احمد اخگر، امثال منظوم
قسمت اول ، قسمت دوم ، قسمت سوم ، قسمت چهارم
در سال 19 / 1318ش کتابی به نام « امثال منظوم » تالیفسرهنگ احمد اخگر لاریجانی در دو جلد از چاپ بیرون آمد. در این مجموعه نزدیک به پنج هزار امثال و حکم گرد آمده است. شیوه ی نگارش کتاب این گونه است که نخست سه چهار مثل تقریبا به همان صورتی که در میان عامه رایج است گفته و سپس مضمون همان ضرب المثل ها در یک دو بیتی گنجانیده شده است. بدین صورت:
مشتری زرنگ با فروشنده چانه می زند. شاخ و شانه زدن، سنگ بزرگ برداشتن علامت نزدن است.
| با فروشنده مشتری زرنگ |
| چانه زد، لیک شاخ و شانه نزد |
| هر که سنگ یزرگ را برداشت |
| واضحست این که بر نشانه نزد |
خردمند آتش را از خود براند. آتش از خود آتش جهاند. آتش اگر رخنه کند می سوزاند. آتش دوست و دشمن نداند.
| عاقل از خویش براند آتش |
| کاتش از خویش جهاند آتش |
| آتش ار رحنه کند سوزاند |
| دشمن و دوست نداند آتش |
کتاب اخگر با همه ی استادی و هنرمندی که مولف در نظم آن به کار برده است از نظر اصول ضبط فولکلورها ارزش زیادی ندارد، زیرا این گونه هنرنمایی ها توجه خواننده را از خود ضرب المثل و از زیبایی ساده و طبیعی آن منحرف می کند.
سلیمان حییم، امثال فارسی – انگلیسی
در سال 1334ش مجموعه ای به نام امثال فارسی – انگلیسی به همت سلیمان حییم، مولف فرهنگ های فارسی – انگلیسی و انگلیسی – فارسی منتشر شد. این کتاب از دو بخش تشکیل شده است:
بخش نخست
امثال و تعبیرات و اصطلاحات مثلی است. در مقدمه ای که مولف به فارسی و انگلیسی نوشته از مقام و معنی امثال و حکم در ادبیات ملی سخن گفته و غرض از تالیف کتاب را بیان نموده است. این بخش نزدیک به چهار هزار مثل و تمثیل را در بر دارد که مولف در نتیجه ی بیست و پنج سال زحمت و کوشش در تالیف « کتاب لغت » آن ها را گردآوری نموده است و همان گونه که خود در همان مقدمه اظهار می کند، بیش تر این ضرب المثل ها را از زبان مردم ساده و عادی برگرفته است. در این بخش همچنین کلمات پندآموز زیادی از ادبیات کلاسیک ایران با اشاره به مآخذ آن ها ضبط شده است.بخش دوم کتاب شامل بیش از سه هزار و پانصد اصطلاح و تکیه کلام و کلمات قصار و حتی افعال مرکب است. در این بخش امثال و حکم فولکلوری از امثال سایره تفکیک شده و گونه های گوناگون امثال نیز ذکر گردیده است.
هر چند این بخش از کتاب اصطلاحات و عبارات مصطلحه نام دارد، مثل ها و تمثیل ها و امثال سایره ی زیادی از تالیفات سعدی و حافظ و شاعران دیگر در آن راه یافته و همان گونه که ذکر کردیم، در این بخش، افعال مرکب هم گنجانیده شده است، در صورتی که وجود آن ها در این مجموعه محلی ندارد، زیرا آن ها را نه جزو اصطلاحات می توان به شمار آورد و نه جزو عبارات اصطلاحی ( مقدمه ی کتاب مثل ها و تمثیل های فارسی، تالیف خالق کوراوغلی، چاپ مسکو، 1961).
ایراد دیگری که به این کتاب می توان گرفت، این است که مولف در ترجمه ی امثال و به ویژه در مواردی که به جای ترجمه ی عینی معادل و مترادف آن ها از زبان انگلیسی نقل شده، اصالت آن ها را حفظ نکرده است.
از نیما تا روزگار ما، جلد سوم
یحیی آرین پور
تنظیم : بخش ادبیات تبیان
