گزارشی درباره فیلم های رقیب «كافه ترانزیت» در اسكار

حضور در اسكار فرصتی است برای معرفی سینمای ایران، سینمایی كه سال گذشته به مانند سال‌های قبل حضوری جهانی همراه با فراز و نشیب داشت، در جشنوارهء برلین خوش درخشید و راهی به جشنوارهء كن نداشت. البته كافه ترانزیت جزو فیلم‌های مطرح در جشنواره‌های گوناگون خارجی نبود. هر چند این فیلم در جشنواره‌های شیكاگو، تورنتو، نیویورك و ریودوژانیرو شركت كرده است.

مشترك بودن ساخت آن بین ایران و فرانسه در گوشه و كنار جهان از جمله كشورهای فرانسوی زبان اروپایی و همچنین كازابلانكا به نمایش درآمده است. اینك نیز همزمان با انتخاب برای اسكار نیز در آمریكا اكران شده است.

اما این فیلم خصوصیت دیگری نیز دارد. خصوصیتی كه خبرگزاری‌های خارجی بلافاصله پس از معرفی فیلم به اسكار به آن پرداختند. روایت زن ایرانی در اسكار. فیلم داستان زنی است به نام ریحانه كه پس از مرگ شوهرش می‌خواهد استقلال خود و فرزندانش را حفظ كند. او نمی‌خواهد با برادر همسر درگذشته‌اش ازدواج كند.

خود قهوه‌خانه‌ای را اداره می‌كند و البته در این راه مشكلات زیادی از سوی جامعهء مردسالار یكی از روستاهای آذری زبان برای او پیش می‌آید. او عشق مرد یونانی را نیز نمی‌پذیرد و به مبارزه ادامه می‌دهد.

پس از انتخاب كافه ترانزیت كامبوزیا پرتوی گفت: «اسكار فرصتی است كه هر فیلمی می‌تواند حرفش را بزند و اندیشه‌اش را بیان كند.»

اما منتقدان دیگر نیز نظرات خود را داشتند برخی مثل مینو فرشچی از ساختار قابل قبول فیلم در حد استانداردهای جهانی گفت. اما او به نكتهء دیگری هم اشاره كرد: «هر فیلمی كه به اسكار معرفی می‌شود باید از هر جهت بالاتر از حد متوسط باشد و در شناساندن فرهنگ ما نقش مثبت داشته باشد.»

جهانگیر كوثری نیز در گفت‌وگو با مهر «پیام عشق جهانی كه به همراه كافه ترانزیت» است را سبب مقبول‌تر بودن آن در كمیته و معرفی شدنش به اسكار دانست. او گفت: «فیلم‌های ما بسیاری از شاخص‌های موفقیت فیلم‌های تجاری جهان را ندارد. در حالی كه سینمای ما جایگاه ویژهء فعلی خود را مدیون مضامین لطیف، شریف و انسانی است. پس همین مضمون می‌تواند معیار برجسته و محوری انتخاب فیلم ایرانی برای اسكار باشد.

اولین حضور ایران در اسكار به سال 1356 با فیلم «دایرهء مینا» از داریوش مهرجویی و پس از آن «باد صبا» از آلبر لاموریس برمی‌گردد. تا سال 73 كه ابتدا فیلم زیر درختان زیتون، سپس بادكنك سفید، گبه، بچه‌های آسمان، رنگ خدا، زمانی برای مستی اسب‌ها، باران، من ترانه 15 سال دارم، نفس عمیق، لاك‌پشت‌ها هم پرواز می‌كنند و خیلی دور خیلی نزدیك انتخاب‌های دیگر ایران برای اسكار بودند.

یك رقابت فشرده

شاید بهترین تعبیر برای بخش فیلم‌های خارجی در اسكار این باشد; «رقابت در بین پرافتخارترین فیلم‌های جهان در سال میلادی قبل» فیلم‌هایی در این مجموعه ارایه می‌شوند كه در جشنواره‌های گوناگون داخلی و جهانی توانسته‌اند موفقیت‌های زیادی كسب كنند تا در معرض داوری اعضای آكادمی علوم و هنرهای سینمایی آمریكا قرار گیرند.

هر چند این داوری فرصتی مادی برای برگزیدگانش ندارد اما فرصت معنوی، شهرت و افتخار به همراه دارد. اما به قول بسیاری اسكار تنها راه شناخت برتری یك فیلم موفق در اسكار نیست، آمیتا باچان نیز با بیان این نظر از صنعت سینمای هند دفاع كرده بود. بالیوود سالانه سه برابر هالیوود فیلم می‌سازد. اما با همهء این‌ها دلیل نمی‌شود تا بالیوود نیز در این رقابت شركت نكند. امسال آن‌ها فیلم «آن را زرد كن» به كارگردانی «راكیش امپراكاش» را به اسكار فرستادند.

عراق فرصتی دوباره برای فیلم‌های ایرانی

اما ایران همواره در اسكار متفاوت عمل كرده است از دو جهت. در همهء كشورها پس از این كه فیلم اكران می‌شود می‌تواند جزو شركت‌كنندگان در مسیر معرفی به اسكار قرار گیرد. اما در ایران به دلیل آن كه اكران باید با اجازهء دولت باشد، این امكان گرفته می‌شود مثل اتفاقی كه برای فیلم «آفساید» افتاد.

دوم ایران جزو معدود كشورهایی است كه تاكنون دو یا سه نماینده به اسكار معرفی كرده است.

كارگردانان ایرانی ساخته‌های مشتركی با كشورهای همسایه ساخته‌اند كه از نظر سینمایی عقب‌تر از ایران هستند. پس این فرصت برای كارگردانان ایرانی و كشورهای مجاور است تا نماینده‌ای قوی در اسكار داشته باشند. امسال نیز این فرصت برای «نیو مانگ» ‌ساختهء پرافتخار «بهمن قبادی» فراهم شد.

اینك پس از آن كه «نیو مانگ» مجوز و امكان اكران در ایران پیدا نكرد از كشور عراق به اسكار معرفی شده است. هر چند این كار سبب اعتراض «سیروس الوند» به عنوان یكی از اعضای كمیتهء انتخاب فیلم به اسكار شد.

قبادی رقیب پرتوی در اسكار است.

حضور او در فستیوال‌های گوناگون خارجی بیش از پرتوی است. چرا كه بر مبنای جریان باد و حساسیت و توجه منتقدان به مسایل جهانی عمل كرده است. هنگامی كه بحث جنگ عراق مطرح بود لاك‌پشت‌ها را ساخت و اینك كه بخش زنان مطرح است فیلمی را كه قرار بود برای سال موزار بسازد با آوازه‌خوانی یك زن ماجرا را بیان كرد.

البته همهء‌این تیزهوشی در كنار توانایی او در ساخت فیلم قرار می‌گیرد. او آنچنان جهانی شده است كه خود به ساخت فیلم در برزیل فكر می‌كند، هر چند او در این سال‌ها به زادگاهش كردستان همچنان پایبند بوده است. چنان كه جوایزش را اول به كردها و بعد ایرانی‌ها تقدیم می‌كند. هر چند بیان می‌كند جدایی‌طلب نیست. به هر روی عراق طی دو سال گذشته فرصتی را در اختیار سینمای ایران گذاشته تا شانس بیش‌تری در اسكار داشته باشد.

آلمادوره رقیب بزرگ

در كنار فیلم‌های گوناگونی كه به اسكار معرفی شده‌اند، فیلم بازگشت به دلیل كارگردانی آن سهم زیادی برای حضور در بین پنج نامزد نهایی دارد. «پدرو آلمادوره» كارگردان مشهور اسپانیایی با این فیلم جایزهء بهترین فیلمنامه را در كن ربود و بهترین فیلم از سوی منتقدان شد. هر شش بازیگر آن در یك اتفاق كم‌سابقه جایزهء بهترین بازیگر زن را دریافت كردند.

آلمادوره تاكنون دو بار جایزهء اسكار را در سال‌های 2000و 2002 برای فیلم‌های «همه چیز دربارهء مادرم» و «با او حرف بزن» دریافت كرده است.

رقبای دیگر

تمام كشورها سعی كرده‌‌اند پرافتخارترین و پرفروش‌ترین آثارشان را به اسكار معرفی كنند.

كشور تركیه فیلم «بستنی خامه‌دار» از «یوكسل آكسو» را به اسكار معرفی كرده است. فیلمی كه جایزهء ویژهء هیات داوران استانبول و جایزهء داوران مردمی را دریافت كرده است و با سرمایهء 100 هزار دلاری و با حضور تنها یك بازیگر حرفه‌ای ساخته است.

كشور چك فیلم «دیوانگی» به كارگردانی «جان سوانك ماجر» را به اسكار ارسال كرده است. فیلمی كه براساس یكی از داستان‌های كوتاه «ادگار آلن پو» نویسندهء قرن 19 فرانسوی ساخته شده است. داستان در آن زمان و در فضای تیمارستان می‌گذرد. این فیلم تاكنون با استقبال مردم در گوشه و كنار جهان روبه‌رو شده است.

كشور ایتالیا كه سال پیش به دلیل ارسال فیلم ناهمخوان با قوانین اسكار از فهرست سال قبل حذف شده بود، امسال فیلم «در طلایی» را كه دربارهء یك خانوادهء فقیر سیسیلی است روانهء اسكار كرده است. این فیلم برندهء جایزهء شیر نقره‌ای فستیوال ونیز بوده است.

آلمان نیز فیلم «زندگی دیگران» ساختهء «فلوریان دونر سمارك» كه امسال هفت جایزه از آن خود كرده است را برای اسكار فرستاده است. این فیلم دربارهء نظارت آزاردهنده بر زندگی مردم و مناسبات عاشقانه در سال‌های آخر آلمان شرقی است.

سال گذشته «كوهستان بروك بك» اثری از «آنگ لی» از كشور چین برگزیدهء جایزهء اسكار شد. امسال از این كشور فیلم «توین گل طلایی» انتخاب شده است. «ژانگ بیمو» كارگردان این اثر تا به حال جوایز شیر طلایی ونیز و هیات داوران كن را دریافت كرده است. فیلم نیز در زمان كریسمس در چین و آمریكای شمالی و لاتین اكران می‌شود. سازندهء فیلم‌های «خانهء خنجرهای پران» معتقد است از معماری فیلم گرفته تا تاج ملكه و لباس‌هایی كه در این اثر ارایه شده همگی نمایانگر فرهنگ و سنت‌های چینی هستند و به شیوه‌ای هیجان‌انگیز به نمایش گذاشته شده است. سازندگان این فیلم نیز به موفقیت آن امید دارند.

كرهء جنوبی نیز فیلم «پادشاه و دلقك» كه پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای این كشور است را انتخاب و ارسال كرده است. این فیلم دربارهء مردی است كه بین عواطف یك پادشاه مستبد و عشق یك همكار گرفتار شده است.

روسیه فیلمی را روانهء اسكار كرده است كه دربارهء جنگ مجاهدین افغان است. «شریك نهم» كه با بودجهء 9 میلیونی ساخته شده است اما كارگردان فیلم «والدیمیر منشوف» در سال 80 توانسته است اسكار بهترین فیلم خارجی را دریافت كند.

فیلم «خسارت» نیز از كشور نروژ برای اسكار ارسال شده است.

امكان پیش‌بینی صفر

با تمام این فیلم‌هایی كه به اسكار معرفی شده‌اند، امكان پیش‌بینی حضور یك فیلم در بین پنج نامزد نهایی مشكل است. طی سالیان گذشته فیلم‌های خارجی به نمایش درآمده در اسكار آن‌قدر متنوع بوده كه پیش‌بینی برگزیده شدن یك فیلم در اسكار كاملا غیرممكن شده است.

این كه تهیه‌كنندهء مشترك می‌تواند موثر باشد یا نه، این كه نمایش فیلم در آمریكا چقدر تاثیر دارد یا ندارد، این كه نشان‌دهندهء كسی از فرهنگ ایران باشد، این كه كارگردان معروف داشته باشد یا نداشته باشد، این‌كه جوایز مختلف خارجی را نصیب خود كرده باشد، این كه دارای ویژگی‌های جهانی باشد، یا نه. همه مسایلی است كه در برگزیده شدن یك فیلم می‌تواند تاثیرگذار باشد. اما به هر حال باید برای دیده شدن فیلم توسط اعضای آكادمی یك‌سری ارتباطات انجام شود كه سینمای ایران در این زمینه معمولا ناكام است.

اسكار یك مراسم باشكوه

مراسم اهدای جایزهء اسكار ششم اسفند در سالن كداك هالیوود برگزار می‌شود در حالی كه در سوم بهمن اسامی نامزدها در سالن «ساموئل گلدوین» در «بوری هیلز» اعلام شده است.

سال گذشته فیلم «كوهستان بروك بك» به كارگردانی آنگ لی برگزیده شد و امسال بازیگران آن جزو 120 مهمان دعوت شده به این دورهء‌اسكار هستند. مجری امسال اسكار نیز «الن دی جنرز» كمدین و مجری تلویزیونی 48 ساله است كه در عین حال دومین مجری زن نیز محسوب می‌شود.

غیر از رقابت فیلم‌های خارجی با هم، فیلم‌های دیگر آمریكایی نیز با هم رقابت خواهند كرد. از حالا رقابت دو كارگردان مطرح «كلینت ایستوود» و «مارتین اسكورسیزی» برای همگان جالب است. یكی با فیلم «مردگان» و دیگری با فیلم «پرچم‌های پدرانمان». یا این كه از هم اكنون «هلن میرن» بازیگر فیلم «ملكه» از نظر منتقدان جزو كاندیداهای بازیگر نقش اول زن است.

لینک :

نمایش «کافه ترانزیت» در شهرهای آمریکا

گفت وگو با فرشته صدر عرفایى بازیگر فیلم كافه ترانزیت

كافه ترانزیت »هم به تورنتو می‌رود