مسئولیت دزدی از بناهای تاریخی بر عهده کیست

در پی سرقت های فراوانی که متاسفانه در حوزه آثار باستانی ایران رخ می دهد، صدای اعتراضات گسترده ای در جهت عدم محافظت کافی از آثار ملی به گوش می رسد، در ادامه واکنش "رجبعلی خسروآبادی"، مدیر کل اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران درباره این سرقتها را می خوانید.

فرآوری: سمیه فروغی-بخش هنری تبیان

به گفته کارشناسان از همان اولین روزهایی که علم باستان شناسی و کاوش آثار تاریخی به ایران آمد متاسفانه سرقت آثار تاریخی نیز در کشور ما باب شد.در این مدت هزاران قطعه کوچک و بزرگ از آثار تاریخی کشور مربوط به دوره ها و تمدن های مختلف  سرزمین ایران به سرقت رفته است، به گونه ای که در همه موزه های بزرگ و معتبر در گوشه و کنار دنیا از ژاپن و  چین گرفته تا انگلستان ، روسیه ، فرانسه و آمریکا بخشی را به نمایش آثار تاریخی ایران اختصاص داده اند.

خوب است در اینجا یادی از چند اثر باستانی به سرقت رفته ایران و از جمله  لوح زرین هخامنشی ارزشمندترین اثری که طی سی سال اخیر از موزه های ایران به سرقت رفته است بکنیم:

لوح زرّین هخامنشی: این الواح چهارگانه بلافاصله پس از حفاری به کاخ مرمر تهران (دفتر کار رضا شاه) و از آنجا به موزه ایران باستان انتقال یافت. در جریان این نقل و انتقال یک جفت از الواح ناپدید شد. این ماجرا ۲۰ سال مسکوت ماند زیرا سندی مبنی بر انتقال آن ها به موزه ملی وجود نداشت و کسی متوجه مفقود شدن آن ها نبود. لوح سیمین پیداشد اما پرونده مفقود شدن لوح زرین به جایی نرسید. هرچند دستگاه قضایی و مسئولان سازمان میراث فرهنگی در هیچ یک از گزارش های مطبوعاتی خود، نام متهم و روند دادرسی را فاش نکرده اند اما شنیده می شود، متهم به ذوب کردن لوح زرین و فروش طلای آن اعتراف کرده است .

مهرهای سه هزار ساله در دستشویی: آخرین سرقت از موزه ملی، در یک نقطه با مفقود شدن آثار فرشچیان اشتراک دارد. دست داشتن یکی از خدمه موزه در سرقت.۲۵... دی ماه ۱۳۸۴، اولین خبر درباره مفقود شدن هشت مهر سه هزار ساله از موزه ملی  انتشار یافت.و از همه جالبتر الماس کوه نور است که انگلیس ها از ایران سرقت کردند . اکنون گوهر اصلی تاج سلطنتی علیاحضرت ملکه انگلستان! است ، این گوهر در دوران علیاحضرت ویکتوریا! از هند نیامده بلکه از ایران به سرقت رفته است.

واکنش میراث فرهنگی

رجبعلی خسروآبادی، مدیر کل اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران گفته ، مسئولیت دزدی از بناهای تاریخی فقط بر عهده سازمان میراث فرهنگی نیست.او که مدتی پیش و قبل از انتشار خبرهای جدید از سرقت چند کتیبه سنگی در اصفهان، در این زمینه اظهار نظر کرده بود، در پاسخ به پرسش خبرنگار ایسنا درباره دزدی های رخ داده در تهران و کمبود نیروهای یگان حفاظت استان تهران می گوید: نیروی یگان حفاظت را در بناهای تاریخی مانند سعدآباد، نیاوران، آبگینه، فرش و دیگر بناهای تاریخی در اختیار سازمان میراث فرهنگی داریم و مراقبیم که اتفاقی در داخل یا اطراف آن ها رخ ندهد، اما طبیعتا ما نمی توانیم امنیت شهری مانند تهران به خصوص در حصار ناصری را به تنهایی حفظ کنیم.وی با تاکید بر این که ما مالک میراث فرهنگی کشور نیستیم، ادامه می دهد: اشتباهی که گاهی اوقات رخ می دهد این است که وقتی یک اثر ثبت می شود، فکر می کنند آن متعلق به سازمان میراث فرهنگی است، در حالی که متعلق به همه ملت است؛ ملتی که در تعریف آن وزارت ارشاد، آموزش و پرورش، شهرداری تهران و به خصوص مردم جای دارند و ممکن است آن بنای تاریخی متعلق به هر کدام از آن ها باشد. او بناهای تاریخی را از نظر کارکردی و کالبدی متعلق به میراث فرهنگی می داند نه از نظر مالکیت و ادامه می دهد: ما فارغ از مالکیت یک بنای تاریخی آن را ثبت می کنیم. گاهی اوقات شاید مالک هم از ثبت آن راضی نباشد، اما ما ثبت می کنیم چون فکر می کنیم به عنوان یک عنصر تاریخی، فرهنگی یا حتی رویدادی است.
وی اضافه می کند: ثبت یک عنصر همیشه و فقط به دلیل بحث تاریخی بودن آن نیست، بلکه به دلیل وجود عناصر طبیعی و فرهنگی نیز هست. گاهی اوقات در یک بنا که تزئینات و معماری خاصی ندارد، ممکن است اتفاق ویژه ای رخ داده باشد که آن سرنوشت یک کشور را عوض کرده است، به همین دلیل باید حتما ثبت شود.خسروآبادی با بیان این که زمانی که مالکیت یک بنای تاریخی متعلق به ما نیست، نمی توانیم امنیت آن را به صورت صددرصدی تامین کنیم، تاکید می کند: گشت زدن با حفاظت قدری متفاوت است. ما توقع داریم که نیروی انتظامی محله های ویژه میراث را به صورت ویژه نگه داری کند، تا آن ها ضریب امنیتی بالاتری داشته باشند. او حصار ناصری در تهران را منطقه ای می داند که هر بخش آن دارای یک عنصر ارزشمند مانند کاشی، در، سردر، مجسمه و خود بنا است و می گوید: این یک محله است و ایجاد یک امنیت محله ای فارغ از نقطه نیاز دارد. وی همچنین با تاکید بر این که در هر محله به عنوان یک سطح از منطقه باید امنیت ایجاد شود، ادامه می دهد: ما باید از نیروی انتظامی درخواست کنیم تا ضریب امنیت را در حوزه ها و در حاشیه مکان های تاریخی بالا ببرند.
وی در ادامه با بیان این که متاسفانه برخی از مالکان خود باعث خرابی بنای تاریخی می شوند، اظهار می کند: قصد این نوع از افراد که متاسفانه گاهی اوقات شامل نهادهای خصوصی یا عمومی نیز می شود، این است که بنای تحت تملک شان را از ثبت خارج کنند و فکر می کنند اگر آن بنا از حوزه ثبت خارج شود و به نوعی آن ضوابط میراث نسبت به آن اعمال نشود، می توانند ارزش افزوده بیشتری برای بنای تاریخی خود داشته باشند. وی خطا در این زمینه را متعلق به زمانی می داند که مردم و نهادها قدر تاریخ، ارزش معماری و هویت خود را نمی دانند و ادامه می دهد: به همین دلیل یک نوع اشکال در این فضاها ایجاد می شود.
یادآوری خبرنگار ایسنا به خسروآبادی درباره تفاهم نامه ای که مدتی پیش میراث فرهنگی استان تهران و فرمانده نیروی انتظامی امضا کردند و این که آیا در آن بحثی برای بالا بردن ضریب امنیت نقاط یا دست کم بافت های تاریخی مطرح شده است، یا خیر، او را به این جواب رساند که «بخشی از تفاهم نامه ای که تنظیم شد مربوط به همین همکاری متقابل بود.»
او سپس به بازدید خود و رئیس پلیس امنیت تهران از خیابان های ناصرخسرو وخانه امام جمعه در بافت تاریخی منطقه 12 تهران در حدود یک ماه پیش اشاره می کند و می گوید: در این بازدید چند بحث را مطرح کردیم که امیدواریم به سرانجام برسد. بحث گردشگری و امنیت گردشگران به خصوص در حوزه بازار از اهمیت ویژه ای برخوردار است، به همین دلیل به دنبال مکانی هستیم تا بتوانیم یک «کلانتری مخصوص گردشگران خارجی» راه بیندازیم.