افس، زادگاه اصحاب كهف

غرب تركیه در زمان یونان باستان یكی از ممالك تحت تسلط یونان به شمار می آمد و داستان اسب تروا كه ویرژیل داستان «انه اید» خود را به شرح آن اختصاص داده است و در آن لشكر اسپارتی ها برای حمله به تروا از اسب چوبی توخالی كه پر از سربازان اسپارتی بود، استفاده كردند. در همین بخش از تركیه رخ داده است و بقایای این اسب هنوز هم در نزدیكی چاناق قلعه در شمال غربی تركیه موجود است و از جمله آثار ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسكو به شمار می رود.

شهر تاریخی افس كه گفته می شود اصحاب كهف از ساكنان آن بودند، نیز از جمله شهرهایی بود كه یونانیان به علت حاكمیت روم باستان در این سرزمین بنا كردند و به همین علت از همه ویژگی های معماری رومی برخوردار است.

یونانیان همزمان با این شهر11 شهر دیگر را نیز در جایی كه تركیه امروزی قرار دارد، بنا كردند. بنابر تحقیقات جمعیت افس كه یك قرن پیش از میلاد مسیح بنا شد، به 250 هزار نفر می رسید و از همین نظر یكی از بزرگترین شهرهای مدیترانه محسوب می شد.

بیشترین شهرت این شهر به علت معبد آرتمیس بود كه بنای آن حدود 550 سال قبل از میلاد به پایان رسید. نام این معبد در فهرست عجایب هفتگانه دنیای باستان در كنار اهرام مصر و باغ های معلق بابل قرار دارد. البته باید یادآور شد پیش از این كه شهر افس بنا شود از 5 هزار سال قبل از آن و به عبارتی 6 هزار سال قبل از میلاد مسیح ساكنانی در این منطقه می زیستند و فقط قدمت شهر افس به 3 هزار سال می رسد.

«افس» پس از چندین حمله و خرابی و بازسازی سرانجام در قرن پانزدهم میلادی تخلیه و به حال خود رها شد. با این حال امروزه مورد توجه و علاقه جهانگردان بسیاری است.

افس بزرگترین سایت معماری روم باستان در شرق مدیترانه است. با این حال تاكنون فقط 15 درصد آن حفاری شده است و احتمال دارد در حفاری های بیشتر آثار بیشتری نیز به دست آید. همین میزان از بقایای شهر كه اكنون مشهود است نشان می دهد شهر از شكوه و جلال خاصی برخوردار و از همه امكانات یك شهر مدرن در زمان خود برخوردار بوده است.

از مهمترین بخش های شهر می توان به این اماكن اشاره كرد:

كتابخانه سلسوس: ساخت این بنا را ژولیوس آكویلادر سال 117 میلادی آغاز كرد و 3 سال پس از آن این بنا تكمیل شد. این بنا از معدود آثار به جا مانده از دوران باستان است كه نشان دهنده تاثیر كتابخانه های روم باستان در سرتاسر اروپا و خاورمیانه است. بنای داخلی كتابخانه و همه كتاب های آن در جریان یك آتش سوزی كه به دنبال زلزله معروف 262 میلادی به پا شد از دست رفت. فقط بخش ورودی كتابخانه در این آتش سوزی سالم ماند. صحن كتابخانه رو به شرق بوده است كه ورودی ها نور محوطه داخلی كتابخانه را برای كسانی كه صبح زود برای مطالعه بیدار می شدند تامین می كردند. سالن كتابخانه 3 ورودی داشته كه هنوز پابرجا است. برای رسیدن به این 3 ورودی، پلكانی سراسری كه شامل 9 پله است، ساخته شده بود. در كنار این ورودی ها در مجموع 4 مجسمه روی پایه هایی با ارتفاع 5/1 متر قرار داده شده بود. یكی از این مجسمه ها تندیس آتنا، الهه حقیقت است. مجسمه مرمری سلسوس نیز در این كتابخانه قرار داشته است كه اكنون در موزه باستان شناسی استانبول جای دارد.

كلیسای سنت جان: این كلیسا كه سرسرایی طویل دارد قرن ششم میلادی از سوی ژوستینین اول ساخته شد. محل ساخت كلیسا ماقبل آن مدفن حواری «جان» یكی از 12 حواری مسیح بوده است. مقبره او هنوز هم در كلیسای سنت جان موجود است. این كلیسا بعدها تبدیل به مدل سازندگان كلیسای حواریون مقدس در قسطنطنیه شد كه البته از این كلیسای دوم چیزی باقی نمانده است. كلیسای سنت جان از سنگ و آجر ساخته شده بود كه بخش آجری آن به شكل تقریبی از بین رفته است. ستون های این بنا نیز از سنگ مرمر ساخته شده بود كه هنوز هم پابرجا است.

معبد آرتمیس: این معبد كه از آن به عنوان معبد دیانا هم یاد می شود، از زمانی كه ساخته شد تا زمانی كه ساكنان شهر افس آن را تخلیه و به اماكن دیگر مهاجرت كردند، 3 بار بازسازی شده است. این معبد پس از متروك شدن شهر به دست فراموشی سپرده شد و غبار سالیان دراز بر آن نشست تا آن كه سرانجام در دهه 1870 میلادی كاوش های موزه باستان شناسی بریتانیا در این منطقه به بار نشست و ویرانه های معبد از دل خاك بیرون كشیده شد. انگلیسی ها بخش هایی از این معبد را با خود به لندن بردند كه در موزه این شهر نگهداری می شود. بخشی دیگر از ویرانه ها نیز در موزه باستان شناسی استانبول قرار داده شده است. آنچه از این معبد در شهر افس باقی مانده، فقط یك ستون كامل و تعدادی از پایه های ستون ها و دیوارها است.

اودئون: اودئون یك سالن تئاتر كوچك مسقف بود كه حدود سال 150 میلادی بنا شد. این سالن كه اختصاص به نمایش های كوچك و كنسرت داشت، می توانست پذیرای هزار و 500 نفر باشد. قسمت بالای تئاتر با ستون های گرانیتی قرمز رنگی تزئین شده بود. 2 ورودی در دو سوی سالن وجود داشت كه دارای پله هایی كوتاه بود.

معبد هادریان: تاریخ ساخت این معبد به قرن دوم میلادی برمی گردد، اما در قرن چهارم میلادی هم یك بار در دست تعمیر قرار گرفت و بخش هایی از آن هنوز هم پابرجاست. سنگ های حكاكی شده كه زمانی قسمت بالاو سر در ورودی معبد را آذین می بست، اكنون در موزه باستان شناسی افس نگهداری می شود. این حكاكی ها شامل چهره هایی از افراد معروف آن زمان چون امپراتور تئودئوس اول، همسر و پسر بزرگ او است. تصویر این معبد در فاصله سال های 2001 تا 2005 میلادی روی اسكناس های 20 میلیون لیره ای تركیه كه از سری اسكناس های قدیم این كشور محسوب می شد و پس از آن از سال 2005 تا 2009 روی اسكناس های 20 لیره ای هم چاپ شد.

معبد دومیتیان: این معبد یكی از بزرگترین معابد شهر افس بود. در این معبد 8 ردیف ستون كه در هر ردیف آن 13 ستون وجود داشت، سقف معبد را نگه می داشتند كه نشان دهنده بزرگی و وسعت آن است. مجسمه هایی در معبد دومیتیان وجود دارد كه همگی مربوط به دومیتیان، از امپراتورهای روم باستان است. برآورد می شود تئاتر این مجموعه گنجایش 24 هزار نفر را داشته است.

معبد و سرچشمه پولیو: این معبد و آب نمای چشمه آن سال 97 میلادی از سوی یكی از افراد ثروتمند افس به نام پولیو ساخته شد. آب از 3 سرچشمه مختلف به طرف این آب نما كه مجسمه ای در آن تعبیه شده بود هدایت می شد. به جز این مجسمه تندیس های دیگری نیز در معبد قرار داده شده بود كه از جمله آن ها تندیس زئوس بود كه اكنون در موزه افس نگهداری می شود.

منبع:

روزنامه ایران/ نویسنده: الهه غلامی