مدل لوری – برونستد
در سال 1923 یوهان برونستد و توماس لوری به طور مستقل تعریف تازه و فراگیرتری از اسید و باز ارایه کردند که به عنوان مدل لوری – برونستد مطرح می شود. در این مطلب به تشریح این مدل و تعاریف آن از اسید و باز خواهیم پرداخت.
به تعاریف مهم زیر توجه کنید:
اسید لوری – برونستد: ماده ای است که طی واکنش، پروتون (H+) از دست بدهد.
باز لوری – برونستد: ماده ای است که طی واکنش، پروتون (H+) بگیرد.
اسید مزدوج: به اسیدی گفته می شود که نسبت به باز لوری – برونستد مربوط به خود، یک پروتون (H+) بیش تر دارد.
باز مزدوج: به بازی گفته می شود که نسبت به اسید لوری – برونستد مربوط به خود، یک پروتون (H+) کمتر دارد.
حال به واکنش زیر توجه کنید:
در این واکنش، HSO4(aq)- یون هیدروژن خود را به HPO3(aq)2- انتقال می دهد. در نتیجه طبق تعاریف گفته شده
HSO4(aq)- اسید لوری – برونستد و HPO3(aq)2- باز لوری – برونستد است. در طرف دیگر واکنش H2PO3(aq)- نسبت به باز لوری – برونستد مربوط به خود یعنی HPO3(aq)2- یک پروتون بیش تر دارد پس اسید مزدوج است. هم چنین SO4(aq)2- نسبت به اسید لوری – برونستد مربوط به خود یعنی HSO4(aq)- یک پروتون کمتر دارد پس باز مزدوج است.
نکته: اگر واکنش اسید – باز را به صورت یک طرفه نشان دهند، اسید یا باز سمت چپ را اسید و باز لوری – برونستد و فرآورده ها را اسید مزدوج و باز مزدوج محسوب می کنیم.
اسید لوری – برونستد هنگامی به عنوان یک دهنده ی پروتون عمل می کند که گیرنده ی پروتون (یعنی باز لوری – برونستد) در محیط حضور داشته باشد.
اگر به یاد داشته باشید در مطلب قبل گفتیم در مدل آرنیوس اسید یا باز به تنهایی و بدون انجام واکنش هم می توانند خاصیت اسیدی یا بازی را از خود نشان دهند، چون بستگی به این دارد که در آب H(aq)+ یا OH(aq)- تولید می کنند. امّا در مدل لوری – برونستد، اسید یا باز، تنها در کنار یکدیگر مفهوم پیدا می کنند. چون باید یک اسید و یک باز در کنار هم باشند تا مبادله ی پروتون انجام پذیرد، در غیر این صورت چیزی به نام اسید یا باز مطرح نیست.
توجه: برای تشخیص اسید و باز مزدوج، به بارها توجه داشته باشید. اگر به باز لوری – برونستد یک واحد بار مثبت اضافه کنیم اسید مزدوج تشکیل می شود. اگر از اسید لوری – برونستد یک واحد بار مثبت کم کنیم یا به عبارتی یک بار منفی به آن اضافه کنیم باز مزدوج حاصل می آید.
مثال: نقش هر یک از مواد را در واکنش زیر بنویسید:
