تبیان، دستیار زندگی
یکی از نقاط برجسته در سلول های گیاهی تقسیم بندی آن ها در غشاهای محدودکننده ی اندامک ها است. سلول ،محلولی آبگونه از مواد شیمیایی است که پروتوپلاسم نامیده می شود و پروتوپلاسم توسط یک غشای پلاسمایی احاطه شده است. ...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

سلول و بافت های گیاهی

اهداف:

  • آشنایی با محدوده های سلول گیاهی
  • آشنایی با مریستم های سلول گیاهی

شرح درس:

یکی از نقاط برجسته در سلول های گیاهی تقسیم بندی آن ها در غشاهای محدود کننده ی اندامک ها است.سلول ،محلولی آبگونه از مواد شیمیایی است که پروتوپلاسم نامیده می شود و پروتوپلاسم توسط یک غشای پلاسمایی احاطه شده است. مجموع این دو غشا یعنی غشای پلاسمایی و پروتوپلاسم به پروتوپلاست معروف است. البته پروتوپلاسم و تمام اجزائی که پروتوپلاسم را تشکیل می دهند نقش مهمی در حیات سلول ایفا می کنند،اما غشای پلاسمایی به طور ویژه ای با اهمیت است زیرا این غشا مرز بین دنیای زنده و غیرزنده را مشخص می کند.

همان طور که در طرح درس "غشای سلولی در گیاهان" اشاره شد، غشای پلاسمایی دارای خاصیت نفوذ پذیری انتخابی است به این مفهوم که این غشا به برخی مواد اجازه عبور می دهد و سایر مولکول ها نمی توانند از آن عبور کنند. بنابر این غشای پلاسمایی نه تنها به لحاظ فیزیکی سلول را محدود می کند بلکه تبادل مواد را نیز کنترل کرده و موجب حفظ اختلافات اساسی بین سلول و محیط آن می شود. پروتوپلاسم به استثنای هسته، اما شامل سایر اندامک ها سیتوپلاسم نامیده می شود.

سلول ها و بافت ها

سلول نه تنها واحد بنیادی زندگی است، بلکه واحد اساسی مورفولوژیکی پیکره ی گیاه نیز می باشد. سلول ها در گروه هایی سازماندهی شده اند که ساختار یا وظایف، یا هر دو آن، از گروهی به گروه دیگر متفاوت است. این گروه از سلول ها بافت نامیده می شوند. برخی از بافت ها نسبتاً ساده هستند. این بافت ها فقط از یک نوع سلول تشکیل شده اند. سایر بافت ها پیچیده تر بوده و از چندین نوع سلول ایجاد شده اند.


علی رغم تنوع حاکم بر ساختار و موفولوژیکی گیاه، یک نوع ثبات و یکنواختی در ترتیب قرار گرفتن بافت ها وجود دارد که بیان گر وجود یک سازماندهی اساسی ساختاری و عملی در کل گیاه می باشد. به طور مثال، اپیدرم یک لایه ی پیوسته از سلول های محافظ را در سطح گیاه جوان ایجاد می کند. بافت های درگیر در توزیع مواد معدنی و آب یک سیستم دارای ارتباط منطقی را به وجود می آورند که ریشه ها و بافت های فتوسنتزی را به نواحی ذخیره و دارای رشد فعال وصل می کنند.

یک گیاه به صورت یک تخم بارور شده یا زیگوت، در تخمدان یک گل شکل می گیرد. زیگوت دستخوش تقسیم سلولی و تمایز می شود و جنین را به وجود می آورد. جنین گیاهی ابتدایی است که دارای یک ریشه ی جنینی (ریشه چه) و ساقه ی جنینی (پلومیول) بوده و دارای برگ های اولیه و آغازه های برگی primordia برای برگ های بیشتر است. وقتی جنین به یک نهال چه ی جوان و سپس به یک گیاه بالغ تبدیل می شود،ویژگی های جنینی در مناطقی که دارای تقسیم سلولی پیوسته ای هستند و مریستم نامیده می شوند،پابرجا می ماند. وقتی سلول های قدیمی تر شروع به تمایز و بلوغ می کنند، مریستم ها از طریق تقسیم سلولی مداوم سلول های جدید را به گیاه اضافه می کنند. برخلاف حیوانات ،که در آن ها اندازه و شکل فرد بالغ در همان مراحل اولیه نمو جنین مشخص می شود، در گیاهان، مریستم ها ویژگی منحصر به فرد رشد نامحدود یا مداوم را به آن ها می دهند.


دو مریستم اساسی مریستم های انتهایی هستند که در نوک ساقه و ریشه قرار دارند. مریستم های انتهایی مسئول افزودن بر طول محور ساقه و ریشه هستند که رشد اولیه نامیده می شود. سلول ها و بافت هایی که از این مریستم ها به وجود می آیند بدنه ی اولیه گیاه را تشکیل می دهند. در بسیاری از گیاهان افزایش محیط یا ضخامت ساقه و ریشه به علت اضافه شدن بافت های آوندی جدید به بدنه ی اولیه است. این رشد جانبی رشد ثانویه نامیده می شود که به وسیله ی مریستم جانبی که کامبیوم آوندی نام دارد به وجود می آید. البته نوع دیگری از مریستم نیز در برخی کتب نام برده می شود که به مریستم اضافی شناخته شده است که در نواحی خاصی از ساقه دیده می شود.


فیلم آموزشی

  • سلول و بافت های گیاهیسلول و بافت های گیاهی

  • مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: فاضل صحرانشین سامانی
    تنظیم: مریم فروزان کیا