تبیان، دستیار زندگی
در نوشتار پیش به چگونگی تشکیل سنگ های رسوبی و نحوه کسب اطلاعات درباره گذشته از طریق مطالعه سنگ های رسوبی پرداختیم. زمین و موجودات زنده و هرچیزی که روی زمین است دارای تاریخچه ای است. ...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : نسیم گوهری
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

فسیل ها

فسیل ها

چکیده

در نوشتار پیش به چگونگی تشکیل سنگ های رسوبی و نحوه کسب اطلاعات درباره گذشته از طریق مطالعه سنگ های رسوبی پرداختیم. زمین و موجودات زنده و هرچیزی که روی زمین است دارای تاریخچه ای است. با مطالعه آثار به جای مانده از دوران گذشته می توان به اطلاعات ارزشمندی درباره آن دوران دست پیدا کرد. مثلا با مطالعه فسیل جانوران می توان به گونه های جانوری و شرایط زیستی جانوارن در گذشته پی برد. فسیل آثار و بقایای به جای مانده از موجودات قدیمی است که در بین لایه های سنگ های رسوبی وجود دارد.

اهداف

دانش آموز با مفهوم فسیل و نحوه تشکیل آن آشنا شود.
دانش آموز با نحوه ی مطالعه فسیل ها و اطلاعاتی که می توان از آن کسب کرد آشنا شود.
دانش آموز با کاربرد و اهمیت فسیل ها آَشنا شود.

شرح درس

نام دیگر فسیل سنگواره است. ریشه کلمه فسیل که از یک کلمه لاتین برگرفته شده است به معنی حفر کردن و کاوش کردن است. به زبان ساده فسیل یا سنگواره به آثار و بقایای باقی مانده از جانداران قدیمی که زمانی روی زمین می زیسته اند گفته می شود. فسیل هم می تواند بقایای یک گیاه و هم می تواند بقایای انواع حیوانات باشد. بیشتر فسیل ها از سنگ های رسوبی به دست آمده اند. فسیل ها روی همه قاره های زمین پیدا شده اند. در میان موجودات زیادی که در گذشته روی زمین زندگی می کرده اند تعداد بسیاری کمی، تقریبا حدود یک درصد آن ها به صورت فسیل درآمده اند.

اکثر موجوداتی که دارای بدن نرم و فاقد اسکلت استخوانی بوده اند در برابر عوامل مخرب طبیعی نتوانستند مقاوت کنند و بدون این که از خود اثری بگذارند، از بین رفته اند. در بین موجودات زنده، امکان فسیل شدن آن هایی که اعضای سخت استخوانی مانند استخوان، دندان، صدف و عج دارند، بیشتر بوده است. همین موجودات هم اگر بعد از مرگ بلافاصله در بین رسوبات قرار می گرفته اند، شانس فسیل شدن آن ها بیش تر می شده است.


فکر کنید

چرا بیشتر فسیل ها مربوط به قسمت های استخوانی و سخت مانند دندان، صدف و عاج است؟ چرا از قسمت های نرم بدن جانوران فسیل تشکیل نمی شود؟


فسیل ها چگونه تشکیل می شوند؟

تشکیل یک فسیل میلیون ها سال زمان می برد. به طور کلی فسیل یا سنگواره به یکی از شکل های زیر تشکیل می شود:
- تشکیل سنگواره کامل
- تشکیل سنگواره از قسمت های سخت بدن
- سنگواره هایی که از تغییر تدریجی بدن جانداران تشکیل می شوند.
- سنگواره های حاصل از آثار موجودات زنده. مانند: ردپا


به عبارت دیگر در شرایطی، گیاهان و حیوانات مرده در زیر خاک دفن می شوند اما فاسد نمی شوند. زمانی که آب به داخل خاک نفوذ می کند، مواد معدنی از قبیل آهن، سیلیکات و کلسیم را با خود می برد. این مواد دور واطراف گیاهان یا حیوانات مرده جمع می شوند و آن ها را به همان صورت حفظ می کنند. با گذشت زمان، مواد شیمیایی فوق سخت می شوند و یک نسخه تقریبا کاملی از حیوان اصلی به وجود می آید. این نسخه را فسیل می گویند.

  • فسیل هافسیل ها

  • فسیل قابلیت تشکیل شدن در هر مکانی را ندارد. مکان هایی که برای تشکیل فسیل مناسب هستند عبارتند از:
    - لابه لای سنگ های رسوبی
    - لابه لای یخچال های قطبی
    - داخل غارها
    - لابه لای نمک و شیره گیاهان
    - لابه لای خاکستر آتشفشان ها

    فسیل ها

    اجساد ماموت ها لابه لای یخچال های قطبی پیدا شده اند. دانشمندان طی بررسی های خود پی بردند که ساکنین این مناطق از گوشت اجساد ماموت ها برای تغذیه سگ های خود استفاده می کردند. داخل صمغ برخی گیاهان نیز سنگواره حشرات یافت می شود.


    پرسش
    به نظر شما مطالعه فسیل ها چه فایده ای دارد؟
    چه کسانی از مطالعه فسیل ها استفاده می کنند؟

    استفاده از فسیل ها
    با کمک فسیل ها می توان جغرافیای قدیمی زمین را شناخت . به عنوان نمونه می توان دریاها، دریاچه ها، خشکی ها، مناطق عمیق و کم عمق و مناطق آب شور و شیرین را شناخت. به کمک سنگواره ها می توان آب و هوای گذشته را تشخیص داد، زیرا همان گونه که امروزه هرکدام از جانداران در آب و هوای خاصی زندگی می کنند، در گذشته نیز این گونه بوده است. مثلا شتر در آب و هوای گرم و بیابانی زندگی می کند. این موضوع درباره گیاهان نیز صدق می کند. هم چنین مطالعه فسیل ها این حقیقت را اثبات می کند که موجودات زنده تغییر کرده اند. جانور شناسان دریافته اند که موجودات زنده از ابندا به شکل کنونی نبوده اند، یعنی ابتدا موجوداتی ساده بوده و سپس تکامل یافته اند. هم چنین مطالعه فسیل ها اساس و پایه بخشی از علم زمین شناسی اقتصادی است و برای شناسایی سنگ های سوختی مانند زغال سنگ ها و منشاء نفت و گاز دارای ارزش زیادی هستند.

    مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: نسیم گوهری

    تنظیم: مرجان سلیمانیان