تبیان، دستیار زندگی
بافت قالی و قالیچه طی سالهای متمادی در میان عشایر کهگیلویه و بویراحمد تکامل یافته است . به ویژه بافت قالیچه در میان ایل نشینان و روستاییان بیشتر تولید می شود و به دلیل سهولت حمل و نقل طرفداران بیشتری دارد .
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

قالی و قالیچه عشایر


بافت قالی و قالیچه طی سالهای متمادی در میان عشایر کهگیلویه و بویراحمد تکامل یافته است . به ویژه بافت قالیچه در میان ایل نشینان و روستاییان بیشتر تولید می شود و به دلیل سهولت حمل و نقل طرفداران بیشتری دارد .

قالی و قالیچه عشایر

قالی و قالیچه جزو وسایل ضروری زندگی ایل نشینان و جزء اصلی جهیزیه دختران می باشد .

اجزای تشکیل دهنده قالی عبارتند از: پود ، تار ، پُرز یا خواب قالی .

در این استان جنس تارها از پنبه یا مخلوط پشم و مو است و جنس پودها از پشم یا پنبه می باشد .

اما جنس پرز از پشم است و گاهی از کامواهای رنگی ( اکریلیک ) نیز استفاده می شود .

دستگاههای بافندگی قالی و قالیچه در غالب نقاط این استان ساده بوده و توسط خود بافندگان ساخته می شود و مثل سایر عشایر و ایالات ایران از نوع دار افقی است .

برای بافت یک قالی ممکن است یک یا دو زن به اتفاق هم کار کنند . زنان بافنده استان کهگیلویه و بویر احمد با تلفیق ذوق و سلیقه خود و با به کار بردن نقوش و طرحهای عشایری قالیهایی می بافند که بسیار زیباست . این نقوش برگرفته از پیشینیان و نسل های قبلی است که به بافندگان امروزی انتقال یافته است و با نقوشی از طبیعت پیرامون خود و اشیاء خود و اشیاء مورد علاقه تولید کنندگان ترکیب و مزین شده است .

تعدادی از این نقوش به دلیل مجاورت عشایر کهگیلویه و بویر احمد با عشایر قشقایی و بختیاری وارد بافته های این عشایر شده است .

یکی از نقوش تزیینی و قدیمی قالی های استان کهگیلویه و بویر احمد نقش حوض نام دارد . این نقشه مختص زمینه و متن قالی است . نقش حوض با استفاده از خطوط شکسته فضاهای هندسی متن قالی بوجود می آید و بیشتر اوقات با نقوش گل خرده ( نقوشی کوچک مانند گل پنج پر ، چنگ و ...) اطراف حوض ها و فضاهای خالی پر می شود .

حوض انواع مختلفی دارد

نقش حوض ساده : که بیشتر در قالبهای قدیمی ( تقریباً 130 سال پیش) دیده می شود . این نقش از یک مربع ساده تشکیل شده و در پیرامون آن هیچ نوع گل خرده ای وجود ندارد و در وسط آن نقش چنگ را می توان دید .

نقش حوض چند ضلعی : در این نوع نقش شکستگی خطوط بیشتر شده و اطراف و درون آن با خرده نقش پر شده است . در نمونه ای که تقریباً متعلق به 90 سال پیش است ، نقش حوض شش ضلعی که در پیرامون و درون با خرده نقش مزین شده است دیده می شود .

نقش حوض با نشان ساسانی : این نقش در قالی هایی که تقریباً قدیمی هستند وجود دارد .

چند حوض در وسط : نمونه هایی از قالی های متعلق به 60 سال پیش به این طرف دیده شده است که نقش حوض های بزرگی در متن قالی و حوض های کوچکی پشت سر هم قرار گرفته اند .

حوض در حوض : در این نقش تنوع شکستگی ها بیشتر شده و شکلی را پدید می آورند که به نقش حوض در حوض معروف است . این نمونه ها در 40 سال اخیر بیشتر دیده می شوند .

نقوش حیوانات در قالی های کهگیلویه و بویر احمد نیز رایج است . حیواناتی از قبیل : آهو ، شیر، خرس ، کبک و ... که سمبل زیبایی ، شجاعت و ... محسوب می شوند

نقش خشت: از دیگر نقوش رایج در استان کهگیلویه و بویر احمد نقش خشت می باشد . در این نوع نقش متن قالی به مربع های 20 * 20 سانتی متر تقسیم و درون هر مربع یک طرح مستقل از دیگری بافته می شود . پیرامون مربع ها با یک حاشیه ساده محاط شده است و درون خشت ها از شکل های ساده شده طبیعی و اشیاء مورد علاقه بافندگان منقوش می گردد . سرو یکی از شکل های ساده شده طبیعی است که در میان خشت ها بافته می شود . صنوبر و سرو که در جنگل های سرسبز این خطه به صورت تک درخت دیده می شوند برای هنرمند قالیباف یاد آور سرسبزی جنگل و نمادی از شادابی و خرمی است . اصولاً سرو در هنر ایرانی به عنوان درخت مقدس و مظهر بهار و سرسبزی و مردانگی است . استفاده از سرو در تمدن آشوری و عیلامی و پس از آن در هخامنشی دیده شده است . سروهای قالی های عشایر کهگیلویه و بویر احمد به شکل یک سرو ایستاده با شاخه های افقی است . این نوع سرو در حجاری های تخت جمشید نیز دیده می شود .

نقوش حیوانات در قالی های کهگیلویه و بویر احمد نیز رایج است . حیواناتی از قبیل : آهو ، شیر، خرس ، کبک و ... که سمبل زیبایی ، شجاعت و ... محسوب می شوند .

از نقوش حیوانات نقش شیر اهمیت ویژه ای دارد . در بعضی از قالی ها یک یا دو شیر بزرگ در وسط قالی و شیرهای کوچکی در اطراف شیر بزرگ قرار می گیرند که نشان دهنده شجاعت و عظمت شیر بزرگ در برابر دیگر شیرها است . شیرهای بافته شده قالی های این خطه دارای یال و کوپال هستند .

نقش سماور که در کنار نقش گیاهی بافته می شود و در سرتاسر متن قالی با تغییراتی در رنگ بافته می شود از نقوش دیگر قالی های عشایر استان کهگیلویه و بویر احمد است .

از نقوش بکار رفته در قالی های عشایراز دو نقش نعلبکی و کله اسبی می توان نام برد که بیشتر در بافته های عشایر همجوار با عشایر قشقایی دیده می شود . این نقش به موازات حاشیه قالی ، به صورت دو ستون با سرستون اسبی شکل در دو طرف قالی قرار می گیرد و یا د آور سرستون های تخت جمشید است .

حاشیه قالی های بویر احمد بسیار ساده است و شامل نقوش : سرو و زنگوله ، پنجه خرسی ، صنوبری ، گلسرخی ، کژدمی و پنجره ای می باشد . حاشیه های قالی های قدیمی دارای تنوع بیشتری است و از نقوش هندسی در آنها استفاده شده است .

بخش هنری تبیان

منبع:

بیتوته