تبیان، دستیار زندگی
تمدن‌های گذشته آنقدر که می‌پنداریم عقب افتاده نبوده‌اند زیرا تا به حال آثاری کشف شده است که نشان از بزرگی و دانش آن‌ها دارد. در این نوشتار می توانید با مختصری از تاریخ ابداع پارچه و لباس و برخی از قدیمی ترین البسه یافته شده از تمدن بشری آشنا شوید.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

البسه کهن


تمدن‌های گذشته آنقدر که می‌پنداریم عقب افتاده نبوده‌اند زیرا تا به حال آثاری کشف شده است که نشان از بزرگی و دانش آن‌ها دارد. در این نوشتار می توانید با مختصری از تاریخ ابداع پارچه و لباس و برخی از قدیمی ترین البسه یافته شده از تمدن بشری آشنا شوید.

البسه کهن

تاریخچه پارچه

احتمال داده می شود اولین لباس ها توسط گروه های انسانی كه به ویژه در مناطق سردسیر زندگی می كردند تهیه شده است. آنها بعد از آن كه حیواناتی مانند گوزن، ماموت، گاو و حتی اسب را شكار می كردند كم كم به این نتیجه رسیدند كه می توان از پوست آنها برای پاپوش و یا تن پوش استفاده كرد و قطعاً فیزیك این حیوانات و تناسب آن با یك نیم تنه برای انسان تبلور این اندیشه را در ذهن آنها بیشتر كرد كه مثلاً بعد از شكار یك حیوان بزرگ، با كندن پوست آن می شود از این پوست به عنوان تن پوش استفاده نمود.

همانگونه كه پیداست فرم پوست به صورتی است كه گویا یك خط از زیر گردن تا انتهای بدن كه به پاها و باسن ختم می شود ادامه دارد كه می توان پس از جدا كردن سر، از همان خط روی پوست را برش داد، پس پوست، خود راهنمای بسیار مناسبی بود و طبیعت، خود به انسان كمك كرد تا چگونه از پوست حیوانات به عنوان البسه استفاده كند. این روش هنوز هم در بسیاری از مناطق سردسیر از جمله مناطق عشایر نشین شمال خراسان و یا اسكیموهای قطب شمال دیده می شود كه از پوست حیوانات برای خود لباس تهیه می كنند.

آنچه مسلم است تاریخ استفاده از پوست برای تهیه پوشاك به دوران خیلی گذشته می رسد كه مطمئناً بافت در آن هنوز جایگاهی نداشته و در آغاز دوران نوسنگی می‌توان حدس زد كه انسان كماكان از همان تجربه های گذشته استفاده می كرده است.

باستان شناسان بر این گمان اند كه همزمان با استفاده از الیاف گیاهانی مانند نی، (كه هنوز هم در شمال ایران رواج دارد) سبد بافی با استفاده از تركه های بید نیز معمول بوده است اما تجربه استفاده از سایر الیاف مربوط به زمانی است كه انسان ها گوسفند و بز را اهلی كردند و با پشم آشنا شدند. در هزاره ششم قبل از میلاد انسان استفاده از پشم را به صورت بافت و البته به صورتی خیلی ساده و ابتدایی آغاز نمود. ولی هنوز به دلیل نداشتن ابزار قادر به چیدن نبود. در نخستین لوحه های به دست آمده كه متعلق به چهار هزار سال قبل از میلاد است نیز به واژه «پشم كنی» به جای «پشم چینی» اشاره شده است و به نظر می‌رسد كه در آن زمان بشر به كمك دست یا تیغ سنگی موی گوسفندان را می كنده است.

باستان شناسان بر این گمان اند كه همزمان با استفاده از الیاف گیاهانی مانند نی، (كه هنوز هم در شمال ایران رواج دارد) سبد بافی با استفاده از تركه های بید نیز معمول بوده است اما تجربه استفاده از سایر الیاف مربوط به زمانی است كه انسان ها گوسفند و بز را اهلی كردند و با پشم شنا شدند.

آشنایی با فلز در هزاره پنجم قبل از میلاد، انسان را قادر به ساختن اشیای فلزی كرد و احتمال می رود كه ابزاری مانند قیچی نیز در این زمان ساخته شده باشد، لیكن تا هزاره چهارم ق.م. در گل نوشته های به دست آمده، اشاره ای به واژه «پشم چینی» نشده بود و این، احتمال ساخت قیچی را در هزاره قبل كم می كرد، اما قطعاً در این دوران دوك را می‌شناختند. دوك اولین و اساسی ترین وسیله برای بافت بود و كار ریسیدن پشم را با آن انجام می دادند. دوك های سفالی و چوبی اولین دوك های به دست آمده مربوط به هزاره پنجم و ششم ق.م. است (آثار به دست آمده در تپه سیلك، تپه قیچی ،‌ شهر سوخته و نیز كشورهای همجوار).

در 3500 قبل از میلاد تحول تازه ای به وجود آمد و آن تشكیل نخستین جوامع شهر نشین بود. در این دوره جامعه قادر بوده كارگاه هایی به وجود آورد كه در آن از گروه هایی از دختران و زنان برای پارچه بافی استفاده كند. در مورد چگونگی بافت قطعاً آنها تكنیك های خیلی ساده ای برای داشته اند كه هنوز هم آن تكنیك ها در مناطق عشایری و بعضی شهر ها مانند یزد و كرمان رواج دارد.

البسه کهن

در مورد چگونگی تكنیك های به كار رفته در بافندگی، با توجه به این كه پارچه های به دست آمده از آن دوران كم است،‌اطلاعات زیادی در دست نیست.

همزمان با استفاده از پشم در بین النهرین و ایران، «مصری ها» پی به الیاف كتان بردند و علاقه مند شدند كه پارچه هایشان كتانی باشد. چون پارچه های كتانی مناسب با آب و هوای مصر و محل رویش طبیعی آن بود. پس دومین الیافی كه انسان پی به استفاده از آن برد كتان بود.

سومین محصولی كه جهت تهیه پارچه شناخته شد و مورد استفاده واقع گردید كنف بود. البته كنف را در آغاز نه برای بافت بلكه از ریشه آن به عنوان مواد مخدر استفاده می كردند ولی به مرور زمان انسان متوجه شد كه كنف توانایی مناسبی برای الیاف شدن و بافت دارد. در حدود 1500 ق.م. ایرانیان با پنبه آشنا شدند و پارچه های پنبه ای در كنار پارچه های دیگر قرار گرفت. ولی كماكان پارچه های پشمی به دلیل ماندگاری، سازگاری و یا شاید هم عادت در درجه اول اهمیت قرار داشتند.

کشف قدیمی ترین ها

باستان‌شناسان همیشه به دنبال کشف قدیمی‌ترین‌ها بوده‌اند تا شاید بتوانند از میان آنها راهی برای درک گذشته پیدا کنند. آن‌ها با سال‌ها کاوش به آثار عظیمی دست پیدا کرده‌اند که از میان آنها می‌توانیم به قدیمی‌ترین آثار کشف شده در تاریخ اشاره کنیم :

قدیمی‌ترین کیف زنانه:

در یکی از جالب‌ترین کشفیات باستان شناس‌های آلمانی، یک کیف زنانه پیدا شد که در زمان خودش نهایت تیپ و زیبایی به حساب می‌ ‍ آمده است. این کیف زنان که در یکی قبر باستانی پیدا شده است نزدیک به 2500 سال قدمت دارد و باستان شناس‌ها جنس آن را از چرم خالص اعلام کرده‌اند. طرح‌های روی این کیف با استفاده از دندان حیوانات بوده است که البته بر اثر گذر زمان بخش زیادی از آن نابود شده است.

سومین محصولی كه جهت تهیه پارچه شناخته شد و مورد استفاده واقع گردید كنف بود. البته كنف را در آغاز نه برای بافت بلكه از ریشه آن به عنوان مواد مخدر استفاده می كردند ولی به مرور زمان انسان متوجه شد كه كنف توانایی مناسبی برای الیاف شدن و بافت دارد. در حدود 1500 ق.م. ایرانیان با پنبه آشنا شدند و پارچه های پنبه ای در كنار پارچه های دیگر قرار گرفت. ولی كماكان پارچه های پشمی به دلیل ماندگاری، سازگاری و یا شاید هم عادت در درجه اول اهمیت قرار داشتند.

قدیمی ترین کفش:

در مکاشفاتی که در سال 2010 در منطقه غارهای ارمنستان انجام شد باستان‌شناسان توانستند قدیمی‌ترین کفش دنیا را پیدا کنند. این کفش که بسیار عالی و به سبک امروزی دوخته شده بود نزدیک به 5500 سال قدمت داشت و به طور شگفت‌آوری این مدت را دوام آورده است. به گفته باستان شناسان این کفش برای یک خانم با سایز پای بزرگ بوده است و این لنگه کفشی که یافت شده برای پای راست دوخته شده است.

قدیمی‌ترین لباس:

قدیمی ترین لباس دنیا نیز در منطقه ارمنستان پیدا شده است. این لباس که از جنس نی است نزدیک به 5900 سال قدمت دارد. از سال 2007 که حفاری در این منطقه شروع شده باستان‌شناسان توانسته‌اند آثار شگفت‌انگیزی پیدا کنند برای مثال قدیمی‌ترین حیوان مومیایی شده نیز در این منطقه با قدمت 5900 سال پیدا شد که بیش از 1000 سال از نمونه مصری خود بزرگتر است.

فراوری: سمیه رمضان ماهی

بخش هنری تبیان


منابع:

بانک مقالات ایران/ بررسی تاریخی پیدایش پوشاک

سایت هنر آنلاین