ترمه‌بافی هنری در دست فراموشی
ترمه بافی هنر بومی شهرهای یزد، کرمان و اصفهان است که در دوران اسلامی شکوفا شده و همزمان با رونق و شکوفایی سایر منسوجات از جمله زربفت و مخمل در دوره صفویه تکامل یافت.
راه ابریشم از حاشیه كویر مركزی می‌گذشته است و این شهرها در این مسیر قرار داشته است.
تبادلات كالا و اجناس، كه مهم‌ترین آن پارچه و منسوجات بوده از قدیم الایام در این مناطق انجام می‌شده است. مثلا چنان‌که از متن یک سنگ نوشته تاریخی واقع در دهلیز مسجد جامع یزد بر می‌آید، مردم شهر یزد قرن‌هاست که به بافت پارچ‌های ترمه اشتغال دارند.
دوره شاه عباس صفوی را می‌توان،دوران اوج و شکوفایی صنعت ترمه‌بافی عنوان کرد، به دلیل اینکه شاه عباس طراحان برجسته‌ای را از چین و ارمنستان به ایران دعوت کرد، تا هنر نوین خود را به ایرانیان تعلیم دهند. به همین دلیل ترمه‌های آن زمان زیبایی و برجستگی خاصی پیدا کرد.
ترمه‌بافی در آغاز، به زری‌بافی مشهور بوده كه نخستین بار توسط استاد " خواجه غیاث‌الدین نقشبند" ( حدود 400 سال قبل ) به وجود آمده است.
در گذشته دستگاه‌های نساجی در قالب کارگاه‌های کوچک در مناطقی نظیر گردفرامرز، ابرندآباد، مریم آباد، محمودآباد، و اکرم آباد استقرار داشت.
پارچه ترمه، به پارچه ظریف و لطیفی که از دو سری نخ تار و پود که با دست در دستگاه نساجی سنتی بافته شده باشد، اطلاق می‌شود به نحوی که پود در پشت پارچه به صورت آزاد و تراکم پودی آن زیاد باشد. جنس آن از کرک و پشم یا ابریشم با طرح‌های اصلی و سنتی ایران است .
ترمه در فرهنگ لغت دهخدا به تیرمه و پارچه نفیسی که از کرک بافند و یا پارچه ابریشمی که قسمتی از شال است و دارای رنگ‌های متعددی و گل وبوته می‌باشد، تعبیر شده است.
در جایی دیگر آن را واژه‌ای هندی می‌نامند، كه به معنی درخت سروی است كه در حالت خضوع و خشوع در مقابل عظمت الهی سرفرود آورده است.
ترمه‌بافی از صنایع دستی مشهور ایران است كه با سخت كوشی مردمانش در گذر تاریخ با دقت و ذكاوت فراوان انجام می‌شده است. و به همین دلیل اغلب برای تنپوش اعیان و ثروتمندان و لباس‌های فاخر، اشرافی، پرده، جانماز، خلعتی استفاده می‌شده است.
امروزه نیز از ترمه به عنوان پارچه مبلمان، پشتی و رومیزی و … استفاده می‌شود. این هنر در دوره شاه عباس صفوی به اوج شکوفایی و تکامل خود دست می‌یابد.
در راستای اهمیت این هنر که امروزه متاسفانه در حال فراموشی است معاون هنرهای سنتی و صنایع دستی استان اصفهان از راه‌اندازی کارگاه حفظ و احیاء ترمه بافی در راستای برنامه‌های توسعه و ترویج صنایع دستی و هنرهای سنتی و به منظور حفظ و احیای هنرهای بومی و اصیل منسوخ شده و در حال فراموشی خبر داد.
ترمه در فرهنگ لغت دهخدا به تیرمه و پارچه نفیسی که از کرک بافند و یا پارچه ابریشمی که قسمتی از شال است و دارای رنگ‌های متعددی و گل وبوته می‌باشد، تعبیر شده است
احمد ادیب در مراسم افتتاح کارگاه ترمه بافی تصریح کرد: هنر ترمه بافی از جمله هنرهای سنتی ایران است که در دوران اسلامی شکوفا شده و همزمان با رونق و شکوفایی سایر منسوجات از جمله زربفت و مخمل در دوره صفویه تکامل یافت.
وی ترمه‌بافی را هنر بومی شهرهای یزد، کرمان و اصفهان دانست و افزود: در حال حاضر دو استاد کار و هنرمند ترمه‌باف در استان اصفهان وجود دارند.
معاون هنرهای سنتی و صنایع دستی استان اصفهان با اشاره به اینکه نخستین کارگاه ترمه بافی با کمک و همکاری هنرمندان جوان و همچنین پیشکسوتان نساجی اصفهان و کاشان راه‌اندازی شد، گفت: راه‌اندازی کارگاه ترمه‌بافی اصفهان در ادامه فعالیت‌های معاونت هنرهای سنتی و صنایع دستی اصفهان در خانه نساجی که به عنوان محلی جهت برپایی مجموعه کارگاه‌های آموزشی و پژوهشی و سایر فعالیت‌های مرتبط با صنایع نساجی سنتی است، صورت گرفت.
وی از ایجاد مجموعه کارگاه‌های نساجی در خانه تاریخی شیخ الاسلام خبر داد و تاکید کرد: درحال حاضر در خانه نساجی شیخ‌الاسلام کارگاه‌های زری بافی، گلابتون دوزی و ترمه بافی به صورت فعال توسط استاکاران و هنرمندان نساجی به حفظ و احیاء هنرهای مذکور می‌پردازند. در کنار این کارگاه‌ها تعدادی از کارگاه‌های نمادین در رشته‌های شعربافی، مخمل‌بافی، کاربافی، عبابافی، رنگرزی سنتی، حلاجی و نخ ریسی در معرض دید عموم قرار گرفته است.
فرآوری: سمیه رمضان ماهی
بخش هنری تبیان
منابع:
ایلنا
سایت سازمان میراث فرهنگی و صنایع گردشگری
فرهنگ دهخدا
