متکلمین (1)

اهداف:

• آشنایی دانش آموزان با علم کلام

چکیده:

پس از ورود فلسفه به جهان اسلام، مخالفت‌های زیادی با آن شد؛ تا جایی که بعضی از اساس، منکر فلسفه اسلامی شده، آن را به کلام تنزل داده‌اند که در این نوشتار سعی بر این است که دانش آموزان با این علم بیشتر آشنایی پیدا کنند ...

چرا به علم کلام، کلام می گویند؟

در توضیح این که چرا این علم را به نام علم کلام نامیده اند باید گفت برخی گفته اند به این سبب این علم،‌ کلام نامیده شد که قدرت دارنده خود را در سخن و استدلال، فزونی دهد. برخی می گویند از آن جهت کلام نامیده شد که روش و عادت علماء این فن این بود که در کتب خود سخن خود را با تعبیر « الکلام فی کذا » و « الکلام فی کذا » آغاز می کردند بعضی گفته اند از آن جهت کلام نامیده شد که سخن در اطراف مباحثی بود که به عقیده اهل حدیث درباره آن ها باید سکوت کرد.

بعضی دیگر نیز گفته اند که این نام آنگاه به میان آمده که بحث مخلوق بودن و یا مخلوق نبودن کلام الله میان مسلمین طرح گردید و صف آرایی شدیدی شد و مردم زیادی کشته شدند و به همین مناسبت آن دوره را دوره « محنت » نامیده اند. یعنی چون در دوره محنت اکثر مباحثات اصول دینی در اطراف حدوث و قدم کلام الله دور می زد، علم اصول دین به نام « علم کلام » نامیده شده.

تعریف علم کلام

معمولا وقتی می خواهند یک علم را تعریف کنند گاهی به واسطه موضوع آن علم، آن را تعریف می کنند و گاهی به واسطه اهداف و رسالت های آن علم، آن را تعریف می کنند و گاهی نیز تعریف به روش آن علم می کنند. ولی بهترین تعریف، تعریفی است که در بردارنده موضوع، روش و اهداف و رسالت های گوناگون آن علم باشد.

در تعریف علم كلام اسلامی كافی است كه بگوییم علمی است كه درباره ی اصول دین اسلام بحث می كند به این نحو كه چه چیز از اصول دین است و چگونه و با چه دلیل اثبات می شود و جواب شكوك و شبهاتی كه در مورد آن وارد می شود چیست؟

در رابطه با موضوع علم کلام چند نظر وجود دارد یکی این که موضوع علم کلام، خداوند است و دیگری این که موضوع علم کلام، عقاید دینی است و در رابطه با روش علم کلام باید گفت علم كلام علمی تك روشی نیست بلكه به مقتضای رسالت‌های گوناگونی كه دارد از روش‌های مختلف بهره‌ می‌گیرد.

روش كلام گاه برهانی است و زمانی جدلی و خطابه است و دفاع از اصول عقاید دینی یکی از روش های کلام است.

تفاوت علم کلام و فلسفه

در فلسفه، فیلسوف خود را آزاد مى داند و در مباحث و مطالب خود مقید نیست بنابراین فلاسفه اهل برهان اند و در تفکر ملتزم به اصول عقاید دینی نیستند که در چهارچوب دین محدود بماند؛ در صورتی که متلکم باید ملزم و مقید به مباحث و داده هاى دینى باشد و اگر از سوى فیلسوف نسبت به مبادى دینى تعرضى و یا رد و اعتراضى ببیند، باید در رد او و دفاع از اصول دین بکوشد.

مرکز یادگیری سایت تبیان - نویسنده: رضا هاشمی

تنظیم: مریم فروزان کیا