ارزیابی عملیات بیت‌المقدس از زبان شهید حسن باقری؛
مطمئن بودیم قضیه خرمشهر حل خواهد شد
حوادث و پدیده‌های جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، اگر از زبان فرماندهان نظامی درگیر در صحنه عملیات بیان شود، حاوی اطلاعات و واقعیات مهمی است كه در شناخت ابعاد جنگ اهمیت خاصی دارد، به ویژه آن كه این بررسی در متن حادثه صورت گرفته باشد. بدین منظور مركز مطالعات و تحقیقات جنگ جمع بندی و تحلیل شهید حسن باقری (غلامحسین افشردی) را در عملیات بیت‌المقدس كه از سند شماره 6025 این مركز تهیه شده، ارائه می‌كند.
بر اساس این تحلیل ارائه شده، پس از روزهایی كه قرار بود عملیات خرمشهر انجام شود، طرح عملیات به این صورت شد كه از آبادان به سمت خرمشهر نیرو بیاید، قرارگاه فتح، خرمشهر را محاصره كند و قرارگاه فجر، عرایض را تأمین كند و قرارگاه نصر، در امتداد دژ پایین بیاید و منطقه اروندرود را تأمین كند.
نكته‌ای كه وجود داشت و از نظر نظامی حدس زده می شد، این بود كه عراق در سه كیلومتری شلمچه - كه ما هستیم - هیچ گونه ضدحمله‌ای انجام نمی دهد و خیلی راحت رفت و آمد می كند و اهمیت زیادی به رفت و آمدها نمی دهد. تخمین زده می‌شد كه عراق اقدام به احداث پلی روی اروندرود كرده، طول و عرض آن هم زیاد است، ولی قطعاً در این حد فاصل، پلی برای عراق وجود دارد. عراق مطمئن است منطقه تحت اشغالش را حفظ می‌كند. البته، صدام شمال خرمشهر را كه بین مارد و جاده آسفالتی بود، رها كرد و از طرف جنوب به یك خاكریز آمد و در آن جا مستقر شد و دیگر هیچ نشانه‌ای از این كه عراق عقب‌نشینی كند و خرمشهر را تخلیه كند وجود نداشت، به خصوص با عكس هوایی كه گرفته شد، این حدس به یقین مبدل شد كه عراق در (اروند) در حدود شش كیلومتری شرق شلمچه پلی احداث كرده.
شناسایی‌هایی نسبت به سربند عراقی ها انجام شد. در بعضی محورها، سیم های تلفن در خط خودمان و خط دشمن كشیده شد و میدان های مین پاكسازی و قرار شد كه عملیات در مرحله آخر انجام شود. عملیات در ساعت 22:30 شب آغاز شد. مشكل این مرحله از عملیات به آن دلیل بود كه خط عملیات سراسری بود، یعنی در حدود دوازده، سیزده كیلومتر حدود شش نفر نیرو كه می خواستند به این خط بدهند به هیچ وجه مسائل هماهنگی رعایت نمی‌شد. نیرو هم صبر نمی كرد، برای این كه بقیه نیروها در منطقه بودند، عراق هم جلوی سربند سیم خاردار و مین گذاشته بود... .
تیپ حضرت رسول (ص) اولین نیرویی بود كه به سربند رسید و با تیپ 22 عراق درگیر شد و به داخل نفوذ كرد. تیپ دزفول با مشكلاتی از قبیل میدان مین و آتشی كه عراق روی دشت داشت با یك مقدار تأخیر توانست به مواضع دشمن نفوذ بكند و در ادامه دژ حركتش را به سمت پایین انجام داد و در تقاطع دژ و جاده آسفالت به صورت نیروهای پدافندی مستقر شد.
تیپ حضرت رسول (ص) به دلیل این كه كمی صبر كرد تا تیپ دزفول بیاید، نتوانست خودش را به پل عراق در روی اروند برساند و تمام سعی بر این شد كه خاكریز در شمال خین زده بشود و به موازات خین پدافند بكنیم، به دلیل این كه امكانات كم بود، نیروها زیر پل بودند، برای همین در فاصله 48 ساعت بعد از آغاز عملیات، زیر جاده آسفالت مجدداً به تیپ دزفول واگذار شد؛ در ضمن دژ تا جاده آسفالت بلند و قابل قبول بود، به سمت خین، فاصله دژ کم بود و لازم بود كه جنوب جاده آسفالت به تیپ دزفول و قسمت غربی و جنوبی جاده كه به موازات خین بود به نصر دو واگذار شود.
در سمت جنوب جاده آسفالت - كه دژ و خاكریزش را بلند كردند - تیپ دزفول مستقر شد، بعد تیپ حضرت رسول (ص) با تیپ دو لشكر یك خط موازی را در خین تشكیل دادند. در حدود سه شب بعد از آغاز عملیات، قرار شد كه تهاجمی برای انهدام پل و تأمین خین صورت گیرد، اما تهاجم دیر آغاز شد، بنابراین، نیروها به پل حمله كردند و توانستند پل را پیدا كنند و به داخل جزیره «بوارین» بروند، ولی عراق در جزیره بوارین، نیروی پیاده زیادی گذاشته بود؛ زیرا حدس زیادی می‌زد كه ما بخواهیم از سمت پل به بصره برویم، ولی از طرفی نمی خواست پل را خراب كند.
در این جا، دو حدس زده می‌شد: نخست این كه حفظ جزیره بوارین برای عراق مفید بود و اگر ما به این جزیره می رسیدیم، عراق تأمین شط العرب را از دست می‌داد. مسئله دوم این بود كه عراق درصدد بود همیشه یك جناح جنوبی را در صحنه عملیات داشته باشد كه اگر خواستیم عملیات را به سمت غرب ادامه دهیم او بتواند برای تهدید نیروهای اسلام از جناح جنوبی استفاده كند. آنها نیروها را با فشار بیرون زدند، ولی گفته می شد كه روی پل، پنجاه كیلو مواد گذاشته‌اند كه با پرتاب یك توپ و انفجار مواد منفجره پل نیز منفجر شده است.
مسلم است كه پل اصلی اروند در اختیار عراقی‌هاست، عراقی‌ها برای رفت وآمد تا جزیره بوارین از پل استفاده می‌كنند، وضعیت كنونی عراق در شمال خین خط خیلی ضعیفی است، نیروی پیاده مقابل خودش را مین گذاری كرده و به آن صورت آن جا را خطری تهدید نمی‌كند. عراق بیشتر برای تهدید جناح جنوبی عملیات، شمال خین را نگه داشته است.
كار دیگری كه درباره خین كرده بود این كه خاكریز جنوب خین را - كه سمت خودش است - حدود سه متر بلند كرده و خاكریز سمت ایران را یك مقدار تراشیده و به پایین آورده بود، به طوری كه نیروها نمی‌توانستند برای شمال خین مستقیماً خط پدافندی داشته باشند.
**گزارش وضعیت تیپ 46 فجر
مسئله‌ای كه من داشتم، این بود كه قضیه خرمشهر با اطمینان انجام شود. مشكلاتی كه در طول این عملیات داشتیم به دلیل وجود حالت اضطراب در بین بچه‌ها بود، این نظر كه اگر عملیات خراب شود قضیه چه خواهد شد این بود كه همه تلاش‌ها برای این بود كه مسئله به صورت محكم انجام شود. ما مطمئن بودیم به حول و قوه خداوند، قضیه خرمشهر حل خواهد شد. طرحی كه داده می شد طوری نبود كه یك فرد فقط برای انجام آن كار كند، نه، چیزهای دیگری است كه باید به خاطر آنها كار كرد.
خلاصه قرار شد كه ما از عملیات «برون مرزی» صرفنظر كنیم، اگر تیپ قرارگاه فتح كارآیی دارد، بیاید خرمشهر را محاصره كند، طوری كه ممكن است محاصره قوی شود و مطمئن شوند كه كسی از خرمشهر بیرون نمی‌رود. از طرف دیگر، قرارگاه فتح بیاید نهر عرایض را تأمین كند، برای این كه كار تأمین بدون اشكال باشد و با ضد حمله‌های عراق از سمت غرب مواجه نشوند، قرارگاه نصر هم یك مدت ادامه منطقه دژ را تأمین كند كه عراق نتواند عكس‌العملی یا عملیاتی انجام بدهد.
عراق با این كه می دانست چهارده هزار نفر از نیروهایش در خرمشهر هستند، نتوانست هیچگونه ضد حمله‌ای را در منطقه غرب و شلمچه انجام دهد، برای این كه نیروهای ما این اجازه را به (عراق) نمی‌دهند. البته، طرح به صورت كلاسیك نبود، برای همین هم برادران ارتش با این طرح موافق نبودند، هنوز هم كه هنوز است می‌گویند طرح، طرح خوبی نبود.
**شرح مسائلی كه در طول این عملیات مطرح بود
قرارگاه فتح مسئول محاصره خرمشهر بود. هم چنین، فاصله دژ و مرز عراق حدود دو كیلومتر بود كه این دو كیلومتر از نظر زمین هیچ اجازه‌ای را به عراق نمی داد. شنیدیم كه عراق نتوانست ضدحمله‌ای را برای آزاد كردن خرمشهر انجام بدهد و نیروها را از المنصور به منطقه می آوردند. در ضمن لشكر هفت پیاده عراق هم بود، ولی دیدیم كه لشكر هفت پیاده را نتوانست وارد عمل بكند، می خواست از طریق پل اروند بیاورد وارد عمل كند، ولی به دلیل باریك بودن معبر منطقه و تشكل كامل نیروهای اسلام، از نیروهای پیاده نیز نتوانست استفاده كند و به لطف خداوند خرمشهر آزاد شد.
لینکها:
سردار سرلشكر پاسدار شهید مهدی باكری
سردار سرلشكر پاسدار شهید حاج حسین خرازی
سردار سرلشكر پاسدار شهید مهدی زین‌الدین
سردار سرلشكر پاسدار شهید حسن شفیع زاده فرمانده توپخانه نیروی زمینی سپاه
