تبیان، دستیار زندگی
هر چند صحنه تئاتر همواره جادویی و فریبنده است، اما این جادو در ذهن كودكان همواره تأثیری شگرف‌تر برجا می‌گذارد تاثیری كه همواره با كودك باقی می‌ماند و جذبه ان از گذر سال‌ها عبور می‌كند، چرا كه كودكی شگفت‌انگیزترین دوره زندگی است ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

جادوی "تئاتر كودك" را دریابیم!

تئاتر كودك

گزارشی از وضعیت "تئاتر كودك" در گفت‌وگو با هنرمندان

هر چند صحنه تئاتر همواره جادویی و فریبنده است، اما این جادو در ذهن كودكان همواره تأثیری شگرف‌تر برجا می‌گذارد تاثیری كه همواره با كودك باقی می‌ماند و جذبه ان از گذر سال‌ها عبور می‌كند، چرا كه كودكی شگفت‌انگیزترین دوره زندگی است. اما سهم كودكان ما از این سالها و تئاتر ایران چیست؟

خبرنگار تئاتر خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، در گفت‌وگویی با هنرمندان تئاتر سهم كودكان را در سبد تئاتر در آستانه‌ی روز جهانی كودك بررسی كرده است.

 تئاتر كودك اختراع فرهنگی قرن بیستم

بهروز غریب‌پور درباره سابقه تئاتر كودك به ایسنا گفت: تئاتر كودك دارای قدمت قابل توجهی نیست. به گفته‌ی "مارك تواین" تئاتر كودك اختراع فرهنگی قرن بیستم است و جالب است كه قدمت این گونه نمایشی در ایران به 70 سال پیش باز می‌گردد.

او از "جبار باغچه‌بان" به عنوان یكی از نخستین كسانی یاد می‌كند كه به تئاتر كودك توجه كرده و در كودكستان خود با عنوان "باغچه كودك"، از هنر تئاتر برای آموزش و پرورش كودكان استفاده كرده است.

غریب‌پور ادامه داد: ما به فاصله 20 تا 30 سال از كشورهای آمریكایی و اروپایی بدعتی به نام تئاتر كودك داشته‌ایم كه این بدعت در سال 50 با تشكیل نخستین گروه تئاتر در كانون پرورش فكری و پیامد ‌آن تشكیل اولین گروه تئاتر عروسكی، شكل امروزین به خود گرفته است.

این كارگردان تئاتر معتقد است كه شمار تولیدكنندگان تئاتر كودك و تئاتر عروسكی بعد از انقلاب رو به افزایش داشته است تا جایی كه علی‌رغم تمام مشكلات، ایران جزو كشورهای صاحب نام در زمینه تئاتر كودك و نوجوان به ویژه در آسیا به شمار می‌رود.

 برنامه‌ریزی تئاتر كودك به تالار "هنر" منحصر شده است

محمدحسین ناصربخت، دیگر هنرمندی كه در زمینه تئاتر كودك فعالیت كرده به ایسنا گفت: كودكان سهم زیادی ندارند در حال حاضر تنها گروه‌های آزاد هستند كه بدون برنامه‌ریزی اصولی و به صورت خودجوش كار می‌كنند، برنامه‌ریزی ما در زمینه تئاتر كودك تنها به یك مكان – تالار هنر – منحصر شده است و در كنار آن جشنواره تئاتر كودك را برگزار می‌كنیم و به این ترتیب كل برنامه‌ها را از این دو راه سر و سامان می‌دهیم.

به گفته‌ی وی فعالیت‌ها در زمینه تئاتر كودك چندان فراگیر نیست، در حالی كه در گذشته كانون پرورش فكری بسیار فعال بود و بسیاری از كودكان ونوجوانان از طریق آموزش و پرورش در این مكان به جرگه هنرمندان تئاتر پیوستند، اما متأسفانه این روند امروزه دچار ركود شده است.

آموزش و پرورش كجاست؟

آموزش و پرورش به عنوان اصلی‌ترین مكان مرتبط با كودكان و نوجوانان همواره این فرصت را دارد تا از طریق تئاتر بسیاری از مفاهیم آموزشی و كمك آموزشی را به كودكان منتقل كند و ضمن استفاده از این هنر كمك آموزشی، زمینه‌آشنایی كودكان را با هنر تئاتر فراهم آورد، اما طی سال‌های اخیر همیشه جای تئاتر در آموزش و پرورش خالی بوده است.

ناصربخت در این باره معتقد است: تئاتر باید از دوره پیش‌دبستانی و دبستانی در دروس مدرسه گنجانده شود، چرا كه ویژگی تئاتر، گفت و گو، انتقاد و پرسش گری است و این ویژگی‌ها موجب می‌شود دانش‌اموزان جست‌وجوگر شوند و در آینده جامعه بهتری را بسازند.

به اعتقاد وی آنچه موجب كم توجهی به تئاتر در آموزش و پرورش می‌شود، عدم درك ضرورت این هنر مادر است چرا كه مسئولان گویا هنوز نیاز به این هنر را حس نكرده‌اند و در این رهگذر تجربه كشورهای دیگر را هم مورد توجه قرار نمی‌دهند.

غریب‌پور نیز در این باره گفت: در مدارس دوره‌ی رضاخان تئاتر به عنوان ابزار تبلیغاتی به شدت مورد توجه بود، اما این توجه به شكل سطحی و دور از فرهنگ و فولكلور ایران اعمال می‌شد و مبلغ فرهنگ شاهنشاهی بود و متاسفانه در سالهای اخیر رویكرد آموزشی و تربیتی تئاتر در آموزش و پرورش كمرنگ شد و امروزه درسی به نام تئاتر در مدارس ما وجود ندارد، در حالی كه همه كارشناسان و متخصصان معتقدند تئاتر از جنبه‌ی پرورش نیروی مدیریت انسانی و نیز بعد آموزشی و فرهنگی حایز اهمیت است.

این كارگردان تئاتر عروسكی توضیح داد: از طریق تئاتر است كه می‌توان استعداد حضور دانش‌آموزان را در جمع افزایش داد و به آنان ‌آموخت كه در دیالوگ فرهنگی شركت كنند، ضمن این كه ارتقای نیروی مدیریت كه از اهداف اصلی هر كشوری است، از راه تئاتر در مدارس قابل دستیابی است.

جای خالی هنرمندان حرفه‌یی در تئاتر كودك

ناصربخت با اظهار تاسف از حضور افراد غیر كارشناس در تئاتر كودك به ایسنا گفت: حضور این افراد موجب شده نگاه مخاطب به تئاتر كودك نادرست باشد، درحالی كه تئاتر كودك حساسیت بسیار زیادی دارد اما در شكل نادرست آن، رفتارهای ناهنجار آموزش داده می‌شود.

غریب‌پور هم در این باره معتقد است: این سیستم غلط از آموزش و پرورش‌، شروع شده است به گونه‌یی كه تصور می‌كنند الفبا را یك فرد باسواد معمولی می‌تواند آموزش بدهد، اما برای سطوح بالاتر باید از افراد حرفه‌یی‌تر استفاده كرد و این چنین است كه طی این سال‌ها هنر تئاتر نردبان ترقی افرادی شده كه خود را مستعد حس كرده‌اند و برای نشان دادن این استعداد اولین گام را از تئاتر كودك برداشته‌اند، گویی كودكی خود را در این تئاتر می‌بینند و پس از ‌آنكه تجربه دست آوردند، این شاخه را فراموش می‌كنند و به تئاتر بزرگسالان می‌پردازند.

وی تأكید كرد: تئاتر كودك باید به عنوان یك شاخه تخصصی مورد توجه قرار بگیرد و كسانی كه توانایی‌های خود را در مورد تئاتر بزرگسالان ثابت كرده‌اند، در این رشته فعالیت كنند.

غریب‌پور تاكید كرد: دست كم گرفتن تئاتر كودك و نوجوان، یعنی دست كم گرفتن آینده یك كشور.

او توضیح ادامه داد: در روان‌شناسی گفته می‌شود كودكان فیلسوفان كم تجربه‌اند، اما متأسفانه در نگاه متعارف، كودك را فردی می‌پندارند كه كم می‌فهمد. كسانی كه این طرز فكر كار تئاتر كودك انجام می‌دهند، آثاری سرشار از كم دانشی با زیبایی‌شناسی ضعیف ارایه می‌كنند كه نتیجه آن نادیده گرفتن آینده است.

 دفتر تئاتر كودك و نوجوان چه می‌كند؟

سیدصادق موسوی، مدیر دفتر تئاتر كودك و نوجوان اداره كل هنرهای نمایشی درباره برنامه‌های این دفتر به مناسبت روز جهانی كودك گفت: برنامه‌یی نداریم.

او درباره رایزنی‌های این دفتر با وزارت آموزش و پرورش هم افزود: ‌هنوز با این وزارتخانه رایزنی نكرده‌ایم، چون بیشتر فعالیت ما بر برگزاری جشنواره تئاتر كودك اصفهان متمركز است و تلاش می‌كنیم چراغ این جشنواره خاموش نشود.

او درباره جلوگیری از ورود افراد غیر حرفه‌ای در تئاتر كودك نیز گفت: در تالار هنر از ورود این افراد جلوگیری می‌كنیم و دیگر مراكز هم در حیطه اختیارات ما نیست.

 امكانات تئاتر كودك و نوجوان

موسوی با اشاره به قشر دانش‌آموز به عنوان بزرگترین سرمایه تئاتر كودك ادامه داد: بودجه و امكاناتی كه در اختیار این سرمایه‌ی دانش آموزی قرار می‌گیرد، بسیار ناچیز است. سرمایه‌گذاری‌ها بسیار اندك است و تنها به برگزاری جشنواره و انتشار چند اثر پژوهشی محدود می‌شود.

غریب‌پور هم در این زمینه گفت: امكانات ما در مقابل این سرمایه، هیچ است و باعث تأسف است، در شهر 10 میلیونی تهران تنها تالار هنر را برای تئاتر كودك و نوجوان در اختیار داریم، البته اخیرا شهرداری به این مقوله توجهی كرده كه آن هم غنیمت است.

شهرداری و جشنواره تابستانی تئاتر كودك

فرهنگسرای تهران در طول فصل تابستان شاهد اجرای نمایش‌هایی بودند كه توسط هنرمندان حرفه‌ای در سراسر شهر اجرا شدند.

مریم كاظمی یكی از هنرمندانی است كه در این تجربه تازه شهرداری حضور داشته و نمایش "رویای ماه" را به صحنه برده است.

كاظمی درباره این تجربه اظهار داشت: صرف تئوری داشتن خوب نیست، بلكه آن تئوری باید ریشه در باور و تفكر فرد داشته باشد تا بتواند نتیجه بخش و مفید باشد.

وی در عین حال از انجام این تجربه ابراز رضایت می‌كند و به ایسنا گفت: هر چند حضور گروه‌های نمایشی در فرهنگسرا خوب است، اما متاسفانه فرهنگسراها برنامه روتین تئاتر ندارند و مسئولان آن‌ها نیز گاه همكاری لازم را انجام نمی‌دهند.

وی ادامه داد: اجرای كار كودك نیازمند رایزنی با دیگر مراكز و نهادهاست. اگر قصد تمركز زدایی از تئاتر شهر را داریم باید برای جذب تماشاگر كودك به ویژه در فصل تعطیلی مدارس، رایزنی و تبلیغات انجام بدهیم، اما متاسفانه مدیران در انجام حمایت برای برنامه‌های خودشان هم كوتاهی می‌كنند و آن گونه كه باید و شاید دلسوزی نمی‌كنند.

وی با اشاره به برگزاری جنگ‌های شبانه در پارك‌ها توضیح داد:‌تماشاگر ما به این جنگ‌ها عادت كرده و برای تئاتر دیدن ارزشی قائل نیست، به همین دلیل جذب این تماشاگر نیازمند برنامه‌ریزی دقیق‌تری است و نباید توپ را به زمین گروه‌های نمایشی بیندازیم، بلكه باید مسئولان فرهنگسراها تلاش كنند مخاطب را به سالن‌هایشان بكشانند.

وی با اظهار تاسف از برگزاری این جشنواره در فصل تابستان ادامه داد: این فصل تعطیلی مدارس بود و حتی شبكه 2 و 5 كه اسپانسر برنامه بودند هنگام پخش برنامه‌های كودك حتی یك زیرنویس هم پخش نكردند تا مخاطبان تلویزیون از برگزاری این جشنواره با خبر شوند و این گونه است كه سهم كودكان در این جشنواره هیچ است.

وی در ادامه به برگزاری برنامه‌های گوناگون در فرهنگسراها اشاره كرد و افزود: برگزاری برنامه‌های روتین مانند پخش فیلم تماشاگر ثابت دارد. در طول این مدت گاه به خاطر نمایش فیلم یا برگزاری كنسرت، تئاتر را تعطیل كرده‌اند اما به خاطر تئاتر هیچ برنامه‌ دیگری را لغو نمی‌كنند. گویا مدیران فرهنگسراها تصور می‌كنند موسسه مالی واعتباری باز كرده‌اند كه تنها در فكر ارایه ‌آمار و ارقام هستند و به برنامه‌ریزی سیستماتیك فكر نمی‌كنند.

در همین رابطه جواد ذوالفقاری كه نمایش "پسر و گرگ" را اجرا می‌كند به ایسنا گفت: حركت شهرداری گرچه حركتی مردمی است اما برای موفقیت باید همكاری مسئولان دیگر را هم جذب كرد.

به گفته وی بزرگترین مشكل فرهنگسراها عدم تمركز برنامه‌های گوناگون است و در این عدم تمركز بهای لازم به تئاتر داده نمی‌شود.

او یادآور شد: پرداختن به تئاتر كودك در كشور ما به صورت جرقه‌هایی بوده كه به سرعت خاموش شده و به شكل مستمر وجود نداشته است، در حالی كه دوران كودكی تاثیر شگرفی در شكل دادن به شخصیت انسان دارد، به همین علت توجه، شناخت و پرورش كودكان اهمیت بسزایی دارد و تئاتر نیز یكی از بهترین منابعی است كه می‌تواند در این رشد و پرورش نقش بسزایی داشته باشد.

منبع : ایسنا