ارتباط هنر روشنفكرانه با هنر مردمی

هرچندتعریف مشخص و دقیقی برای نقاشی خودآموخته وجود ندارد، اما به عقیده كارشناسان هنری، ویژگی مهم كار این گونه هنرمندان، انتقال یك فرهنگ به شكلی ناآگاهانه است.

در واقع اهمیت هنرمندان خودآموخته در وجه چندصدایی هنر آنها است كه هنر روشنفكرانه را با هنر مردمی ارتباط می‌دهند.همچنان كه می‌دانیم كشورمان ایران، روستاهای بسیاری دارد و طبیعتا بخش مهم هنرمندان خودآموخته در این روستاها زندگی می‌كنند، هنرمندانی كه به دلیل داشتن خلاقیت و ارائه آثار هنری برجسته لازم است تا كشف و حمایت شوند.

در این میان شاید یكی از شناخته‌شده‌ترین نام‌هایی كه در عرصه هنر نقاشی خودآموخته به‌ویژه طی سال‌های اخیر مطرح شده است، نام مكرمه قنبری نقاش خودآموخته بابلی است.این بانوی نقاش مازندرانی كه به سال 1307 در روستای دریكنده به دنیا آمد از كودكی به نقش و نگار علاقه داشت و برای این كار از مواد و مصالحی مانند گچ و گل استفاده می‌كرد. زمانی هم كه نقاشی بر روی كاغذ را به صورت امروزی آغاز كرد، 64 ساله و در سال‌های پایان زندگی‌اش بود.

او روایتگر رنگ‌ها و نقش‌آفرین قصه‌های فولكلور سرزمین‌های سبز است كه حجم سنگینی از احساس جور زمانه را كه به جان خویش داشت، با رنگ‌ها در هم می‌آمیخت و نقش‌های به یادماندنی بر پرده نقاشی‌هایش تصویر می‌كرد.

قنبری خواندن و نوشتن نمی‌دانست، نقاشی را خود آموخته بود تا جایی كه تمام دیوارها و در و پنجره‌های خانه‌اش را خود رنگ و نقاشی می‌كرد. مكرمه را مارك‌شاگال (نقاش مشهور قرن بیستم) خوانده‌اند، چرا كه سبك آثارش به نقاشی‌های شاگال شباهت دارد.

مكرمه قنبری هنرمند مازندرانی در زمان حیاتش نمایشگاه‌های بسیاری از آثارش برگزار كرد و یك بار هم توانست جایزه ویژه هیات داوران جشنواره فیلم رشد و تندیس جشنواره هنری- ادبی روستا را دریافت كند. ابراهیم مختاری مستندساز سرشناس ایرانی فیلمی از زندگی و آثار مكرمه قنبری ساخته كه در چند جشنواره جهانی نیز به نمایش درآمده است.

این بانوی هنرمند كه نقاشی را از سن 67 سالگی آغاز كرد، به‌دلیل سكته مغزی در سن 77 سالگی در بابل درگذشت. از آن پس قرار است هر ساله در ایام تولدش- هفته سوم اردیبهشت‌ماه- جشنواره‌ای با عنوان «هنرمندان خودآموخته» برپا شود.

اما آنچنان كه دست‌اندركاران برپایی این جشنواره عنوان كرده‌اند، جشنواره مذكور تنها به بزرگداشت مكرمه قنبری اختصاص نخواهد داشت و ابعادی فراتر از این نیز به خود می‌گیرد. به عبارت دیگر، قرار است در این جشنواره، هنرمندان خودآموخته سراسر كشور شناسایی و معرفی شوند.

طبعا در جریان چنین برنامه‌ای، نمایشگاه‌های هنری هنرمندان مذكور برپا می‌شوند و سخنرانی‌های مختلفی از هم از سوی كارشناسان هنری به منظور معرفی هنرمندان و كارگاه‌های آموزشی‌شان صورت خواهند پذیرفت؛ البته جشنواره مختص رشته نقاشی نیست، بلكه همه شاخه‌های هنری مد نظر برگزاركنندگان است.

به اعتقاد كارشناسان هنر، هنرمندان خودآموخته دغدغه‌های وجودی و مسائل زیبایی‌شناسی خاص خود را دارند و در قالب هنرهای گوناگون، مسائل پیرامون‌شان را به تصویر می‌كشند.

این آثار در جهان هنرهای تجسمی، اسنادی است كه واكنش انسان‌های حساس را نسبت به مسائل اطراف آنها بیان می‌كند؛ پس این شكل از هنر نسبت به هنرهای دیگر كمی ناب‌تر و خالص‌تر به نظر می‌رسد چرا كه كمتر تحت تاثیر هنرمندان دیگر و آموزش‌های هنری قرار می‌گیرند.

در كنار برگزاری جشنواره «همایش یك روزه نقاشان خودآموخته ایران» نیز 15 اردیبهشت‌ماه، در خانه هنرمندان ایران برگزار شد و نمایشگاه آثار هنرمندان به انضمام برنامه‌های موسیقی و پرفورمنس (هنر اجرا) نیز 24 اردیبهشت‌ماه در روستای دریكنده بابل زادگاه مكرمه قنبری برپا می‌شود.

منبع : همشهری

تنظیم برای تبیان : مسعود عجمی