واکنش های شیمیایی و شیوه های نمایش آن

اهداف:

شرح

به طور کلی، پدیده ها و واکنش هایی را که به صورت روزمره در جهان رخ می دهد؛ به دو دسته واکنش های فیزیکی و شیمیایی تقسیم می کنند.

برای نمونه ذوب شدن، تبخیر و میعان که فقط تغییر حالت مواد در آن رخ می دهد، جزء واکنش های فیزیکی است. و زنگ زدن آهن، هضم غذا و تنفس از جمله واکنش های شیمیایی است.

تغییرات فیزیکی:

تغییراتی که در آن ها فقط و فقط حالت فیزیکی ماده تغییر می کند و ماهیت شیمیایی مواد ثابت باقی مانده و دچار تغییر نمی شوند.

در معادله های شیمیایی، برای نمایش حالت فیزیکی مواد از اندیس های زیر استفاده می شود: گاز را با (g) و مایع را با ( l)و حالت جامد رابا (s) نمایش می دهند. اگر در واکنش های شیمیایی، مواد محلول باشند؛ در صورتی که حلال محلول آبی باشد آن را با (aq) و اگر حلال غیر آبی باشد با (sol) مایش داده می شود.

تغییرات شیمیایی:

تغییراتی که در آن خاصیت و ماهیت مواد و ساختار ذره های تشکیل دهنده ی مواد تغییرات اساسی کنند و بر اثر این واکنش ها، مواد جدیدی ایجاد شود.

یک پدیده ی شیمیایی توسط معادله شیمیایی مربوط به آن پدیده یا واکنش نشان داده می شود.

معادله ی نوشتاری و معادله ی نمادی از نمونه های معادله ی شیمیایی می باشد.

در معادله ی نوشتاری، فقط نام واکنش دهنده ها در سمت چپ و نام فراورده ها در سمت راست قرار می گیرند

مانند:

و در معادله ی نمادی، از فرمول شیمیایی و نمادهای آن برای توصیف پدیده ی شیمیایی استفاده می شود. مانند:

CH₄(g) + O₂(g)   H₂O (g)+CO₂(g) 

واکنش کامل (یکطرفه): واکنش دهنده ها فقط فراورده تولید می کنند.

برخی از پدیده های شیمیایی برای این که روی دهند، نیازمند شرایط خاصی هستند که این شرایط باید روی پیکان نوشته شود، معمولاً شرایط ویژه ای که باید روی پیکان ها نوشته شود: دمای ویژه، فشار معین، گرما و کاتالیزگر می باشد. به جدول زیر دقت کنید.

نمادهای نمایش داده شده در جدول در معادله های شیمیایی استفاده می شود.

از هر معادله ی شیمیایی می توانیم اطلاعاتی در مورد نوع مواد شرکت کننده در واکنش، حالت فیزیکی ماده (جامد، مایع و ...) نسبت مولی مواد موجود در واکنش (ضریب های عددی فرمول های شیمیایی مواد) و حتی شرایط لازم برای انجام واکنش که روی پیکان نوشته می شود و گرماگیر و یا گرماده بودن واکنش و نوع واکنش که سوختن است یا تجزیه و یا ترکیب را کسب نماییم.

ولی همانطور که می دانید؛ هرگز از یک معادله ی شیمیایی نمی توان اطلاعاتی نظیر سرعت و شدت واکنش، میزان پیشرفت واکنش و چگونگی مخلوط شدن واکنش دهنده ها، سازو کار واکنش (چگونگی ترکیب و سازکار واکنش دهنده ها روی تولید فراورده)، شرایط ایمنی واکنش و یا خالص یاناخالصی واکنش دهنده ها را به دست آورد.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه و تنظیم : نوربخش