چرا كه در ایران در بسیاری از مواقع، حركتی شروع می‌شود اما پس از مدتی متوقف می‌شود. كما این‌كه دوره‌ای هم سینما فلسطین به نمایش این فیلم‌ها پرداخت و بعد از مدتی نمایش این فیلم‌ها در آن سینما متوقف شد. البته ناگفته نماند كه آن جریان هم جریانی مستمر و قوی نبود و به یك سانس در هفته خلاصه می‌شد.
یكی از مسایل كمبود سالن سینما است
بخشی درادامه‌ی این گفت‌وگو به مساله‌ی كمبود تعداد سالن‌های سینما اشاره كرد و گفت: یكی از مسائل مهم پخش، بحث كمبود سالن‌ها است به هرحال حیات سینمای ایران وابسته به مجموعه‌ای از فیلم‌هایی است كه فقط برای سرگرمی ساخته نمی‌شوند و در كنار سرگرم‌كردن مخاطب، موضوعی و هدفی رانیز دنبال می‌كنند. در هرصورت طی سی‌سال اخیرآنچه سینمای ایران را به دنیا شناسانده، این نوع سینما است. سینمایی هنری و اندیشمند كه حرفی برای گفتن دارد، چرا كه به هرحال سینمای تجاری ما در قیاس با هالیوود، بالیوود و یا حتی سینمای تجاری اروپا حرفی برای گفتن ندارد و درنهایت شاید این فیلم‌ها موفق به جذب درصدی بسیار كوچك از مخاطب داخلی شوند.
كارگردان «تهران انار ندارد» ادامه داد: من نیز مانند سایر كارگردانان و فیلمسازان اثری ساخته‌ام تا دیده شود، اما این اثر پیش از آنكه یك مستند باشد، یك فیلم به‌شمار می‌رود.
او در پاسخ به سوالی كه درباره‌ی نوع روایت این فیلم مطرح شد، پاسخ داد: صحبت‌كردن درباره‌ی نوع فیلم هیچ‌وقت برای بنده ملاك نبوده است و نیست. چرا كه فكر می‌كنم در جامعه‌ای زندگی می‌كنیم كه سینمای ما تاثیر زیادی از هنرهای دیگر می‌گیرد. فیلم من هم جدا از این موارد نبوده و شاید یكی از دلایلی كه اصرار داشتم در شرایطی كه با دیجیتال می‌توان بسیار راحت كار كرد از دوربین 35 میلی‌متری استفاده كنم هم همین موضوع باشد. البته دلیل دیگر آن به علاقه‌ی شخصی‌ام به تجربه‌گرایی برمی‌گردد و فكر می‌كردم می‌توان بافت شهری را با بافت تصویری جور دیگری به تصویر كشید و همچنین به این فكر می‌كردم كه این مساله در نمایش هم بی‌تاثیر نخواهد بود، كما این‌كه اكنون هم این اتفاق افتاده است.
تحلیل و انتقاد در ذات سینمای مستند است
بخشی درادامه بااشاره به این‌كه مهم‌ترین وجه این فیلم حرفی است كه در دل آن جا دارد، گفت: دراین فیلم نه تنها، شهر تهران، بلكه گذشته‌ی ما از دیروز تا به امروز مورد انتقاد قرار می‌گیرد و این مساله‌ای است كه طی این سال‌ها كمتر شاهد آن بوده‌ایم.
او در ادامه با بیان این‌كه تحلیل و انتقاد در ذات سینمای مستند قراردارد و جزء وظایف آن محسوب می‌شود گفت: نه تنها در سینمای مستند، بلكه در سینمای داستانی ما فیلمسازان اغلب یا به‌دنبال تجربه‌های شخصی و هنری هستند و به‌دنبال این مساله از مخاطب انبوه باز می‌مانند و یا به تجربه‌های سرگرم‌كننده و گیشه‌ای و فیلم‌های تجاری می‌اندیشند كه طبیعتا این سینما هم حرف كمتری برای گفتن دارد، اما دراین فیلم سعی شده است كه جنبه‌ی سرگرمی و آگاهی بخشی در كنار یكدیگر قرار گیرد و اكنون میزان اقبال و استقبال مخاطبان نسبت به این نوع فیلم‌ها برای خود من نیز جالب است.
نمی‌خواستم به شیوه‌ی مرسوم سایر مستندها، فیلم بسازم
بخشی در بخش دیگری از این گفت‌وگو درباره‌ی این‌كه آیا از ابتدا قصد داشته این فیلم را به شیوه‌ی مستند بسازد، به ایسنا گفت: از ابتدا قصد داشتم فیلمی مستند وتجربی درباره‌ی شهر تهران بسازم، اما از همان زمان هم قصد نداشتم كه این مستند را به شیوه‌ی مرسوم سایر فیلم‌های مستند بسازم. در واقع این فیلم تا حدی حالت داستانی دارد، البته به شخصه برای من نوع و فرم فیلم از موضوع آن مهم‌تر است.
او ادامه داد: فكر می‌كنم داستان‌هایی كه ما به روایت آنها می‌پردازیم آنقدر به واقعیت وابسته‌اند و آنقدر وقایع در آنها مهم است كه شاید حتی از داستان‌های خیالی هم جذاب‌تر باشد. در واقع، حتی اگر فیلمساز بخواهد فیلم داستانی هم كار كند، واقعیت خود را تحمیل می‌كند.
بخشی همچنین عنوان كرد: آنچه در سینمای داستانی ما طی 30 الی 40 سال گذشته ارزش سینمایی داشته، مسائلی بوده كه با واقعیت‌های جامعه نسبت زیاد داشته است، شاید ما درایران فیلم علمی _ تخیلی و یا انیمیشن قوی نداشته باشیم و حتی انیمیشن‌های ما هم وابسته به واقعیات و فضاهای خود ما باشد، در حالی‌كه نمونه‌های برتر انیمیشن دنیا از تخیل بسیار بهره می‌برند.
واقعیت‌های ما بسیار جذاب‌تر از تخیلات ماست
او ادامه داد: البته درست است كه امكانات ما برای پرداخت به این ژانر كم است، اما این مساله بیش از امكانات، به ذات ژانر بر می‌گردد. من همیشه گفته‌ام كه واقعیت‌های ما بسیار جذاب‌تر از تخیلات است و به‌طور كلی در منطقه‌ای زندگی می‌كنیم كه واقعیات روزش بسیار جذاب‌تر از داستان‌های ابداعی است. طبیعتا غرب به‌دلیل رفاهی كه دارد دچار نوعی یكنواختی شده و به‌دنبال اتفاقی جدید است، اما اینجا هر روز یك اتفاق جدید می‌افتد و ما اگر بتوانیم همین مسائل را به درستی ببینیم و ثبت كنیم بهترین فیلم‌ها را خواهیم داشت.
موضوع فیلم اینقدر تلخ است كه شیوه‌ای غیر از طنز دراختیار نداشتیم
این مستند‌ساز در بخش دیگری از این گفت‌وگو با اشاره به جنبه‌های طنز «تهران انار ندارد» عنوان كرد: فكر می‌كنم، موضوع این فیلم به قدری تلخ است كه با هیچ شیوه‌ای به غیر از طنز نمی‌توان به آن پرداخت. ما هرگاه كه می‌خواهیم به انتقاد بپردازیم سعی می‌كنیم كه از زبان طنز بهره ببریم. من هم برای ساخت این فیلم هیچ راهی به غیر از بیان طنز‌گونه نمی‌دیدم و حال اگر در روزگار فعلی طنز در جذب مخاطب هم موثر است، پس چه بهتر، البته استقبال مردم از طنز هم تا حدی طبیعی است؛ چرا كه پس از هشت‌سال جنگ، مردم دنبال كمی تنفس و یا تفریح هستند.
بخشی با تاكید بر این‌كه قصد نداشته مستندی جدی، خشك و به شیوه‌ی مرسوم این سینما بسازد ادامه داد: طنز و موسیقی از قابلیت‌هایی هستند كه می‌توانیم در آثار مستند خود از آنها بهره ببریم. پیش‌تر نیز این موارد در آثار مستند مانند «آن شب كه بارون اومد» شیردل به كار گرفته شده‌اند و امر تجربه نشده‌ای محسوب نمی‌شود. به هرحال فردی كه فیلم می‌سازد، باید بتواند با مخاطبان خود ارتباط برقرار كند، چرا كه به قول هیچكاك فرق سینما با نقاشی در آن است كه یك نقاش یا خطاط می‌تواند آثار خود را برای خود نگه دارد و از آنجا كه ثبت این آثار هزینه‌ی چندانی ندارد، مشكلی پیش نخواهد آمد اما به هرحال، بخشی از سینما هم مساله‌ی اقتصاد آن است.
او اذعان داشت: حتی در كشوری مانند ایران كه همه‌چیز آن دولتی است هم اقتصاد فیلم مهم است. در حال حاضر اكثر فیلم‌های سینمایی با سوبسید‌های دولتی ساخته می‌شوند و در 70 تا 80 درصد این موارد، حتی نیمی از پول ساخت اثر هم باز نمی‌گردد. به نظر می‌رسد كه این موارد اهمیت چندانی هم ندارند و گویی بودجه‌ای باید خرج شود، اما واقعیت سینما این‌گونه نیست و به هرحال این هنر بحثی صنعتی هم دارد كه باید تامین شود و قرار است كه این هزینه از طریق جذب مخاطب پرداخت شود و نه بودجه‌های دولتی و یا حتی گاه غیردولتی.
نمی‌توانم ادعا كنم كه از سینمایی تاثیر نگرفته‌ام
كارگردان «تهران انار ندارد» درادامه درباره‌ی میزان اثر‌پذیری‌اش از سینمای دنیا عنوان كرد: طبیعتا سهم دنیا و بخصوص سینمای اروپا را نمی‌توان در شكل‌گیری این هنر نادیده گرفت. در واقع بنده و تمام افرادی كه دراین حیطه فعالیت می‌كنیم به‌طور طبیعی از بهترین آثار تاریخ سینما تاثیر گرفته‌ایم، اما به هرحال سینمای ایران هم دراین زمینه بی‌تاثیر نبوده و من به هیچ عنوان نمی‌توانم ادعا كنم كه از این سینما تاثیر نگرفته‌ام.
او درادامه به تاثیری كه از فیلم‌های تجاری ابتدای دهه‌ی 40 شمسی گرفته اشاره كرد و گفت: به هرحال این فیلم‌ها در زمینه‌ی نوع نگاه به مخاطب تاثیراتی درذهن من برجای گذاشته‌اند. علاوه براین، اثری مانند «حاجی آقا اكتور سینما» از نمونه‌هایی است كه هنوز هم قابل مطالعه و مثال‌زدن است و نشان می‌دهد كه سینمای ایران درابتدای راه خود چگونه توانسته با بهره‌گیری از طنز با مردم ارتباط برقرار كند و شاید مقایسه وضعیت طنز و بهره‌گیری از آن در آن سال‌ها و امروز، خالی از لطف نباشد.
بخشی از ادامه با یاد‌آوری اولین تلاش‌هایی كه برای به تصویر‌كشیدن واقعیات انجام شد، گفت: مردم كشور ما بیشتر فرهنگ‌شان شنیداری است و از سابقه‌ای بسیار درخشان در زمینه‌ی قصه‌گویی و ادبیات برخوردارند. از اواخر دهه‌ی 40 هم سینمای داستانی ما با كارهایی از گلستان یا غفاری شروع شد و برای اولین‌بار دوربین سینما به سراغ مسائل واقعی رفت. بعدها و در سال‌های پس از انقلاب هم دراین زمینه فیلم‌ها به شكوفایی بزرگی دست یافتند.
فكر نمی‌كردم به غیر از ایران در جایی دیگری این فیلم مخاطب داشته باشد
كارگردان مستند «تهران انار ندارد» درباره‌ی ارتباط این فیلم با مخاطبان جهانی، اظهار كرد: زمانی كه این فیلم را ساختم در نظرم آنقدر ایرانی بود كه فكر نمی‌كردم بتوان آن را در جایی به غیر از ایران نمایش داد، اما بعدها دیدم كه این فیلم در نمایش‌های خارجی هم بسیار خوب عمل كرد و ارتباط خوبی با مخاطبان برقرار كرد.
او ادامه داد: یك بحث كلی وجود دارد و آن این‌كه فیلم‌ها باید با هر زمان، مرز و جغرافیا و فرهنگی ارتباط برقرار‌كنند و كسی كه زبان فیلم رامی‌شناسد قاعدتا باید اثری بسازد كه با مخاطبان مختلف ارتباط برقرار كند، اما با این حال برخی موضوعات خاص‌تر و محدود‌تر هستند وابستگی به یك موقعیت دارند. من نیز نوع موسیقی، متن و تصاویر و موضوع این فیلم را به‌گونه‌ای می‌دیدم كه به نظرم بسیار بومی می‌آمدند، اما درنهایت تجربه نمایش این فیلم در كشورهای دیگر، خلاف این مساله را به من ثابت كرد.
بخشی همچنین اظهار كرد: در بسیاری شهرها مانند آتن، سائوپائولو و ... مخاطبان این فیلم می‌گفتند كه دقیقا همین مسائل در شهر آنها نیز وجود دارد و این موضوع برای خود من هم بسیار جالب بود. علاوه بر این احساس می‌كنم كه خود مساله شهر تمام این ملیت‌ها را با هم مرتبط كرده و به این موضوع جذابیت می‌بخشد.
كارگردان «تهران انار ندارد» درباره‌ی حضور این فیلم در جشنواره‌ی شهر هم به ایسنا گفت: این فیلم در جشنواره‌ی شهر حضور داشت، اما در بخش خارج از مسابقه بود. در واقع روز قبل از شروع جشنواره به من اطلاع دادند كه این فیلم را در بخش خارج از مسابقه گذاشته‌اند. علت این امر را بنده هم نمی‌دانم اما به‌هر حال احتمالا آنجا ملاحظاتی هم حاكم است.
مسعود بخشی در این گفت‌وگو به بحث اكران فیلم‌های مستند پرداخت و در پاسخ به سوالی كه مبنی‌بر راهكارهای او جهت حمایت از نمایش این فیلم‌ها مطرح شده بود، با یاد‌آوری این‌كه سینمای مستند پایه‌ی سینمای بلند داستانی است، تصریح كرد: از آنجا كه خودم یكی از كارمندان مركز گسترش سینمای مستند و تجربی هستم، از شرایط و داشته‌ها و نداشته‌های این حوزه مطلع هستم و طبیعتا در چنین شرایطی نمی‌توانم انتظار زیادی داشته باشم و تنها می‌توانم آرزو كنم كه ای كاش با این قابلیتی كه سینمای ما دارد و با توجه به نیروهای جوانی كه با انرژی وارد این حوزه می‌شوند، كاش بتوانیم برخی سیستم‌ها را مطالعه كنیم و آنها را نه در حد وسیع و آرمانی، بلكه در حد مقدورات با شرایط و فرهنگ خود تطبیق و مورد استفاده قرار دهیم. تا شاید بدین ترتیب بخشی از مشكلات این فیلم‌ها در عرصه‌ی پخش برطرف شود.
مساله پخش را به دست فراموشی سپرده‌ایم
او درادامه با بیان این‌كه اختصاص چند سالن به این فیلم‌ها می‌تواند كمك موثری به سینمای مستند باشد، اظهار كرد: اگر در شرایطی كه 40 سینما به یك فیلم گیشه‌ای اختصاص می‌یابد، 4 سالن هم به این فیلم‌ها داده شود، مشكلی ایجاد نمی‌شود. ما هنوز فیلم‌هایی داریم كه سال‌ها پیش در كن به نمایش درآمده و جایزه گرفته‌اند و هنوز در كشور خودمان اكران نشده‌اند. در واقع اگر واقع‌بینانه نگاه كنیم مسائله پخش مسائلی بسیار عمده هستند كه به نظر من، تاكنون به‌جای این‌كه سعی در حل آنها داشته باشیم، آنها را به دست فراموشی سپرده‌ایم. لذا این‌گونه نیست كه به شخصه بگویم كه با اكران فیلمم مشكل حل می‌شود، چرا كه صدها فیلم با قابلیت‌های بالا وجود دارند و می‌توانند در سینماها به نمایش درآیند، فیلم‌هایی كه درصورت بهره‌مندی از كمی تبلیغ و فرهنگ‌سازی می‌توانند مخاطبان خود را نیز داشته باشند.
این مستند‌ساز همچنین به تجربیات كشورهایی مانند فرانسه، هلند و آلمان اشاره كرد وگفت: دراین كشورها سالن‌های كوچكی به فیلم‌های مستند اختصاص داده شده و هریك از این سالن‌ها دارای برنامه‌ریزی ماهیانه و سالانه است و براساس همان برنامه به نمایش فیلم‌ها می‌پردازند. اما در ایران چند روز قبل از نمایش فیلم همه‌چیز برهم می‌خورد و برنامه‌ی نمایش تغییر می‌كند. من فكر می‌كنم بهترین راه این است كه ما هم به‌طور مرتب و مدون برروی این مساله كار كنیم و به برنامه‌ریزی بلند‌مدت برسیم، نه این‌كه با راه‌حل‌های مقطعی سعی در ترمیم بدنه‌ی سینما داشته باشیم.
بخشی همچنین عنوان كرد: نباید بدون پیدا‌كردن راه‌حلی قطعی مشكلات را از امروز به فردا بسپاریم. من فكر می‌كنم راه‌های متعددی برای جذب همزمان مخاطب و گیشه وجود دارد و ما می‌توانیم با فرهنگ‌سازی به مخاطبان خود بیاموزیم كه این نوع سینما فقط مخصوص سرگرمی نیست و می‌تواند علاوه بر سرگرمی آموزش نیز داشته باشد. به هرحال باتوجه به جمعیت جوان ایران و تشنگی فرهنگی این جمعیت قطعا می‌توان از این ظرفیت بهره‌برداری بهتری كرد.
او ادامه داد: ما دومین كشور جوان دنیا هستیم و اولین نكته‌ای كه از این مساله به ذهن می‌رسد، آنكه در چنین كشوری چقدر ظرفیت و توان و نیرو وجود دارد و در هر زمینه‌ای چقدر این جمعیت مثبت و سازنده است. اما متاسفانه در مرحله‌ی عمل ما بیشتر به نكات منفی این جمعیت می‌رسیم و به نوعی خواسته یا ناخواسته بدون این‌كه این قابلیت‌ها دیده شود، روی تمام آنها سرپوش می‌گذاریم.
در همین حد تعداد سالن هم خدا را شكر می‌كنم
بخشی در پاسخ به سوالی كه مبنی‌بر تعداد كم سالن‌های این فیلم در مقایسه با فیلم‌های دیگر مطرح شده بود، اظهار كرد: درهمین حد هم خدا را شكر می‌كنم، البته قطعا این نوع سینما قابلیت بسیار بالاتری دارد، اما معمولا به هنگام تبلیغات بودجه‌ی چندانی برای این فیلم‌ها صرف نمی‌شود. من نیز نمی‌توانم انتظار داشته باشم كه خلاف این اتفاق صورت گیرد.
اودرباره‌ی تبلیغات شهری و تیزر تلویزیونی هم گفت: تاكنون هیچ صحبتی برای پخش تیزر صورت نگرفته است، اما به شخصه فكر می‌كنم كه حتی اگر برای این فیلم یك پوستر هم نصب شود؛ بد نیست. به هرحال فكر می‌كنم كه بضاعت سینمای مستند ما در همین حد است، هرچند كه قابلیت این سینما به مراتب بالاتر از این میزان است. به هرحال همین كه فیلم در همین سه سینما هم و در حد دوتاسه هفته هم نمایش خوب و سلامتی داشته باشد جای شكر دارد، هرچند كه همان‌طور كه گفتم به شخصه معتقدم قابلیت این فیلم و این سینما بسیار بالاتر از فیلم‌های دیگر است.
بخشی درباره‌ی حمایت‌های مركز گسترش سینمای مستند و تجربی از تبلیغات این فیلم هم اظهار كرد: به‌دلیل برخی مسائلی كه وجود دارد در زمینه‌ی تلویزیون متاسفانه كاری نكرده‌ایم. اما این اولین نمایش مستند درسینماهاست و بسیاری از مخاطبان عام حتی با تعریف سینمای مستند هم آشنا نیستند، شاید خود فیلم با نمایشش بتواند فرهنگ‌سازی كند.
بخشی همچنین به مساله‌ی تهیه‌كننده مستند اشاره كرد و گفت: عده‌ی بسیاری حاضر نیستند سرمایه‌ی خود را در راه فیلمی كه هنوز امتحان نشده صرف كنند. به‌همین دلیل من به همین تبلیغات هم راضی‌ام و فكر می‌كنم فیلم‌های مستند هم مانند فرش هستند و باید كمی زمان بگذرد تا به قدر و منزلت آنها پی ببریم و شاید این پروسه سال‌ها زمان ببرد. خوشبختانه «تهران انار ندارد» هرگاه كه دیده شود حرف خود را می‌زند و گذشت زمان مشكلی در آن ایجاد نمی‌كند، لذا امیدوارم این فیلم با خیر و خوشی به نمایش درآید تا اگر بعدها و در فرصت‌های دیگر، فردی آن را مناسب دید، تبلیغات بیشتری برای آن انجام بدهد.
بخشی ادامه داد: این فیلم با وجودی‌كه سه‌سال از زمان ساخته‌شدنش می‌گذرد، هنوز هم نمایش دارد و در نمایش‌های محدودش در بخش بین‌المللی بیش از یك فیلم داستانی توفیق داشته است و این مساله گویای آن است كه قابلیت‌های فیلم خارج از مرز‌های ایران هم مد‌نظر قرار گرفته شده است. حال این‌كه مدیران و كسانی كه سینمای ما را مدیریت و هدایت می‌كنند و برنامه‌ریزی آن را به دست دارند، چقدر به این فیلم و فیلم‌های دیگر سینمایی، كوتاه و مستند توجه دارند بحث دیگری است.
او در توضیح روند ساخت مستند «تهران انار ندارد» نیز توضیح داد: اولین طرح این مستند در سال 78 نوشته شد و دو سال هم تحقیق آن به‌طول انجامید و درنهایت در سال 84 مراحل ساخت این فیلم آغاز شد، البته یكسال قبل و بعد از فیلمبرداری، زمان ما صرف پیدا‌كردن آرشیو، كپی‌كردن، موسیقی و صداگذاری و ... شد.
بخشی درباره‌ی سوالی مبنی‌بر كمرنگ‌بودن نقش تحقیق در فیلم گفت: آنچه در دریافت اول به نظر می‌رسد آن است كه فیلم شیوه‌ای ساده و بدون تحقیق دارد، اما واقعیت آن است كه برای این فیلم تحقیقات بسیاری انجام شده، اما بعدها تصمیم گرفتم این تحقیقات را كنار بگذارم و فقط در اندازه‌ای كه لازم است از آنها استفاده كنم. چرا كه در كشور ما به لطف خدا فیلم‌های بسیاری هستند كه با تحقیقات كامل و فراوان ساخته می‌شوند. تلویزیون هم با شدت وحدت به این موضوعات می‌پردازد و دراین زمینه تولیدات انبوهی داریم. تحقیقاتی كه ما انجام داده بودیم هم بسیار خوب و كامل بود و شاید از سرچنین فیلمی هم زیاد بود، اما ما در مرحله‌ی سناریو تصمیم گرفتیم كه از تحقیقات انجام شده فقط بخش‌هایی كه لازم است را مورد استفاده قرار دهیم.
او در ادامه با بیان این‌كه هر روایت تاریخی علی‌رغم بی‌طرفی نگارنده باز هم مربوط به نگاه نویسنده آن است، افزود: ساخت این فیلم هم محصول سلیقه و ذهن خود من است. البته سعی كرده‌ام كه برخی مسائل مهم كه نباید تحریف شوند را رعایت كنم، اما در بسیاری موارد هم سعی كرده‌ایم كه به‌جای آنكه صرفا به بیان برخی مستندات تاریخی بپردازیم، حقایق را مورد نظر قرار دهیم و این حقایق را نیز به زبانی طنز كه شاید دروهله‌ی اول در نظر مخاطب جذاب نباشد، بیان كرده‌ایم.
او ادامه داد: در ابتدای فیلم هم دیالوگی می‌گوید كه این فیلم بنا به عدم صحت منابع و مآخذ موجود سرشار از اشتباهات تاریخی است، این جمله نه‌تنها توجیه‌كننده‌ی اشتباهات احتمالی است، بلكه هر مورخ و محققی می‌تواند براساس منابع تحقیقش یكجور واقعیت را بیان و تفسیر كند. در فیلم هم هنگام ادای این جمله مكث‌ها و تپق‌های مختلفی گذاشته شده تا تاكید این جمله بیشتر شود و به نوعی به خرده بینانی كه بعدها می‌خواهند با ذره‌بین به‌دنبال برخی مسائل بگردند گفته شود كه اصلا این فیلم پر از اشتباه است و لزومی ندارد شما خود رابرای پیدا‌كردن اشتباهات آن به زحمت بیندازید.
این مستند‌ساز در پاسخ به سوالی كه این فیلم را نوعی انتقاد به شهرداری می‌دانند، اظهار كرد:دراین فیلم در قسمت‌های مختلف گفته می‌شود كه تمام زیبایی‌هاو سرسبزی شهر محصول كار شهرداری است و به نوعی می‌توان گفت كه این فیلم حتی به نوعی تقدیر از شهرداری محسوب می‌شود.
تهران انار ندارد را خیلی جدی نگیرید
مخاطبان فكر كنند به تماشای شهر فرنگ آمده‌اند
او در پاسخ به سوال دیگری كه مبنی بر احتمال اعتراض برخی مسوولان نسبت به این فیلم مطرح شده بود هم عنوان كرد: امیدوارم كسی اعتراض نكند، اگر هم عده‌ای قصد دارند به این فیلم اعتراض كنند پیشاپیش از آنها عذر می‌خواهم. اما دوست دارم به تمام افرادی كه این فیلم را می‌بینند بگویم كه «تهران انار ندارد» را خیلی جدی نگیرند. در گذشته پدران و پدر بزرگان ما با دادن یك قران به تماشای شهر فرنگ می‌رفتند، حال نیز خوب است كه مخاطبان احساس كنند كه به تماشای شهر فرنگ نشسته‌اند.
بخشی درادامه با تاكید بر این‌كه دوست دارد مردم با دیدن این فیلم تفریح كرده باشند، بیان كرد: اگر هم این فیلم به كسی برخورد و آن فرد حس كرد كه فیلم در بیان انتقادات اغراق كرده، از او معذرت می‌خواهم. چرا كه به هرحال این فیلم از سر تقصیر ساخته شده و من امیدوارم كه این دوستان آن را به بزرگی خود ببخشند. من فكر می‌كنم كه مردم ما رنج و سختی زیادی كشیده‌اند و به‌طور روزمره هم با مشكلات متعددی دست و پنجه نرم می‌كنند، لذا دوست دارم همان یك ساعتی كه برای تماشای این فیلم به سینماها می‌روند خوش باشند و لبخند بزنند.
مدیر بخش بین‌الملل مركز گسترش سینمای مستند و تجربی درباره‌ی روند ساخت این فیلم و آرامش‌روانی گروه از نظر مالی اظهار كرد: آرامش مالی ما در زمان ساخت این فیلم درحدی بود كه من را از سكته قلبی و مغزی نجات داد، ولی به هرحال خوشبختانه این فیلم به خوبی پایان گرفت. دراین راه عده‌ی بسیاری به حمایت از ما پرداختند، اما به تعداد صد برابر آنها هم افرادی بودند كه حمایت نكردند. در كل تولید این فیلم با شرایط بسیار سخت و با فداكاری بسیار اعضای گروه میسر شد و دراین میان سازمان‌های مرتبط هم لطف كردند و حمایت نكردند. فكر می‌كنم در زمان ساخت این فیلم برای دریافت مجوز‌ها و حمایت‌ها از 150 نامه به مراكز و نهادهای مختلف ارسال شد، البته با تمام این‌ها من باز راضی هستم و خدا را شكر می‌كنم چرا كه معتقدم انسان نباید توقع زیادی داشته باشد، بلكه باید با واقع‌بینی شرایط را درك كند. به‌خصوص زمانی كه فرد قصد ساخت چنین فیلمی را دارد.
او ادامه داد: در هرصورت امیدوارم كسانی كه باید این فیلم را ببینند، آن را ببینند.
مخاطب اصلی مردم تهران هستند
این كارگردان همچنین مخاطب اصلی این فیلم را مردم تهران دانست و افزود: در وهله‌ی اول این فیلم را برای 12 یا 13 میلیون نفری ساخته‌ام كه هر روز دود و دم این شهر را می‌خورند و امیدوارم این فیلم را ببینند، چرا كه این فیلم پیش از همه برای آنها ساخته شده است.
بخشی درادامه با بیان این‌كه نام اول این فیلم «تهران طهران» بوده، افزود: ابتدای برای این فیلم نام
«تهران طهران» را انتخاب كرده بودیم كه گویی اكنون آقای مهرجویی این عنوان را برروی یكی از فیلم‌های خود گذاشته‌اند.
اودرباره‌ی وجه تسمیه نام «تهران انار ندارد» هم طبق روایات قدیمی و آنچه در فیلم هم به آن اشاره شده، تهران درابتدا روستایی بسیار كوچك بوده كه بهترین چیزی كه داشته، انار بوده است.
بخشی درباره‌ی هزینه‌های این فیلم هم عنوان كرد: هزینه‌های این فیلم به علت طولانی‌شدن روند ساخت كمی بالا رفت. اما در مقایسه با یك فیلم سینمایی فكر می‌كنم كه یك دهم هم برای این اثر هزینه نشده باشد. شاید عده‌ای بگویند علت این امر در عدم استفاده از بازیگران باشد، اما با این وجود تدوین این فیلم نزدیك به دوسال طول كشید و در تمام این مدت دو یا سه نفر به‌طور مستمر بر روی آن كار می‌كردند. سایر اعضای گروه این فیلم هم مانند آنچه در همه فیلم‌ها عنوان می‌شود دوستانه و عاشقانه كار كردند، اما به هرحال علاوه بر دوستی و عشق یك بحث مادی نیز مطرح است. اكیپ این فیلم دوستانه و عاشقانه و بدون بخش مادی كار كردند.
او درباره‌ی مدت زمان این فیلم هم اظهار كرد: مدت فیلم فعلی 68 دقیقه است، اما شاید 8 نسخه از این فیلم تولید شده باشد كه نسخه‌های ابتدایی همه از زمانی بالای 90 دقیقه بهره می‌بردند اما درنهایت به تایم فعلی رسیدیم. چرا كه دوست داشتم این فیلم به شكل موثر‌تری باشد و ریتم مناسبی داشته باشد.
فكر می‌كنم تایم 68 دقیقه‌ای فیلم موثرتر عمل كند
بخشی در عین حال گفت: شاید 80 تا 90درصد از فیلم‌هایی كه ساخته می‌شوند را بتوان به نوعی كوتاه‌تر كرد. البته این نظر شخصی من است و ممكن است سایر دوستان مایل باشند كه استاندارد‌های زمانی را رعایت كنند، اما من این‌كار را نكردم و فكر می‌كنم این فیلم در زمان 68 دقیقه موثرتر عمل می‌كند، البته نسخه‌ای هم در مدت‌زمان 75 دقیقه تهیه شده بود، اما من فكر می‌كنم 7 دقیقه اضافه آن اثر چندانی نداشت و قابل حذف بود.
كارگردان «تهران انار ندارد» اذعان داشت: فكر می‌كنم تمامی افرادی كه اینجا زندگی می‌كنند، مسائل و مشكلات را به‌خوبی می‌شناسند و بسیار هوشمند هستند و به‌خوبی می‌دانند كه كجا كار می‌كنند، در چنین شرایطی فكر می‌كنم مهم‌ترین كاری كه ما می‌توانیم به‌عنوان یك سینما‌گر انجام دهیم آن است كه با مردم صادق باشیم و با توقع كمتر از حمایت‌هایی كه نمی‌شود، بیشترین استعداد و زمان خود را صرف ساخت فیلم و حرف خود كنیم. متاسفانه حواشی سینما بسیار زیاد است و شاید یكی از دلایلی كه به شخصه دوست دارم دراین نوع سینما كار كنم، حاشیه كمتر آن باشد.
در مركز فقط یك كارمند هستم و تصمیم‌گیری برای اكران برعهده بنده نیست
مدیر بخش بین‌الملل مركز گسترش سینمای مستند و تجربی در بخش دیگری از این گفت‌وگو هم در پاسخ به سوالی كه مبنی‌بر ارتباط اكران این فیلم با مسوولیت او در مركز مطرح شده بود، گفت: برای اكران این فیلم بنده تصمیم نگرفته‌ام و تصمیم‌گیری دراین مورد در حیطه‌ی اختیارات من نبوده است. من در مركز گسترش یك كارمند هستم و حاضرم جای خود را با تمام دوستانی كه اعتراض دارند عوض كنم. اگر علی‌رغم حجم كار و انتظاراتی كه وجود دارد آنها فكر می‌كنند كه كار‌كردن دراین مقام چنین منافعی دارد. من حاضرم در صورت صلاحدید مدیران، جای خود را به آنها واگذار كنم.
بخشی در ادامه یك بار دیگر بر عدم دخالتش در تصمیم‌گیری برای اكران «تهران انار ندارد»، عنوان كرد: من فقط می‌توانم دوست داشته باشم كه فیلمم اكران شود، اما در نهایت انتخاب این فیلم حاصل اراده مسوولان بوده و با وجود لطف و پیگیری‌های مسوولان مركز گسترش به نمایش درآمد. دوستان می‌دانند كه یك فیلم برای نمایش و اكران از چه مراكز و مرحلی باید عبور كند.
او ادامه داد: خوشبختانه در طول سال در تلویزیون و بخش‌های دیگر حجم انبوهی از فیلم‌های مستند تولید می‌شود و گاه دوستان در طول سال چندین فیلم می‌سازند، اما من 6 سال زمان صرف این فیلم كرده‌ام و اكنون هم مدت 4 سال است كه منتظر اكران آن هستم. باز هم با این وجود اگر دوستان تصمیم گیرنده حاضرند و فكر می‌كنند فیلم دیگری برای اكران مناسبت‌تر است، من حاضرم جای خود را به آن بدهم.
بخشی در پایان صحبت‌هایش هم خاطرنشان كرد: دوست ندارم فیلمم جای كسی را تنگ كند، بلكه می‌خواهم كه به جای خودش نمایش داده شود.
او درباره‌ی تصورش از سودآور بودن این فیلم هم گفت: اگر با فروش این فیلم تنها هزینه تبلیغات آن درآید از نظر من خوب است. به هرحال باتوجه به ورودی و خروجی فیلم‌ها، علی‌رغم قابلیت این فیلم انتظار ندارم، سودآور باشد.
