بلوغ (1)

دوران بلوغ، از حساس ترین سن های دانش آموزان مدرسه می باشد. خوب است که مسئولین مدرسه در کنار دانش آموزان به خصوص مقاطع انتهایی دبستان و متوسطه ها اطلاعات کافی و دقیقی را به دانش آموزان ارائه دهند تا آن ها بتوانند به راحتی و ر کمال آسایش این دوران را بگذرانند.

در این راستا، مرکز یادگیری سایت تبیان اطلاعات پایه ای در مورد بلوغ را برای ارائه در زنگ های پرورشی  ارائه داده است.

«بلوغ» در لغت عبارت است از «رسیدن به نهایت و پایان چیزی».
بلوغ در قرآن نیز به معنای «به انتها رسیدن» آمده است: (و لمّا بلغ أشدّه) که مراد رسیدن به سن بلوغ و جوانی است.
 دوره بلوغ از جمله پیچیده ترین دوره های زندگی انسان است که با آغازآن، تحولات شگرفی در زندگی بشر روی می دهد. بلوغ به عنوان امری طبیعی و تکوینی، ویژگی مشترک زن و مرد است و از نظر مکاتب فقهی مختلف ورود به این دوره، آغاز دوره مسئولیت پذیری و انجام تکالیف است.
تغییرات عمومى بدن و تاثیرات روانى، آن چنان سریع و همه جانبه است كه او را دچار تشویش و نگرانى می كند و برخوردها و ارتباطهاى او را با اطرافیان و خانواده اش دچار مشكل می سازد.
اسلام برای این دوران اهمیت فراوانی قایل شده است؛ در این دوران است كه بناى اساسى شخصیت فردى و اجتماعى جوان پایه ریزى می شود. روش تربیتى اسلام بر این امر تاكید دارد كه جوان این دوران را با معرفت و پاكى سپرى كند.

عوامل مؤثر در بلوغ و زمان بندی آن

اگرچه شاخص اصلی زمان بندی بلوغ «ژنتیک» است، عوامل دیگری، مانند محل جغرافیایی، تماس با نور، سلامت عمومی، تغذیه و عوامل روانی نیز بر زمان شروع و سرعت پیشرفت بلوغ تأثیر می گذارد.

برای مثال، در کودکانی که دارای سابقه خانوادگی بلوغ زودرس هستند و روند بلوغ زودتر در آن ها آغاز می شود و کودکانی که در نزدیک خط استوا، در ارتفاعات پایین تر از سطح دریا یا در نواحی شهری زندگی می کنند و نیزکودکانی که به چاقی مختصر مبتلا هستند، به ترتیب نسبت به کودکانی که در مناطق شمالی، در ارتفاعات بالاتر از سطح دریا یا در نواحی روستایی زندگی می کنند و نیز نسبت به کودکانی که وزن طبیعی دارند، زودتربالغ می شوند.
البته گویا میان سن شروع و طول مدت بلوغ نیز ارتباطی وجود دارد؛ بدین گونه که هرچه سن شروع بلوغ زودتر باشد، مدت زمان آن نیز بیشتر خواهد بود.

نگاه اسلام به بلوغ

كودك یا نوجوان چون به بلوغ می رسد، وارد مرحله تازه و عالی تر از ادراك و شعور و فهم مسایل و احساس مسؤولیت می گردد. از این رو، خداوند این سن معین را فاصله میان كودكی و مردانگی یا زنانگی قرار داده است و با ورود به این دوران همه احكام شرعی بر پسر و دختر بالغ مترتب می شود. بدین معنا كه از لحظه ای كه دختر و پسری نشانه بلوغ (یا نشانه های بلوغ) در آنان پدیدار شد، از نظر شرعی مكلف به انجام همه تكالیف شرعی از آموزه های دستوری هستند و می بایست در برابر آموزه هایی از این دست فرمانبر بوده و از اوامر و نواهی الهی پیروی نماید. با توجه به این تكلیف شرعی است كه در اصطلاح عموم مردم دوران بلوغ را دوران تكلیف می گویند. بنابر آیات و روایات و متون فقهی از هنگامی كه كودك بالغ می شود، در واقع شخصیت مستقلی است كه از آن لحظه باید با توجه به آن استقلال شخصیتی خود عمل نماید.

 در این زمان او شدیدا نیاز به محبت دارد و و در پى یافتن یك نقطه اتكاى روانى و روحى است و دوست دارد، دیگران به شخصیتش احترام بگذارند و او را مورد توجه قرار داده و به حساب آورند. به همین مناسبت است كه پیامبر اسلام صلّى الله علیه وآله ضمن بیان مراحل تربیت، هفت سال سوم زندگى مقدماتى انسان - كه همان دوران بلوغ و جوانى است -  والدین و مربیان را سفارش می فرمایند كه، در این سنین به جوان به عنوان یك شخصیت بزرگسال بنگرند و به او اعتماد نموده و در كارها با وى مشورت كنند؛ در زندگى، نظر او را دخالت داده و به او مسؤولیت بدهند تا شخصیتش شكوفا گردد. جوان در این مرحله خود را همردیف با سایر اعضاى خانواده می پندارد و انتظار دارد كه از احترام متقابل، برخوردار باشد؛ از این رو پیامبر اكرم صلّى الله علیه وآله فرمود: من به تمام شما مسلمانان، توصیه می كنم كه نسبت به جوانان با نیكى و نیكوكارى رفتار كنید و به شخصیت آنان احترام بگذارید.

ادامه ی این مبحث را در طرح آتی دنبال کنید.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه: فاطمه شیرزاده