اطلاعات اردوی شهر ری(1)- قسمت اول
«مربی عزیز با توجه به اینکه یکی از اهداف اردوهای دانش آموزی بالابردن سطح اطلاعات عمومی، تاریخی و مذهبی دانشآموزان در مورد مکان اردوها و موارد مرتبط با آنهاست ما پس از ارائه هر بسته پیشنهادی سفر و اردو، مقالهای تحت عنوان اطلاعات همان سفر و اردو بر روی سایت قرار خواهیم داد که مربی می تواند با مطالعه آن در زمان حضور دانش آموزان در اتوبوس یا وارد شدن به هر یک از مکانها، اطلاعات مورد نیاز دانشآموزان را برای آنان توضیح داده و به سۆالات احتمالی آنان پاسخ دهد».
در مورد ری:
ری ناحیهای باستانی در جنوب تهران است که در حدود شش تا هشت هزار سال قدمت دارد. تاریخ پیدایش ری به زمان مادها میرسد. ری در آن زمان از تمامی شهرهای ماد بزرگتر بوده است. بنابر آنچه در اوستا آمده است ری سیزدهمین شهری است که در جهان ساخته شده است و تاریخ سکونت در این شهر به 3000 سال پیش از میلاد میرسد.
این شهر در دوره پیش از اسلام به گواهی تاریخ و سنگ نوشتهها از نظر قدمت با بابل و نینوا و از نظر عظمت با هگمتانه و در عهود اسلامی با بغداد و نیشابور برابر بوده و بخاطر زیبایی زاید الوصفش عروس شهرهای دنیا لقب گرفته بوده است.
ری در لغت به معنای شهر سلطنتی است. این شهر در طول تاریخ به نام های مختلفی خوانده میشده است از جمله: راگا، راغه، ارشکیه، ام البلاد، شیخ البلاد و ... در پیوست های غیر رسمی منسوب به تورات به نامه ای توبیت و ژودیت یا راگس و راگو خوانده شده است.
در شهر ری با وجود قدمت تاریخی زیاد، آثار قابل توجهی از عمارتهای تاریخی به چشم نمیخورد که این امر به دلیل زلزلههای مهیبی است که تقریبا هر دویست سال یکبار در این منطقه بوقوع پیوسته است. امروزه تنها آثار باقیمانده و مورد توجه در مرکز ری وجود وجود تپه باستانی چشمه علی، دیوار باستانی ری، برج سلجوقی طغرل، برج خاموشان و قلعهگبری است. همچنین در فاصله قابل توجهی از ری دو اثر بقعه بیبیشهربانو و آتشکده تپه میل خود نمایی میکنند.
وجود بارگاه مقدس حضرت عبدالعظیم علیه السلام، همچنین بقعه چندین امامزاده دیگر از جمله امامزاده طاهر، امامزاده حمزه، امامزاده عبدالله و بقعه شیخ صدوق در ابنبابویه در ری که از یادگاران دوران اسلامی میباشند شهر ری را به عنوان شهری مذهبی در کشور معرفی نموده است.
کوه و بقعه بی بی شهربانو
بیبی شهربانو در حقیقت نام آرامگاهی است در شهرری که بر فراز کوهی با همین نام و در شمال شرقی ری کنونی قرار گرفته است. مسیر رسیدن به این بقعه از سمت جاده ورامین و سه راه تقی آباد به سمت امین آباد و از سمت جاده خاوران از طریق کمربندی خاوران به کهریزک و خروج از جاده در منطقه امین آباد مقدور است. این بقعه طبق کتیبه موجود در آن و باور مردم محلی مقبره شهربانو همسر امام سوم شیعیان حسین بن علی و مادر امام چهارم شیعیان سجاد است.
البته برخی کارشناسان به دلایلی همچون قرارگرفتن زیارتگاه بر فراز کوه، نزدیکی به چشمه، ویژگی های معماری سنگی، اختصاص زیارت آن به زنان در برخی دورهها، کاربرد واژه بانو و شهربانو برای ایزد بانوی آناهید و تشابه افسانه بیبیشهربانو با داستان زیارتگاه زرتشتی «بانوی پارس» دراطراف یزد، اعتقاد دارند شاید این بنا در نیز یکی از نیایشگاههای آناهید، الهه آب و باروری و از پرستشگاههای زرتشتیان پیش از اسلام بوده باشد.
مشخصات:
این مجموعه محوطهای است مستطیل شکل (شمالی جنوبی)، به طول 33متر و عرض 22 متر که با دیواری سنگی متعلق به سده چهارم (آل بویه و سلجوقی) محصور گردیده و از شمال به کوهستان محدود میشود. در بخش جنوبی آن چند بنای محکم سنگی با پوشش گنبدی از سنگ و آجر وجود دارد. محوطه اصلی با احداث دیوارهای جدید، رواقها، اتاقها، راهرو و غیره در دورههای گوناگون به دو قسمت تقسیم شدهاست.
بنای اصلی بقعه از سنگ و گچ ساخته شده و تاقهای آن آجری است. از سبک و وضع بنا برمی آید که هسته اصلی آن در دوره ساسانی ساخته شده باشد و در سده چهارم (عهد آل بویه) از آن برای آرامگاه استفاده شده و قسمتهایی به آن افزودهاند. این بقعه مشتمل بر حرم کوچک چهار گوشی است با ابعادی در حدود 25ر3متر. مدخل اصلی حرم رو به مشرق و دارای سردری است متعلق به روزگار صفوی، اما گنبد کاشیکاری و برخی گچبریها و تزیینات آن از آثار دوره قاجار است.
در شمال حرم، مسجد یا رواقی از دوره قاجاریه وجود دارد. صحن بزرگتر بقعه که حیاط بیرونی آن محسوب میشود در شمال همین مسجد قرار دارد. در شمال صحن اتاقی برای اقامت میهمانان متولی یا زوّار دیگر احداث شدهاست.
پایین پلههای بقعه بی بی شهربانو و در سمت راست غاری به چشم میخورد که مدخل تنگ و باریکی دارد. داخل غار نیز برای نذر شمع روشن میکنند. در قسمتی از این هم غار پنجرهای مشبک قرار دارد که میگویند دختران جوان برای گشوده شدن بختشان بر روی آن دخیل میبندند.
تاریخچه بقعه:
هسته اصلی بنای مزبور را در دوران ساسانی ساختهاند. از دیدگاه معماری قسمت گوشه جنوب شرقی آن که مشتمل بر بنای چهار گوش منظم و استوار سنگی با پوشش ضربی سنگ و آجری میباشد و از عهد آل بویه و حرم و اطاق طویل جنوبی آن از دوران ساسانی و دیوارهای خارجی صحن همزمان با بنای سنگی عهد آل بویه و عصر سلجوقیان میباشد. در سدههای بعدی به وسیله احداث رواق و دیوارها و اطاقهای مختلف و راهرو و... محوطه اصلی را به دو صحن تقسیم و به صورت کنونی درآوردهاند. گنبد بقعه از عهد دیالمه است.
صندوق منبت روی قبر، حدیثهای پیامبر اسلام و لقبهای شهربانو را دربرداشته و تاریخ 888 هجری قمری و نام بانی و سازندگان آن ذکر شدهاست.
مرکز یادگیری سایت تبیان - نویسندگان: نسرین علی فرد – محسن تقوی پور
تنظیم: مریم فروزان کیا