خیال علی اصغر معصومی...

علی اصغر معصومی٬ نقاش و طراح گرافیک ایرانی، شب گذشته در شهر مونترال کانادا بر اثر عارضه سرطان خون درگذشت.

علی اصغر معصومی از نسل نقاش های نوگرای ایرانی بود که در دهه چهل شمسی با اندوخته هنر ایرانی و آموزش هنر غربی، پایه گذار جنبشی با مولفه های هنری ملی و ویژگی های جهانی در هنرهای تجسمی شناخته می شد. حاصل این هنر ملی با ویژگیهای جهانی، بنا بر نقل عزیز معتضدی، مکتب سقاخانه به عنوان یک جنبش هنری است.  .

این هنرمند در سال 1312 در شهر کنگاور٬ استان کرمانشاه به دنیا آمد ، وی در نوجوانی به تهران سفر کرد و در سال 1334 از هنرستان نقاشی کمال الملک فارغ التحصیل شد و سپس در هنرستان هنرهای تزئینی ایرانی ادامه تحصیل داد.
او درباره دوران آموزش خود می گوید: « بعد از چهار سال آموزش از اساتیدی چون حسین شیخ، محمود اولیا، رفیع حالتی و ٦. و نقاشی از روی طبیعت، متوجه شدم که طبیعت سازی کار من نیست و تمایلی به انجام آن ندارم. دوست داشتم در زمینه نقاشی ایرانی کار کنم و مانند نقاشان دوره قاجار یا صفویه و یا مانند نقاشان قهوه خانه خیالی سازی کنم.»

اولین نمایشگاه انفرادی خود را در گالری «هنر جدید» به سال 1343 برپا کرد.حضور در حیطه فعالیت های مربوط به گرافیک، او را به جمع زیادی از حاضران و فعالان عرصه گرافیک آشنا کرد. این آشنایی ها بعد از مدتی به همکاری نزدیکی تری منجر شد.

وی مدتی همراه مرتضی ممیز به پاریس رفت و پس از بازگشت در سال 1342 همراه با فرشید مثقالی٬ مرتضی ممیز و فرهاد بشارت شرکتی تبلیغاتی تاسیس کرد. وی که دستی در فیلمسازی داشت، شش فیلم انیمیشن برای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان، شرکت ملی گاز، شرکت خوراک، کفش ملی و سون آپ تولید کرد.

سال 1346 به عنوان تصویرگر در یک کار گروهی برای انتشار کتاب شاهنامه فردوسی مشارکت کرد. «محمد جعفر محجوب» برای بررسی متن، «جواد شریفی» خوشنویسی، «محمد احصایی» صفحه آرایی، «محمد بهرامی» تصویرسازی رنگی و «مصورالملکی» نیز برای تشعیر این کتاب مشارکت داشتند. انجام این کتاب حدود چهار سال زمان برد و طی این مدت معصومی حدود 250 طرح سیاه و سفید با قلم راپید و روی مقوای اشتنباخ اجرا کرد. سرمایه ای که در آن زمان صرف این کتاب شد، حدود هشت میلیون تومان بود و بعد از چاپ به قیمت هفتصد تومان به فروش رسید. فعالیت در عرصه کارهای گرافیک باعث شد تا دومین نمایش انفرادی آثار وی، دوازده سال بعد، ابتدا در گالری «سیحون» و سپس در «نگارخانه تهران» اتفاق بیفتد.
«کفترباز» فیلم داستانی به سفارش مرکز تحقیق تلوزیون، از مهمترین آثار این نقاش است. وی در تصویر سازی کتاب های درسی همکاری کرد و در زمینه تصویرسازی و گرافیک با انتشارات فرانکلین فعالیت داشت. معصومی پس از انقلاب  و پیش از سفرش به اروپا، با تکیه بر اسلوب خود به نقاشی از موضوعات مربوط به آن سال ها پرداخت. مهمترین اثر او در بحبوحه جنگ، تابلویی با ابعاد 180×130 cm با رنگ روغن با نام «فتح المبین» - اولین پیروزی بزرگ ایران در جنگ با ارتش بعثی - است که بی شباهت به پرده نگاری های نقاشان قهوه خانه نیست. وی در سال 1362به اسپانیا رفت و بعد از پنج سال راهی کانادا شد و در مونترال اقامت گزید. او در سال 1383 پس از بیش از 20 سال به ایران بازگشت و نمایشگاهی از آثار تازه اش در گالری های سیحون و دی برپا کرد.

شیوه نقاشی های معصومی

وی آثار خود را به لحاظ شكل كار، به چهار بخش تقسیم می كند، و تقریباً از آغاز فعالیت خود تا كنون، این چهار شیوه را بدون تقدم خاصی پیش برده است.
- باز نمود كیفیات شاعرانه طبیعت: در این دسته از آثار، طبیعت الگوی هنرمند است. او شاعرانگی اثرش را از طریق كم و محو كردن فاصله تیرگی ها و روشنایی ها، به كار بردن خاكستری های فامدار و لحظه ای كه از طبیعت برگزیده است، ارایه می دهد.
- دوره صفویه و قاجاریه: وی در این دو بخش از كارهای خود به استفاده از الگوها و مضامین و تركیب های به كار برده شده در دیوارنگاری ها و تك پیكره های مكتب اصفهان در دوره صفویه و «پیكرنگاری درباری» قاجاریه می پردازد. «از تركیب ها استفاده می كنم، ولی كارهای من از نظر ساختمان، ربطی با كارهای این دوره ها ندارد. روی طراحی و رنگ آثارم، بسیار كار شد و با دانش آكادمیك من همراه شده است. لباس ها و حركات بر اساس الگوهای این دوره است اول چیزهای ناییف و خلاف انتظار را كنار می گذارم. در عوض سعی می كنم آن ها را به جلو ببرم و تكامل بخشم در عین حال مثلاً در دستی كه می سازم، به آناتومی آن كاری ندارم. بلكه به تركیب و ساختمان ان توجه می كنم. آن ساختار اصلی كه در نقاشی های صفویه و قاجار هست را دستكاری نكرده، بلكه سعی می كنم تا در جهت خواسته ی خودم حركتش دهم.»
- كارهای گل و مرغ: این بخش از كارها بر اساس نقاشی های گل و مرغ در اواخر دوره صفویه و دوره های زند و قاجاریه شكل گرفته اند. «مصرف این نقاشی ها در گذشته، بیشتر برای قلمدان ها، جلد كتاب، صفحات قرآن و جلد آینه استفاده داشته است. اما من وقتی به گل و مرغ پرداختم سعی كردم مصرف آن را عوض كنم. چون حالا نه قلمدان و نه كار كتابت چون گذشته رواج دارد، آن را به طبیعت بیجان تبدیل كردم. »
برای این منظور از تكنیك های مختلفی بهره بردم. مثلاً اگر كسی در گذشته می خواست گلی صورتی را فرضاً در اندازه پشت ناخن بسازد، ابتدا این سطح كوچك را صورتی كرده، سپس با قلمی دیگر، با نقطه های ریز، آن را پرداخت می كرد، تا حالتی نرم پیدا كند. اما وقتی این موضوع را به صورت طبیعت بیجان به كار بردم، كار بزرگ شد . دیگر امكان نداشت آن را به صورت گذشته اجرا كرد و می بایستی از پرسپكتیو در رنگ نیز استفاده شود. از آن جایی كه از دوره قاجاریه، نقاشی نیم حجمی پیدا كرده بود، من نیز به آن نیم حجمی داده و با حفظ فضا و تركیب بندی جدید، و با ساخت و ساز و اجرایی متفاوت آن ها را كار كردم.
- كارهای تركیبی (درهم): در این دسته از كارهای، معصومی به استفاده تركیباتی از شیوه های صفویه و قاجاریه و سطح انتزاعی، بافت دار و خط (نگارش) پرداخته است. یكی از جنبه های اصلی كار من مینیاتور ایرانی است. سعی می كنم با دنبال كردن اركان مینیاتور و تلفیق آن ها با هنر مدرن، ضمن حفظ بررسی و شناسایی هویت خودمان، از دنیای مدرن معاصر هم جا نمانم.
وی در گفت و گویی و در توضیح پیرامون روش كار خود می گوید: «رجوع من به نقاشی خیالی سازی در گذشته با آگاهی و مطالعه كامل صورت گرفت، نقطه شروع و حركت در تغییر دیدگاه و تصحیح روش آینده كارهای من بود.»

منابع:
- تسنیم
- ویستا