تبیان، دستیار زندگی
همزمان با 28 اردیبهشت‌ماه، سالروز ملی بزرگداشت حكیم عمر خیام نیشابوری، خیام‌شناسان مطرح كشور در نیشابور گرد هم می‌آیند. برنامه‌های روز ملی بزرگداشت حكیم عمر خیام، طی دو روز برنامه‌ریزی شده است كه طبق برنامه، شامگاه چهارشنب...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

گرامیداشت یاد خیام در نیشابور


همزمان با 28 اردیبهشت‌ماه، سالروز ملی بزرگداشت حكیم عمر خیام نیشابوری، خیام‌شناسان مطرح كشور در نیشابور گرد هم می‌آیند.

برنامه‌های روز ملی بزرگداشت حكیم عمر خیام، طی دو روز برنامه‌ریزی شده است كه طبق برنامه، شامگاه چهارشنبه، 27 اردیبهشت‌ماه، شب شعری با عنوان «از نیشابور تا توس»، با حضور شاعران مطرح كشور و خراسان در محل فرهنگسرای سیمرغ نیشابور برگزار خواهد شد.

روز پنج‌شنبه 28 اردیبهشت‌ماه نیز «زنگ خیام» در تمامی مدرسه‌های استان خراسان رضوی به‌صدا درمی‌آید. سپس همایش اندیشمندان و محققان خیام‌شناس در محل فرهنگسرای سیمرغ در نوبت صبح با حضور قنبری، كاووس حسن‌لی، بهرام طوسی، مهدی ضرغامی و حسام‌پور برگزار می‌شود.

در نوبت بعدازظهر نیز تمامی عاشقان و مشتاقان در محل باغ و آرامگاه مصفای خیام گرد هم می آیند و مقبره حكیم عمر خیام - منجم، ریاضیدان، فیلسوف، حكیم و شاعر مشهور و بلندآوازه ایران و جهان - را گلباران خواهند كرد.

در حاشیه برپایی این همایش نیز مسابقه‌های علمی و كتابخوانی در سطح مدرسه‌ها و دبیرستان‌های نیشابور توسط اداره آموزش و پرورش برگزار می‌شود.

مسؤولیت كمیته هنری این برنامه‌ها، به اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی و اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی نیشابور، و بخش علمی به بنیاد فردوسی محول شده است.

حكیم ابوالفتح غیاث‌الدین عمر بن ابراهیم نیشابوری، معروف به خیام یا خیامی از ریاضی‌دانان، منجمان، اطبا و حكما و شاعران نام‌آور ایرانی در قرن پنجم و ششم هجری است. سبب شهرت او به خیام درست معلوم نیست. احتمال داده‌اند كه پدرش خیمه‌دوز بوده است. تاریخ زندگانی او با روایات افسانه‌آمیز درهم آمیخته است. به موجب این روایات، وی با حسن صباح و خواجه نظام‌الملك همدرس بوده است كه این بعید به نظر می‌رسد. همچنین او را در امر تهیه زیج جلالی (467 هجری) در شمار سایر دانشمندان ذكر كرده‌اند كه خالی از اشكال نیست.

مشهور است كه خیام به عراق و خراسان سفر كرده است و به روایتی زیارت حج نیز به جای آورده است. خیام در رساله كون و تكلیف كه در جواب یكی از شاگردان ابن سینا نوشته، خود را شاگرد بوعلی خوانده است. بنابراین او در 428 هجری كه سال وفات ابن سیناست، باید جوانی پخته و كامل بوده باشد. او با علمای طراز اول زمان خود مانند حجت‌الاسلام محمد غزالی مراوده داشته است. خیام غالبا به تدریس حكمت و مطالعه در علوم ریاضی اشتغال داشته و مشهور است كه در تعلیم، بخل می‌ورزیده و گفته‌اند كه به همین سبب آثار زیادی از وی باقی نمانده است. از آثار مشهور خیام در علوم ریاضی به كتاب‌های زیر می‌توان اشاره كرد: رساله جبر و مقابله كه مهم‌ترین كتاب ریاضی خیام است، رساله فی شرح ما اشكال من مصادرات كتاب اقلیدس، رساله فی الاحتیال لمعرفه مقداری الذهب و الفضه فی جسم مركب منهما (مقصود از انسانی، بیان دستور ارشمیدس و ترازوی اوست برای تعیین اوزان اشیا با

توجه به وزن مخصوص هر یك)، لوازم الامكه درباره فصول و علت اختلاف هوای بلاد و اقالیم، رسانه فی الكون و التكلیف، الجواب من ثلاث مسائل.

و از آثار فارسی او كتاب‌های زیر قابل ذكرند:

نوروزنامه (كه صحت انتساب آن به خیام مورد تردید واقع شده است)، رساله در علوم كلیات (یا رساله در كلیات وجود یا رساله وجودیه)، ترجمه خطبه الغراء (اصل این خطبه از ابن سیناست در توحید باری تعالی؛ خیام این خطبه را در سال 472 به خواهش یكی از دوستان خود در اصفهان ترجمه كرده است).

اما شهرت عمده خیام به سبب رباعی‌های اوست. معلوم است كه خیام پرگویی را دوست نمی‌داشته است. نه به تالیف كتاب مفصل علاقه‌ نشان داده و نه به سرودن شعرهای مفصل پرداخته است. احتمال دارد به سبب اشتغال به فلسفه و ریاضی، پرداختن به شاعری را برازنده ‌شان خود نمی‌دانسته است و در ماخذ قدیم هم شهرت او به سبب شاعری وی نیست.

كهن‌ترین منابعی كه در آن‌ها از رباعیات خیام می‌توان سراغ گرفت: نزهه الارواح و روضه‌ الافراح (تاریخ الحكما) شهروزی، مرصاد العباد نجم الدین رازی و پس از آن‌ها تاریخ جهانگشای جوینی، تاریخ گزیده حمدالله مستوفی، مونس الاحزار بدر الدین جاجرمی و نزهه المجالس جحال خلیل شروانی را می‌توان نام برد.

لینک:

28 اردیبهشت سالروز بزرگداشت حكیم عمر خیام

بزرگداشت فردوسی و خیام در موزه هنرهای معاصر اصفهان

بزرگداشت خیام در تاشكند

خیام همردیف گوته و پاسكال

نخستین كتاب آلومینیومی رباعیات خیام

خیام، نمونه ارزنده ای در ادبیات جهان

دیدار با مردی از تبار ایرانی