آواز و موسیقی پس از شجریان ...
پیشگفتار ...
بحثی که می خوانید مربوط به استادانیست که ده‌ها سال در ره موسیقی تلاش کرده اند و هر کدام به نوعی گنجینه‌ای از ردیف ها ، گوشه ها و رموز موسیقی را در ذهن خویش با تلاش خویش ثبت کرده اند. هر کدام به نوعی محبوب دل مردم پارسی زبان ایران و حتی جهان شده اند و توانسته اند افتخاراتی را برای خویش به ارمغان بیاورند.
اما به راستی پس از این اساتیدی چون شجریان ، ایرج ، گلپا و ... چه کسانی وارث این موسیقی خواهند شد؟ به نوعی سکان‌دار موسیقی چه کسی خواهد شد؟ آیا پس از این استادان باز هم مردم همان‌قدر که به شجریان و ایرج و گلپا عشق می ورزند به آنها علاقه خواهند داشت؟
براستی چرا پس از شجریان نباید هنرمندی باشد که حرفی برای گفتن داشته باشد و در میدان موسیقدانان جهانی بتواند خود‌نمایی کند؟
البته بحث همایون شجریان کمی با این مباحث متفاوت است ؛ همهء ما می دانیم که همایون شجریان از هر نظر نسبت به هنرمندان دیگری که در این زمینه تلاش کرده اند از امتیازات برتری برخوردار بوده است.
تقصیر استادان نیست ...
برخی می پندارند که این وظیفهء استادان است که شاگرد و هنرجو را پرورش دهد و به قولی در میان هنرمندان دیگر خود نمایی کند. ولی آیا این استادان می توانند شرایط را - آنگونه که خود داشته اند - برای شاگردان خود فراهم آورند؟
اگر به نگاهی گذرا به زندگی استاد محمد رضا شجریان بیاندازیم می توانیم در چند مورد را که در هنرش تاثیر گذار بوده اند را دریابیم.
- نخست شوق و علاقهء فراوان و عطش یادگیری.
- دوران انقلاب و پس از آن.
ولی آیا استاد شجریان (یا هر استاد موسیقی دیگر) می تواند برای حتی یکی از شاگردان خود شرایطی چون شرایط انقلاب را پدید آورد ؟؟!
شوق و علاقهء فراوان و عطش یادگیری ...
شوق هنرمندان دیروز برای یادگیری امروز شجریان و ایرج و گلپا را پدید آورده است.
اگر امروزه شخصی بخواهد موسیقی اصیل کشور خود را (در هر زمینه‌ای چون اواز ، ساز و ...) فرا بگیرد و واقعا شوق و علاقه به یادگیری این گوهر گرانبهاء داشته باشد ، آیا موفق به انجام کار می شود؟ آیا شرایط هم با او سازگار است؟ شرایطی چون ... مشغلهء کاری ... برنامه‌های ناخواستهء زندگی و ...
دوران پس از انقلاب ...
می توان سخت ترین دوره را برای موسیقی اصیل ایرانیان ، دوران پس از انقلاب اسلامی دانست. در کنار همین حرف می توان بهترین دوره را نیز برای ترویج موسیقی سنتی میان عامه مردم همین دوران انقلاب و پس از آن دانست.
متأسفانه در دوران پس از انقلاب فضا برای ترویج موسیقی بسته شده بود. اگر شخصی در خیابان دیده می شد که ساز به دست دارد کار او را خلاف دین و ... می دانستند.
هم‌چنین در دوران انقلاب اسلامی ایران ، عده‌ای از مردم با فرار از کشور خود و به قول معروف رفتن به آنطرف آب ، خوانندگان لوس انجلسی را تشکیل دادند و ...
در همین دوران بود که استاد شجریان با سختی و مشقت زیاد سعی در بازگرداندن چهرهء واقعی موسیقی اصیل میان افراد بود. در همین دوران بود که هنرمندان چون کیهان کلهر با سختی بسیار زیاد زندگی می کردند. البته تلاش دیگر استادان چون گلپا و ایرج نیز بی تنیجه و تاثیر گذار نبوده است. که یکی از دلایل این مسائل شناساندن چهرهء موسیقی سنتی به عنوان مطربی و ... بود.
تمرین و تمرین و تمرین ...
یکی از عواملی که موجب پیشرفت هنر استاد شجریان شد تمرین های شبانه روزی او در اواز و موسیقی بود. استاد شجریان در یکی از گفته‌هایش می گوید : «آنقدر در ماشین و منزل تمرین می کردم که فرزندانم هم از من یاد گرفته بوند.» شدت تمرین‌هایش استاد شجریان به حی بود که موجب اعتراض همسرش شده بود.
شب و روز کار بر روی دستگاه‌ها ، سازها ، گوشه و ...
آیا اگر فردی بخواهد شب و روز برای موسیقی و پیشرفت موسیقی‌اش تلاش کند ، شرایط با او سازگار است؟ آیا چنین فردی می تواند در مقابل مشکلاتی که پیش روست باز هم بیاستد و باز هم راه خود را پیشه کند؟
اصلا چرا شجریان ؟ چرا گلپا؟ چرا ایرج؟ ... براستی پس از موسیقی دانانی چون لطفی ، شهناز ، علیزاده و ... چه کسانی خواهند آمد؟
چند نکته ...
- دوستی می گوید : مقلدان شجریان بی شمارند! از شاگردان درجه اولش گرفته تا آنهایی که هرگز در مکتب او تعلیم نیافته اند. اما هیچکس شجریان نمی شود. همانطور که هیچ کس گلپا یا ایرج نخواهد شد !!
- قبل از ظهور استاد شجریان ، آیا هنردوستان دیگر می توانستند تصور فردی را (با وجود اسایتدی چون ادیب و بنان) چون شجریان بکنند؟ پس باید این تفاصیل باید به آینده امیدوار بود. شاید شرایط موسیقی عوض شود. شاید هم اتفاقی دیگر بیافد.
- باید صبر کنیم و ببینیم که «همایون شجریان» فرزند چهرهء شاخص آواز ایران می تواند شبیه پدر باشد یا نه ؟!
منبع : وبلاگ كرشمه - به نقل از هنر و موسیقی
