دعوت صندوق احیا از هنرمندان برای اطلاع از وضعیت عمارت "مسعودیه"

صندوق احیا در پی نامه هنرمندان به رئیس جمهور در انتقاد به تعطیلی عمارت مسعودیه اعلام کرد که هنرمندان از این مجموعه بازدید کنند تا شاهد خسارت های وارده به آن باشند.

باغ عمارت مسعودیه با دستور مسعود میرزا حاکم اصفهان، ملقب به ظل السلطان فرزند ناصرالدین شاه پس از آقامحمد در 1295 ق، به سرکارگری رضا قلی خان (ملقب به سراج الملک) در زمینی به وسعت حدود 4 هزار مترمربع و مرکب از بیرونی (دیوان خانه) و اندرونی و دیگر ملحقات بنا شده است. در واقع نام این عمارت نیز برگرفته از نام مسعود میرزا به مسعودیه شهرت یافته است. معمار این بنا استاد شعبان معمار باشی و ناظر آن میرزا رضا قلی خانی ملقب به سراج الملک است.

عمارت مسعودیه در طول سالهای عمر خود شاهد وقایع بسیار زیادی بود. در جریان جنبش مشروطه با توجه به نزدیکی آن به میدان بهارستان و اختلاف ظل السلطان با برادرش مظفر الدین شاه و فرزند او، یکی از پایگاه های مشروطه خواهان و مخالفان محمد علی شاه بود. در سال 1287 در نزدیکی این عمارت بمبی دست ساز زیر کالسکه محمد علی شاه منفجر شد که بهانه لازم را برای به توپ بستن مجلس دست او داد. پس از واقعه بهارستان، عمارت مسعودیه نیز به همراه خانه ظهیرالدوله و سایر مشروطه خواهان به رگبار بسته شد.

بنای بسیاری از ساختمان های فرهنگی کشور در این عمارت گذاشته شد. نخستین کتابخانه و موزه ملی ایران جایی در گوشه این عمارت برپا شدند. در حدود سال های 1304 انجمن معارف با استفاده از یکی از اتاق های آن نخستین کتابخانه رسمی کشور را که پایه اصلی و اولیه کتابخانه ملی بود را گذاشت. چند سال بعد نیز یکی دیگر از اتاق های آن به عتیقه های باستانی که از گوشه و کنار ایران به دست آمده بود اختصاص یافت و در حقیقت نخستین موزه ایران در آن پایه گذاری شد. اشیای عتیقه همین جا در سال 1318 به موزه ملی منتقل شد.

امروزه اما عمارت مسعودیه که زمانی خانه یکی از پسران ناصرالدین شاه بود در وضعیت مناسبی قرار ندارد بطوریکه  در اواخر تیرماه سال جاری مدیرعامل صندوق احیاء پس از باز پس گیری این عمارت از شرکت عظام از تخریب ها و دریافت خسارت خبر داد و گفت: زیباترین خانه تهران به روی عموم بازگشایی می شود.

اکنون نیز صندوق احیاء و بهره برداری از اماکن و بناهای تاریخی و فرهنگی به منظور تنویر افکار عمومی و شفاف  سازی اذهان آحاد ملت ایران و جامعه هنری درمورد نامه منتسب به برخی هنرمندان درباره عمارت مسعودیه، اقدام به انتشار اطلاعیه ای کرد و ضمن تشریح آنچه بر این عمارت تاریخی گذشته، از هنرمندان دعوت به عمل آورد تا با بازدید از عمارت مسعودیه، از عمق خسارت های وارد شده به این مجموعه مطلع شوند.

متن کامل این اطلاعیه به شرح زیر است:

"بسمه تعالی

به نام آنکه جان را فکرت آموخت

پیرو انتشار خبر نامه منتسب به تعدادی از اهالی فرهنگ و هنر به ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران در خصوص عمارت مسعودیه به استحضار کلیه ی هنرمندان، فرهیختگان، رسانه ها و عموم علاقمندان به حوزه میراث فرهنگی می رساند صندوق احیاء و بهره برداری از بناها و اماکن تاریخی و فرهنگی فارغ از اینکه این نامه به امضاء هنرمندان مذکور رسیده یا نرسیده باشد، هر گونه دغدغه و حساسیت در خصوص یک میراث فرهنگی با ارزش و بی نظیر مانند عمارت مسعودیه را ارج نهاده و آن را به فال نیک می گیرد، لکن معتقدیم دغدغه های ذکر شده باید بازتاب واقعیت های موجود باشد نه اینکه محتوای نامه بر اطلاعات و داده های غلط و غیر واقعی بوده و از اساس و بنیان با حقیقت منافات داشته باشد.

لذا به منظور تنویر افکار عمومی و تشحیذ ذهن آن هنرمندان گرامی و آحاد جامعه موارد ذیل را به استحضار می رسانیم:

محور اصلی نامه، ابراز نگرانی از بسته بودن درب عمارت مسعودیه بر روی بازدیدکنندگان و توقف فعالیت های فرهنگی و هنری در این مجموعه است، جالب خواهد بود به استحضار عموم شهروندان برسانیم که این عمارت جز در یک دوره کوتاه مدت بواسطه ممانعت از بهره برداری های فراقانونی و خلاف ضوابط میراثی بهره بردار سابق و خلع ید عوامل ایشان که بالاجبار ضرورت قانونی داشت، هیچ گاه بسته نبوده و هم اکنون عموم گردشگران و بازدیدکنندگان داخلی و خارجی همه روزه در حال بازدید از این بنای تاریخی می باشند.

در عین حال ما می دانیم و ایمان داریم هیچ فرهنگ دوست ایرانی رضایت نخواهد داد بخش های عمده ای از یک بنای 150 ساله تاریخی که دومین بنای فاخر پایتخت نیز محسوب می شود، فدای بهره برداری های غیر اصولی و غیر قانونی شود و در این زمینه صندوق احیاء همواره تأکید دارد که عمارت مسعودیه ظرفیت عظیمی برای تبدیل شدن به یک مرکز فرهنگی، هنری و گردشگری را دارا می باشد، ولی استفاده از این ظرفیت بدون طی کردن مراحل فنی مرمت و بازسازی هم خطری بزرگ برای ادامه حیات این بنا محسوب می شود و هم به دلیل عدم استحکام بخش هایی از این بنا می تواند برای خود هنرمندان و بازدیدکنندگان خطر ساز باشد.

به دلیل بهره برداری های غیر مجاز و توام با تعدی و تفریط از این بنای ارزشمند و میراث ملی طی 6 سال گذشته، بر اساس اظهار نظر کارشناسان رسمی و خبره میراثی، لطمات و آسیب های جدی به عمارت وارد آمده که در بخش هایی از آن، هر لحظه امکان فرو ریزش و هدم وجود دارد. به همین دلیل امکان اجرای برخی مراسم در بخش هایی از بنا بدلایل فنی و کارشناسی وجود ندارد، اما در بخش های عمده ای از فضاهای موجود آمادگی عقد قرار داد و برگزاری مراسم هنری، فرهنگی و گردشگری را داریم و در این بخش نیات اصلی بانیان نامه مذکور و کتمان حقیقت توسط سه نفر از هنرمندان گرامی که خود قبلا در این عمارت مشغول فعالیت های درآمدی بوده اند جای بسی سوال است که چگونه و با چه نیتی هنرمندان فرهیخته را به امضای متنی غیر واقعی تحریض و تشویق نموده اند و اقتضای منطق آن است تا این عزیزان سوال کنند، چرا و به چه نیتی از اعتبار و حیثیت هنری ایشان برای این موضوع تمام کذب استفاده شده است.

موضوع قابل تامل، دفاع ضمنی امضا کنندگان محترم از اداره کنندگان کاردان؟! قبلی این بنای تاریخی است و نا گفته پیداست که به چه منظور و با چه اهداف و نیاتی صورت گرفته است. به استحضار می رساند، طبق قانون وظیفه اصلی صندوق احیاء و بهره برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی، واگذاری بهره برداری بناهای تاریخی به بخش خصوصی در قالب نوع خاصی از قرارداد است و طی آن برنده مزایده مکلف می گردد تحت نظر صندوق احیاء اقدام به احیاء، بازسازی و مرمت بناهای تاریخی نموده و پس از این مرحله برابر با مفاد قرارداد به بهره برداری اصولی از بنای مرمت شده بپردازد. نکته قابل توجه در عمارت مسعودیه این است که در سال 89 و در زمان دولت سابق در عملیات مزایده ای پر ابهام که فقط یک شرکت کننده داشته برای مدت طولانی حدود 60 سال این بنای تاریخی به یک شرکت بهره بردار فعال در تولید قطعات خودرو؟! واگذار می گردد تا ظرف مدت 3 سال اقدام به مرمت و احیاء کامل آن نموده و بهره برداری آن را در قالب یک بوتیک هتل در سطح استاندارد های بین المللی آغاز نماید.

هم اکنون پس از گذشت 6 سال و اندی طبق نظر کارشناسان رسمی دادگستری حد اکثر 10 درصد مرمت ها آن هم برای فعالیت های تجاری انجام شده و از ابتدای تحویل بنا، بهره برداری غیر مجاز به قصد فقط تحصیل منافع مالی و اقتصادی صرف، از این بنای تاریخی پرداخته شده است. در اثر رها شدن بنای اصلی عمارت و اقدامات غیر اصولی در آن باعث ایراد لطمات شدید و بعضاً غیر قابل جبران گردیده، به علاوه اقدام به تخریب عمدی قسمت هایی از ساختمان و دیوار تاریخی در ضلع شرقی عمارت و انجام حفاری هایی که یا فاقد مجوز بوده یا اگر مجوز محدودی داشته شرایط و ضوابط قانونی کاملا رعایت نشده و این صندوق از دلایل کامل و دقیق این حفاری ها بی اطلاع است. لذا صندوق احیاء با اختیارات حاصله از قانون و یا ناشی از قرارداد فی مابین برای حفظ و صیانت از ثروت ملی و بیت المال، اقدام به فسخ قرارداد و استقرار در عمارت مسعودیه نموده است و هم اکنون شکایات متعددی نیز علیه بهره بردار سابق در محاکم قضایی طرح کرده که در حال رسیدگی و صدور رأی می باشد.

در خاتمه به آگاهی می رساند، صندوق احیاء و بهره برداری از بناها و اماکن تاریخی و فرهنگی این آمادگی را دارد تا در صورت لزوم با حضور هنرمندان عزیز در محل عمارت و مشاهده واقعیات عینی و وضعیت اسفبار فعلی، ایشان را در جریان آنچه که در 6 سال بهره برداری غیر اصولی و غیرقانونی در عمارت مسعودیه رخ داده قرار دهد."

منابع:
روابط عمومی صندوق احیاء و بهره برداری از اماکن و بناهای تاریخی و فرهنگی
تسنیم