اخلاق و هنر دو مفهوم مستقل
برخی بر این باورند که اخلاق و هنر دو مفهوم مستقل بوده و نمی توان میان آنها ارتباطی قائل شد،اما هنر می تواند مفاهیم اخلاقی را به شکلی دقیق در لایه های واقعی زیبایی شناختی به مخاطب ارائه دهد.
مهناز شایسته فر مدیر مسئول نشریه علمی پژوهشی مطالعات هنر اسلامی گفت : در باب اخلاق و هنر سخن بسیار رفته و مناقشات و مجادلات فراوانی درباره این دو در طول تاریخ اندیشه بشر رخ داده است، برخی براین باور بوده اند كه هنر، خلاقیت آزاد و آفرینشگری هنرمند است و اخلاق به گونه ای هنر را محدود می كند؛ لذا هنر و اخلاق راه و روشی جداگانه می پیمایند. این در حالی است كه برخی نه تنها ارتباط و درهم تنیدگی اخلاق و هنر را مطرح كرده اند، بلكه هنر بدون اخلاق را لجام گسیخته و سست بنیان دانسته اند.
از دیگر سوی، برخی هنری را متعالی دانسته و ستوده اند كه در جهت رشد و تعالی بشر باشد كه از منظر آنان هنر با اخلاق پیوندی ناگسستنی می یابد.
** هنر چیست؟
هنر عنصری از زیبایی نهفته است و می توان در تعریف آن گفت: هنر آفرینش زیبایی بدیع است .
** اخلاق چیست؟
اخلاق در تعریف بسیار اولیه اش عبارتست از مجموعه ای از بایدها و نبایدها در چارچوب خاص كه راه ما را در رسیدن به كمال (به جای فضیلت و سعادت در فلسفه یونان) هموار می كند.
چارچوب خاص مقصود ادیان و مكاتبی است كه بایدها و نبایدهایشان مختص خودشان است و مرزبندی خاصی با مذاهب و مكاتب دیگر دارد. هر چند ایده های جدیدی وجود دارد كه بر یكسان بودن بنیادهای اخلاقی ادیان تكیه كرده و آن را راهی برای وحدت و مسالمت بین ادیان مختلف می داند.
مهناز شایسته فر استاد هنر، درباره پیوند میان اخلاق و هنر می گوید:پیوند میان هنر و اخلاق كهن، پیچیده و دیرپا است. اما به نظر می رسد بررسی نگاه اخلاقی هنرمندان، متناسب با سرشت كار هنری كه كم تر كار عقلانی محاسبه گر را برمی تابد و بیش تر به عرصه نامعقول ها قدم می گذارد، بسیار جذاب و مهم باشد.
وی افزود: هنر در دوره های نخستین تكوین جوامع انسانی، با تجویز حفظ حرمت خدایان و تبلیغ احكام اخلاقی عمدتاً پاسدار ارزش های اخلاقی بوده است. نخستین نیایشگاه ها و پرستشگاه ها ملازم با اجرای مناسك و عقاید دینی همچون ذكر و اوراد و نوحه سرایی و مدیحه سرایی و مولودیه خوانی و اجرای موسیقی و ادعیه بوده اند.
شایسته فر گفت: تأسیس بناهای باشكوه و بدیع كلیساها در قرون وسطی و پدید آوردن تصاویر و شمایل و پیكره های قدیسان و بزرگان دین همه مصادیق آشكار ارتباط هنر و اخلاقند. مفاهیمی همچون حسادت، آزمندی، كاهلی، صبر و خویشتن داری، كبر و نیكی، ایثار و فضیلت و نظایر آن كه همه مفاهیم اخلاقی اند، در پرتو بسیاری از آثار هنری از تأثیرگذاری بیشتر و ماندگارتری برخوردار شده اند.
بر این اساس هنرمند با پاسداشت ذات هنر به شكلی تأثیرگذار نماد اخلاق گرایی در جامعه می شود.
هنر می تواند مفاهیم اخلاقی را به شكلی دقیق و در لایه های واقعی زیبایی شناختی به مخاطب ارائه دهد و بسیاری معتقدند سینما در این راه توانایی و برد بیشتری دارد.
ایرنا
