مطبوعات در دوره اول مشروطه

بخش اول

با انقلاب مشروطه و تحولی که در جامعه رخ داد، روحی تازه و جدید هم به ادبیات کشور دمیده شد. گروهی از شعرا و نویسندگان به جرگه آزادیخواهان پیوستند و توانستند از راه قلم به جنگ برخیزند. پس از انقلاب مشروطه روزنامه ها زیاد شد و ده ها روزنامه در تهران، رشت و تبریز و دیگر شهرستان های ایران انتشار یافت.

در مقاله گذشته درباره روزنامه های فارسی زبان منتشر شده در خارج از ایران صحبت شد. در این مقاله مروری بر روزنامه های دوره اول مشروطه خواهیم داشت.

مجلس

اولین روزنامه عهد مشروطه که بعد از گشایش مجلس در ایران منتشر شد، روزنامه مجلس بود. این روزنامه در 8 شوال سال 1324ه.ق منتشر شد و اصولا اخبار و وقایع جلسات مجلس شورای اسلامی ایران را چاپ می کرد.

این روزنامه به دست یکی از افراد مشروطه خواه یعنی میرزا سید محمد صادق طباطبایی تاسیس شد. علاوه بر اخبار مجلس، اشعار مدیر روزنامه، شاعر معروف ادیب الممالک فراهانی را هم منتشر می کرد.

پس از انتشار روزنامه مجلس، میل شدید به انتشار روزنامه رواج پیدا کرد و روزنامه های مختلفی با نام های وطن، ندای وطن، ندای اسلام، کشکول، صبح صادق، روح القدس، روح الامین، جام جم، زبان ملت و .... در تهران و شهرستان ها پدید آمد. اما به تعداد کمی، مابقی آنها دوام چندانی نداشتند و به زودی از بین رفتند.

در پایان نه ماهه اول بعد از اعلان مشروطیت، روزنامه وزینی با نام "حبل المتین" و دو روزنامه ادبی با نام های "تاتر" و "صور اسرافیل" در تهران شکل گرفت.

حبل المتین

نویسنده حبل المتین تهران، سید حسن کاشانی برادر کوچکتر موید الاسلام مدیر روزنامه حبل المتین کلکته در سال 1325 ه.ق دایر کرد و این روزنامه شعبه ای از آن روزنامه بود.

این روزنامه هر روز با کاغذ و حروف به چاپ می رسید و چون مقالات آن را شیخ یحی کاشانی که نویسنده ای آگاه بود، می نوشت، خواننده بسیاری داشت و تا زمان به توپ بستن مجلس پایدار ماند.

پس از فتح تهران حبل المتین دوباره منتشر  و این بار در سال 1327 ه.ق و به مدت 23 ماه توقیف شد.

تاتر

این روزنامه هر پانزده روز یکبار منتشر می شد و در صفحات خود صحنه های دراماتیکی به صورت سوال و جواب با هدف انتقاد به طرز حکومت قاجاریه و رجال عهد استبداد، می گنجانید. شروع انتشار روزنامه تاتر 1326 ه.ق بود و به دست میرزا رضاخان طباطبایی نائینی، نماینده دوم مجلس منتشر میشد و یکی از جراید خوب آن زمان بود.

صوراسرافیل

میرزا قاسم خان تبریزی و میرزا جهانگیرخان شیرازی بنیان گذاران روزنامه صور اسرافیل بودند و میرزا علی اکبر خان دهخدا (دخو) از نویسندگان آن بود. این روزنامه از نظر سبک نگارش و ادبیات و هم از جهت مطالب و مضامین شباهت بسیاری به روزنامه ملا نصرالدین قفقاز داشت.

ادامه دارد...