تبیان، دستیار زندگی
در مبحث گذشته ذکر شد که قیاس استدلالی است از کلی به جزئی که اگر مقدمات آن صادق باشد، نتیجه به دست آمده، حتما صادق است. قیاس دارای دو قسم است که در این درس به شرح یکی از آن ها که (قیاس اقترانی) نامیده می شود می پردازیم. ...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : رضا هاشمی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

اقسام قیاس (قیاس اقترانی) - 1

منطق

اهداف کلی:

هدف از ارائه این مبحث این است که دانش آموز:

1-    با مفهوم (قیاس اقترانی) آشنا شود.

2-    بتواند به راحتی برای این مفهوم (قیاس اقترانی) مثال هایی را فراهم آورد.

3-    با واژه ها، مفاهیم و اصطلاحات این مبحث به خوبی آشنا شود.

چکیده:

در مبحث گذشته ذکر شد که قیاس استدلالی است از کلی به جزئی که اگر مقدمات آن صادق باشد، نتیجه به دست آمده، حتما صادق است. قیاس دارای دو قسم است که در این درس به شرح یکی از آن ها که (قیاس اقترانی) نامیده می شود می پردازیم.

اقسام قیاس (از لحاظ صورت)

بحث در صورت قیاس، از لحاظ گوناگونی صورت است. قیاس از لحاظ صورت بر دو قسم تقسیم می شود:

1-    قیاس اقترانی

2-    قیاس استثنایی

ملاک این تقسیم بندی این است که به نتیجه یا نقیض نتیجه در مقدمات تصریح شده یا تصریح نشده باشد.

قیاس اقترانی

قیاس اقترانی عبارت است از قیاسی که نتیجه یا نقیض نتیجه در مقدمات موجود نباشد به عبارت دیگر به قیاسی که اجزای نتیجه در میان دو مقدمه قیاس پخش شده باشد، قیاس اقترانی می گویند.

مثال:

علی دانشجو است، هر دانشجویی پر تلاش است. پس در نتیجه علی پر تلاش است.

همان طور که در مثال فوق ملاحظه می نمایید موضوع نتیجه (علی) در مقدمه اول و محمول نتیجه(پر تلاش بودن) در مقدمه دوم آمده است. یعنی نتیجه در دو مقدمه توضیع شده است.

منطق

قیاس اقترانی برای اینکه به نتیجه برسد باید شامل دو مقدمه باشد و دو مقدمه باید شامل سه حد باشند. از حدود سه گانه یکی مخصوص مقدمه اول، یکی مخصوص مقدمه دوم و یکی مشترک بین هر دو مقدمه است که در هر دو مقدمه تکرار می شود و در نتیجه قیاس دو حد دیگر به هم پیوند می دهد و خودش حذف می شود.

هریک از این حدود اصطلاح مخصوصی دارد که عبارتند از:

1- حد وسط: همان حد مشترک است که در دو مقدمه تکرار می شود و حدود مقدمات را در نتیجه، به هم پیوند می دهد. حد وسط را(حجت) نیز می گویند. زیرا به وسیله آن نسبت بین دو حد اثبات می شود. همچنین آن را واسطه در اثبات هم گویند زیرا اثبات حکم بین دو حد دیگر توسط آن انجام می شود.

2- حد اصغر: حدی است که موضوع نتیجه قیاس است و در هریک از مقدمات قیاس قرار دارد. آن مقدمه را صغری گویند. حد اصغر ممکن است موضوع صغری یا محمول ان باشد.

3- حد اکبر: حدی است که محمول نتیجه است. مقدمه ایی که شامل حد اکبر باشد، کبری نامیده می شود. حد اکبر ممکن است موضوع یا محمول کبری قرار گیرد.

توجه شما را به چند مثال در این خصوص جلب می نماییم:

حسن درسخوان است، هر درسخوانی موفق است پس در نتیجه حسن موفق است.

حسن: حد اصغر

درسخوان بودن: حد وسط

موفق بودن: حد اکبر

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

هرگاه آب جاری باشد، پاک کننده است، هر گاه شیء ایی پاک کننده باشد در برخورد با نجاست نجس نمی شود، پس در نتیجه هر وقت آب جاری باشد، در برخود با نجاست نجس نمی شود.

آب جاری: حد اصغر

پاک کنندگی: حد وسط

در برخورد با نجاست نجس نمی شود: حد اکبر


مرکز یادگیری سایت تبیان - نویسنده: رضا هاشمی

تنظیم: مریم فروزان کیا