لهجه پاشنه آشیل «جاده قدیم»

«جاده قدیم» محصول مسولان سابق تلویزیون است كه در مركز سیما فیلم به سرانجام رسید و قرار بود از 25 مرداد سال 1393 روی آنتن شبكه دو برود. در آخرین لحظه سریال بهرام بهرامیان از پخش بازماند و هیچ توضیح خاصی درباره آن عنوان نشداین سریال در نهایت دو هفته پیش روی آنتن شبكه رفت ؛‌ با مقداری ممیزی.
برای اطلاع از كم و كیف این اتفاق و نیز طرح سوالاتی درباره «جاده قدیم» سراغ امید سهرابی كه به همراه امیر طلاچیان فیلمنامه این سریال را نوشته رفتیم.
* برخی قسمت های «جاده قدیم» پرش داشته. مشخصا دلیل این سانسور چیست؟
تا قسمت سوم واقعا این اتفاق بود ولی از قسمت چهارم به بعد به خاطر این كه تلویزیون یك مقدار هماهنگ تر برخورد می كند ، پرش ها خیلی كم شده و به مرور كمتر هم می شود. چون مسولان تلویزیون احساس كرده اند سریال هیچ مشكلی ندارد و حساسیت ها فروكش كرد. به خصوص این كه سریال زیر نظر گروه فیلم و سریال شبكه یك است و ‌آقای رحمان سیفی آزاد خیلی محبت كردند تا سریال دیگر پرش نداشته باشد.
*یعنی سریال دیگر اصلاحیه ندارد؟
اصلاحیه هست ولی دیگر پرش ندارد. ممیزی برای همه آثار هست ولی اگر این حساسیت ها درباره «جاده قدیم» شكل نمی گرفت همین اندازه ممیزی وجود نداشت. من بالای شش هزار دقیقه برای تلویزیون كار كرده ام و یك فریم اصلاحیه به نوشته های من نخورده بود. من هم خطوط قرمز را می شناسم هم بچه این مملكتم هم ضوابط و جایگاه تلویزیون را می دانم. برای اولین بار است كه شاهد این ممیزی ها بوده ام و همانطور كه گفتم دلیلش حساسیت كاذبی است كه شكل گرفته بود.
*در این مدت زمزمه هایی به گوش رسید كه قرار است سریال دوبله شود. صحت داشت؟
به هر حال بعضی از مسئولان نكاتی داشتند كه اصلا عملی نبود. این لهجه اصلا توهین نكرده و همه برداشت های این دسته از مسئولان بر اساس شنیده ها بود. اما حضور آقای پور محمدی و آقای سیفی آزاد باعث شد مدیریت اصولی تر شود. اگر نكته ای هم بوده پسماند نگاه قبلی است كه واقعا هم مشخص نیست منبع و مرجع این نگاه كجا بوده؟
*گفته بودید  با سریال های مطرح مثل «بركینگ بد»، آثار مهرجویی و تارانتینو شوخی كرده اید. اما تا حالا نمودش را در «جاده قدیم» ندیده ایم. این شوخی ها حذف شده یا بعدا شكل می گیرد؟
این شوخی ها در قسمت های بعدی است. ببینید پارادوی كردن (تقلید طنزگونه از یک کار هنری) همیشه وجود داشته و ریشه در تاریخ سینما دارد. حتی «پدرخوانده» هم پارادوی شده. وقتی شما كاری را تقلید می كنید ولی یك وقتی با آثار مطرح شوخی می كنید. این دو مساله جدا است. با این حال هنوز شوخی های سریال «جاده قدیم» با آثار مشهور به این بخش نرسیده.

*قصه «جاده قدیم» در این چند قسمت شكل گرفته. بیننده می داند سه نفر با گاوشان به تهران آمده اند و دچار مشكلاتی شده اند. با این حال روند داستان و معرفی شخصیت ها كند است. در حالی كه از فضای سریال این طور بر می آید كه بیننده در همان یكی دو قسمت اول میخكوب می شود. این به ضرر سریال نیست؟ بیننده اش ریزش نمی كند؟
نه ، بنظرم حجم قصه اتفاقا زیاد هم هست. همان قسمت اول نعمت و زینت ازدواج می كنند ؛‌ گاوشان یك تكه جواهر می خورد و بعدا گم می شود. همه این اتفاقات در قسمت یك رخ می دهد.  به هر حال اگر گاو پیدا شود كه قصه تمام می شود. من احساس می كنم ریتم  سریال تند است. شاید در قسمت های اول به خاطر جرح و تعدیل اتفاقی كه می گویید رخ نداد ولی بعد از آن قصه شكل گرفت. فكر نمی كنم این حجم داستان كم باشد، خیلی زیاد هم هست.

*درباره لهجه سریال هم كمی صحبت كنیم. این لهجه از آن كجا آمده؟
وقتی تیم سازنده تصمیم گرفت از لهجه استفاده كند، چون خودم حساسیت ها را می دانستم از آن ها خواهش كردم از لهجه استفاده نكنند و به جای آن سراغ لحن برویم. بنابراین در همان دورخوانی اول لهجه منتفی شد و به لحنی ابداعی رسیدیم.
* این لحن ابداعی كه پیش تر هم سازندگان به آن اشاره كرده اند دقیقا چیست؟
 ببینید ما از لحن ها و اصطلاحات مختلف استفاده كرده ایم . مثلا واژه «نَمدونَم » را در ملایر ، اراك ، محلات و بخش هایی از روستاهای اطراف تهران استفاده می كنند. یعنی نمی توان یك كلمه از سریال را برداشت و گفت مال فلان جا است. برای همین  اگر سریال را به مازندرانی نشان دهید می گوید قطعا مازندرانی نیست، ملایری ها ، محلاتی و جاهای دیگر هم همین را می گویند. البته تهیه كننده یك استاد زبان شناسی هم آورده و امضا كرده كه  این لحن به جایی اشاره ندارد. فقط كافی است دوستان ، یك مقدار زبان شناسی و لهجه شناسی و آوا شناسی  بلد باشند تا متوجه بشوند این لهجه به قومیت خاصی اشاره نمی كند. اگر هم قرار باشد ریشه های ابداعی این لهجه را پیدا كنیم با اغماض به تهران و اطراف آن بر می گردد. یعنی باز هم قوم خاصی را در نمی گیرد.

*با این حال الان لهجه پاشنه آشیل سریال شده. اگر شما فراغ بال می داشتید و بدون استرس معمول یكی از لهجه های آشنای كشور را استفاده می كردید هم همراهی مخاطب بیشتر می شد و به سریال كمك می كرد هم دیالوگ ها این قدر سخت نمی شدند. الان واقعا ارتباط با این لهجه سخت است و نیاز به زمان دارد تا گوش به آن عادت كند.
ایرادی كه شما وارد می كنید به نوعی برای من نه به عنوان كسی كه عضو تیم سازنده بوده بلكه در مقام یك بیننده وارد است. مخاطب با این لهجه آشنا نیست و تا این آشنا زدایی صورت بگیرد نیاز به زمان هست. البته تصمیم برای استفاده از لهجه اجتناب ناپذیر بود اما من شخصا دوست داشتم «جاده قدیم»‌ بدون لهجه ساخته شود. با این حال به سازندگان حق می دهم چون می خواستند ورود غریبه ها به تهران را باورپذیر كنند . اشاره شما كاملا درست است یعنی اگر لهجه آشنا تر بود نیازی نداشتیم كه آشنازدایی كنیم. متاسفانه به خاطر حساسیت تلویزیون ،‌ محافظه كاری ای صورت گرفت تا به جایی برنخورد. برای همین هم به گفته شما به ضد خودش تبدیل شده.این را هم پیش تر گفته ام اینکه تلویزیون نسبت به همه چیز حساسیت داشته باشد، طبیعی است؛ چراکه حریم تلویزیون خاص است و تلویزیون در ایران همچنان دولتی است به همین خاطر حساسیت روی آن بالاست؛ ضمن اینکه در سینمای ما هم این حساسیت‌ها وجود دارد. ما برای اینکه در سریال «جاده قدیم» استفاده از لهجه حساسیت‌ها را به حداقل برسانیم، ژانر کمدی جاده‌ای را در نظر گرفته‌ایم و برای این کار به سراغ لهجه‌ای من‌در‌آوردی رفتیم که به منطقه‌ خاصی اشاره نشود.
*این سوال را باید كارگردان و البته طراح گریم جواب بدهند ولی در كسوت فیلمنامه نویس و حتی مخاطب سریال، گریم ها را تا این حد لازم می دانید؟ مثلا شهرام حقیقت دوست چهره ای شیرین دارد اما زیر گریم عجیب و غریبش مخاطب را پس می زند. اگر این گریم ملیح تر بود همراهی بیشتر مخاطب را به دنبال نمی داشت؟
راستش من صلاحیت پاسخ به این سوال را ندارم و خود آقای اسكندری باید جواب بدهند. من مطمئن هستم عبدالله اسكندری بابت هر كاری می كند حتما دلیلی داشته است. بهتر است دلیل را از زبان خودشان بشنوید.