گزارش پشت صـحنه‌ی سریال «مــأمور بـدرقه»
خانه‌ای كه فقط برای سه ساعت اجاره شده...
سریال «مأمور بدرقه» شبكه تهران یكی از دو سریال طنزی است كه در ماه رمضان امسال به روی آنتن می‌رود. این سریال كه به عنوان آخرین مجموعه مناسبتی سیما هرشب از شبكه تهران پخش می‌شود توسط سعید سلطانی كارگردانی شده است.
تهیه‌كنندگی «مأمور بدرقه» را اسماعیل عفیفه برعهده دارد و با تولید این سریال، پس از «سال‌های برف و بنفشه»، «خانه‌ای در تاریكی» و «پس از باران»، چهارمین همكاری‌اش را با سلطانی به ثبت می‌رساند.
ضمن این‌كه سعید سلطانی ماه رمضان سال گذشته، ساخت سریال «شكرانه» را برای شبكه تهران برعهده داشت و عفیفه هم سریال «میوه ممنوعه» را برای شبكه دو تهیه‌كنندگی كرد؛ اما این‌كه چرا هركدام از این دو پس از ساخت سریال‌هایی این‌چنینی به سمت تولید سریالی طنز مانند «مأمور بدرقه» گرایش پیدا كرده‌اند، پرسشی است كه در بازدیدی از پشت صحنه این سریال به دنبال آن هستیم.
***
بازدید از پشت صحنه سریال «مأمور بدرقه» به توصیه اسماعیل عفیفه، ابتدا از لوكیشنی كه در سریال به عنوان خانه «استوار قرقچی» معرفی شده‌است، آغاز می‌شود؛ اما در آن روز به خصوص، برخلاف آن‌چه در سریال می‌بینیم كوچه‌ای كه خانه در آن واقع شده است، حسابی شلوغ است و بسیاری از مردم روی صندلی‌های پلاستیكی رنگی در اطراف خانه نشسته‌اند؛ شلوغی كوچه در بدو امر این نكته را به ذهن متبادر می‌كند كه این جمعیت برای تماشای تصویربرداری تجمع كرده‌اند، اما پرس‌وجو از همسایه‌ها در نهایت ما را متوجه این مسأله می‌كند كه در كنار خانه استوار قرقچی یك مهد كودك واقع شده‌است و این جمعیت هم برای بردن فرزندانشان اینجا جمع شده‌اند!
داخل حیاط خانه قرقچی هم برخلاف آن‌چه در سریال می‌بینم، چندان خلوت نیست. صندلی‌های زرد پلاستیكی دور حوض آبی حیاط كه تقریبا هرشب در سریال «مأمور بدرقه» می‌بینم چیده شده و معلوم است این محل برای استراحت عوامل و خوردن افطاری آماده شده است.
ورود ما به داخل خانه با ورود دو پسر جوان كه دوچرخه‌ای به همراه دارند مصادف می‌شود و سپس از سلام و احوال‌پرسی و جویاشدن از محل استقرار سایرین، تازه می‌فهمیم كه این دو از بچه‌های محل هستند كه تنها از سر كنجكاوی داخل خانه شده‌اند؛ پس از متقاعد كردن آن‌ها برای بیرون رفتن از خانه به داخل می‌رویم ولی آن‌جا هم كسی نیست.
با گذشت چند قسمت از سریال «مأمور بدرقه» و تماشای هر شب آن‌ها، وسایل خانه قرقچی چندان هم برایمان ناآشنا نیست. ضمن این كه عكس سیروس گرجستانی برروی دیوار هم این آشنایی را مضاعف می‌كند؛ اما در نهایت به گوش رسیدن صداهایی غریبه از طبقه بالا این نكته را به ما متذكر می‌شود كه باید هرچه سریع‌تر خودمان را به آنان معرفی كنیم.
آشنایی با چهره‌های ناآشنا كه خستگی كار شبانه‌روزی در اغلب آن‌ها موج می‌زند، پس از دقایقی ما را به لوكیشنی دیگر در همان منطقه رهنمون می‌كند؛ این لوكیشین در حقیقت آپارتمانی خالی است كه تنها سه ساعت اجاره شده تا یكی از سكانس‌های باقی‌مانده از قسمت سیزدهم سریال مامور بدرقه (كه شب گذشته شاهد آن بودیم) در آن تصویربرداری شود.
داخل آپارتمانی كه به هیچ وجه برایمان آشنا نیست و پیش از این در سریال ندیده‌ایم، سیروس گرجستانی و محسن طنابنده مشغول تمرین دیالوگ‌هایشان هستند. در طرفی دیگر سعید سلطانی درحالی كه پشت مونیتور نشسته است همه را به آمدن سر صحنه فرا می‌خواند.
صحنه با دو دوربین تصویربرداری می‌شود تا كارها سریع‌تر پیش برود و تعداد نماها هم بیشتر شود.
اسماعیل عفیفه در این باره می‌گوید: از همان روزهای نخست تصمیم گرفتیم با دو دوربین كار كنیم و از همان زمان تصویربرداری به سرعت جلو رفت و از شتابزدگی هم پرهیز شد.
او سال گذشته نیز «میوه ممنوعه» (به كارگردانی حسن فتحی) را دو دوربینه تهیه كرده بود.
در كنار محسن طنابنده و سیروس گرجستانی، بازیگری دیگر نیز حضور دارد كه چهره مطرحی نیست؛ او در نقش بنگاه‌دار آپارتمانی خالی را به این دو نشان دهد و از آنان پاسخ مثبت برای اجاره می‌خواهد.
در ادامه این صحنه صحبت بازیگران به «دود» و «هود» و «بود و نبود» می‌رسد و در نهایت «سیخی» كه این روزها در بسیاری از سریالهای ماه رمضان به تماشاگر نشان داده شده‌است، این‌بار هم توسط استوار قرقچی (با بازی گرجستانی) در آپارتمان خالی كشف می‌شود.
اشتباه بازیگر مهمان، سعید سلطانی را مجبور می‌كند تا یك بار خود دیالوگ‌های او را ادا كند و در نهایت با همان لحنی كه دیالوگ‌ها را گفته، فرمان «دوربین ـ حركت» را صادر می‌كند.
آغاز صحنه برای سریالی كه با دو دوربین تصویربرداری می‌شود، از لحظات جذاب هر پلان است؛ چراكه برای سینك دوربین‌ها، برخلاف معمول به جای كلاكت هر بار یك نفر دست‌هایش را در مقابل دوربین بر هم می‌كوبد.
با پایان این صحنه، برای انجام مصاحبه، مسیری كه محسن طنابنده به اتاقی خلوت طی می‌كند را دنبال می‌كنیم؛ اما دیدن او درحالی‌كه رو به پنجره با خودش حرف می‌زند و دیالوگ‌ها را تمرین می‌كند، به ما می‌فهماند كه حالا زمان مناسبی برای مصاحبه نیست.
گرجستانی نیز در اتاقی دیگر مشغول تمرین دیالوگ‌هایش است؛ آن‌ها تنها چند دقیقه فرصت دارند تا خود را برای صحنه بعد آماده كنند.
سرانجام فرصت به پایان می‌رسد و دو بازیگر مقابل هم ظاهر می‌شوند. در این صحنه كه در آشپزخانه آپارتمان خالی تصویربرداری می‌شود، افشین روی سكوی ُاپن نشسته و استوار قرقچی كه حالا دیگر توسط افشین «خان عمو» صدا زده می‌شود، ایستاده با او حرف می‌زند. صحبت درباره اختلافاتی است كه دو برادر در گذشته با هم داشته‌اند و توضیحات افشین سرانجام خان‌عمو را برای كارهایی كه برادرش انجام داده‌است، متقاعد می‌كند.
گرجستانی و طنابنده كه هركدام با شرایطی متفاوت به این‌كار ملحق شده‌اند؛ گرجستانی به عنوان بازیگر سریالهای طنز ماه رمضان دیگر برای هم شناخته شده‌است و محسن طنابنده تا به‌حال نه تنها در سریالهای ماه رمضان كه در هیچ سریال دیگری بازی نكرده است.
او كه سال گذشته سیمرغ بلورین بازیگر نقش مكمل را از جشنواره فیلم فجر دریافت كرد، به واسطه بستن قراردادی برای بازی در كار جدید حسن فتحی با عفیفه آشنا می‌شود و زمینه بازی در این سریال هم از همان آشنایی شكل می‌گیرد.
وقتی از او درباره دلیل پذیرش بازی در سریالی مناسبتی می‌پرسیم، توضیح می‌دهد كه دوست داشته با قبول این نقش، فشردگی كارهای ماه رمضان را تجربه كند؛ چراكه معتقد است در این فشردگی به همان اندازه كه راه‌هایی بسته می‌شود، راه‌های خلاقیت هم باز می‌شود.
با این‌حال طنابنده می‌گوید كه شاید از این پس هرگز حاضر نشود دیگر در سریال مناسبتی كه با فشردگی ساخته می‌شود كار كند؛ مگر این‌كه متن كامل باشد و زمان كافی هم برای ساخت وجود داشته باشد.
سیروس گرجستانی هم برغم بازی در چند سریال مناسبتی نظری مشابه طنابنده را دارد؛ او بر لزوم كامل بودن متن‌ها تاكید می‌كند و این كه بازیگر در كارهایی كه متن كاملی ندارد نمی‌تواند نقش را پخته تحویل دهد.
گرجستانی به ما می‌گوید كه در این سریال سعی داشته نقش یك استوار و پدر خوب را بازی كند و برای این كار تمام لحظات خوبی كه خود در زندگی به عنوان پدر پنج فرزند داشته را پیاده كرده است.
در خلال آماده شدن صحنه گرجستانی مدام نكاتی را به سلطانی پیشنهاد می‌دهد و سلطانی هم با روی باز برخی از آن‌ها را می‌پذیرد.
از گرجستانی درباره كار كردن با سعید سلطانی می‌پرسیم و این كه او تا چه اندازه برای نظرات سایرین خصوصا بازیگران حق قائل است. او می‌گوید: خوشبختانه آقای سلطانی انعطاف خوبی دارند و نظرها را می‌شنود و اگر درست باشد، قبول می‌كند.
سیروس گرجستانی سپس توضیح می‌دهد كه این سكانس به پیشنهاد او و محسن طنابنده تغییر كرده است و سعید سلطانی هم این پیشنهاد را پذیرفته است.
سریال «مأمور بدرقه» شبكه تهران یكی از دو سریال طنزی است كه در ماه رمضان امسال به روی آنتن می‌رود. این سریال كه به عنوان آخرین مجموعه مناسبتی سیما هرشب از شبكه تهران پخش می‌شود توسط سعید سلطانی كارگردانی شده است.
***
برای یافتن پاسخ این پرسش به سمت كارگردان می‌رویم و همین پرسش را از او هم می‌پرسیم.
سلطانی كه در خلال تمرین گرجستانی و طنابنده فرصت مصاحبه پیدا می‌كند، این گونه می‌گوید كه ساخت سریال كه اتفاق مشترك است و كارگردان خوب كسی است كه اجازه دهد عواملش در راستای ایده كلی كه وجود دارد، كار كنند و عدم استفاده از هر پیشنهادی كه به تقویت ایده كلی داستان كمك كند، كم‌هوشی است.
اما آن چه سلطانی را به كارگردانی سریالی طنز در ماراتن ساخت سریالهای مناسبتی سوق داده، پرسش بعدی است كه از او می‌خواهیم به آن پاسخ دهد؛ پرسشی كه پیش از این از اسماعیل عفیفه هم پرسیده‌ایم.
سعید سلطانی به این پرسش ما پاسخی منطقی می‌دهد: «برخلاف تصور شما، ما چندان قدرت انتخاب در كارهای بعدی‌مان نداریم؛ آن‌چه برای ما حكم انتخاب است، در وهله نخست متن و در وهله بعد تهیه‌كننده‌ای است كه بتوان با او ارتباط برقرار كرد؛ وقتی این چند فاكتور در كنار هم قرار بگیرند، ساخت سریالی را می‌پذیریم.»
او این نكته را هم متذكر می‌شود كه در مامور بدرقه این فاكتورها برایش مهیا بوده است.
***
- مرتیكه !
- با كی هستی؟
- هیچی بابا ولش كن...
اینها دیالوگ‌های بعدی است كه بین سه بازیگر در صحنه‌ای دیگر رد و بدل می‌شود. در این صحنه بار دیگر طنابنده و گرجستانی در اطراف آشپزخانه جمع شده‌اند و سعی دارند به بازیگری كه نقش بنگاه دار را بازی می‌كند بقبولانند كه خانه را نمی‌خواهند؛ چراكه گران است و دود و دم هم در آن پیدا شده است. بنگاه دار كه مشتری قبلی را رد كرده به هیچ وجه این بهانه‌ها را نمی‌پذیرد و در حین ادای دیالوگ‌های جنجالی محسن طنابنده و بنگاه دار، مدام كاغذهای لوله شده‌ای است كه رد و بدل می‌شود. وظیفه رساندن این كاغذها به طنابنده را یكی از عوامل صحنه بر عهده دارد؛ او درحالی كه روی زمین دراز كشیده تا در كادر دیده نشود، كاغذها را یكی یكی به طنابنده می‌دهد و او هم در دست بنگاه دار می‌گذارد.
این صحنه با برداشت‌های بسیار سرانجام به سلامت به پایان می‌رسد و سلطانی با گفتن كلمه «ُاووووكی» اعلام می‌كند كه سرانجام تصاویری كه می‌خواسته را گرفته است.
***
سریال «مامور بدرقه» به مانند سایر سریالهای مناسبتی از مشكل كمبود وقت در امان نمانده‌است و سلطانی و همكارانش مجبورند روزی 10 دقیقه فیلم مفید بگیرند. با این حال سلطانی نسبت به این مساله شكایت چندانی ندارد و اعتقاد دارد كه وقتی با وجود تمام این دردسرها می‌بینیم كه سریالهای خوبی ساخته می‌شوند، به گونه‌ای دهن همه‌مان بسته می‌شود.
سازندگان سریال «مامور بدرقه» پیش از آغاز پخش، بر اساس لوكیشین رج می‌زدند، اما به محض این كه پخش آغاز شد آن‌ها به گرفتن صحنه بر اساس هر قسمت اقدام كردند.
برنامه ریز سعید سلطانی می‌گوید: از ابتدای ساخت تا به حال ما روزی بیشتر از 12 ساعت كار نكرده‌ایم كه روندی معمول محسوب می‌شود؛ به هیچ وجه تا به حال فشاری مضاعف بر عوامل وارد نشده است.
او در ادامه به بازدید مدیران سیما از این پروژه اشاره می‌كند و این كه مجید رجبی معمار(مدیر شبكه تهران) تا به حال چندین بار از پشت صحنه مامور بدرقه بازدید كرده است.
از برنامه‌ریز كارگردان درباره تماشای سریالهای ماه رمضان توسط عوامل می‌پرسیم كه توضیح می‌دهد: سریال خودمان را همگی با هم به تماشا می‌نشینیم و به هنگام پخش سریالهای دیگر شبكه‌ها هم تلویزیون روشن است تا هر كس كه می‌خواهد بتواند این كارها را هم ببیند.
با این حال سعید سلطانی حتی وقت ندارد سریال خودش را ببیند؛ وقتی از او می‌پرسیم كه به هنگام پخش سریالش چه كار می‌كند، با خنده پاسخ می‌دهد كه مشغول توصیف طراحی صحنه (میزانسن) بعدی است.
***
حضور ما در پشت صحنه سریال «مامور بدرقه» با آمدن اسماعیل عفیفه كه این روزها به یكی از تهیه‌كنندگان با تجربه سیما مبدل شده است، مقارن می‌شود. او به محض آمدن سر صحنه در صندلی كنار كارگردان جای می‌گیرد تا از آن جا راحت‌تر بتواند مونیوتورهایی كه به تبع دو دوربینه بودن، تعدادشان به عدد دو می‌رسد را نظاره‌گر باشد.
از اسماعیل عفیفه درباره‌ی دلیل تمایلش به سریالهای طنز می‌پرسیم كه او می‌گوید: موضوعات روز بیشتر با ذائقه‌ی مخاطب تناسب دارند؛ اما صرف پرداختن به مسائل جاری اجتماع، باعث می‌شود كه سریال خودبه‌خود وجه تلخ داشته باشد؛ بنابراین تلفیق مسائل اجتماعی با وجه طنز باعث می‌شود كه بیننده حس بهتری داشته باشد و از سیاه‌نمایی هم پرهیز شود.
و با چنین تفكری است كه عفیفه سریال نوروزی «عطش» را هم با همكاری مسعود كرامتی (به عنوان كارگردان) و علیرضا نادری (به عنوان نویسنده) را با موضوع طنز می‌سازد.
***
گفت‌وگو با عوامل سریال «مامور بدرقه» تا آخرین لحظه‌های اجاره آپارتمان به طول می‌انجامد و زمانی كه آخرین موكت پهن شده روی زمین را از زیر پاهایمان جمع می‌كنند این گفت‌وگو هم‌چنان ادامه دارد كه البته به مصاحبه محسن طنابنده با سیروس گرجستانی بدل شده است.
این صحبت‌ها با این پرسش طنابنده كه «دوست داشتی به جای من چه كسی مقابلت بازی می‌كرد؟» و پاسخ سیروس گرجستانی كه «دوست داشتم جای تو خودم بازی می‌كردم!»، پایان می‌یابد.
زمان رفتن در كوچه‌های منطقه شهرآرا صدای اذان به گوش می‌رسد و خبر می‌دهد كه افطار شده و ما هم‌چنان در راه‌یم.
منبع : ایسنا
