دستور زبان فارسی(صفت)

صفت:

واژه یا گروهی از واژه‌هاست كه درباره اسم توضیح داده و یكی از خصوصیات اسم را از قبیل حالت، مقدار، شماره و مانند آن بیان می‌كند.

صفت از حیث مفهوم به انواع زیر تقسیم می‌شود:

1- بیانی

2- اشاره‌ای

3- شمارشی

4- پرسشی

5- تعجبی

6- مبهم

صفت بیانی:

چگونگی و خصوصیات اسم را مانند رنگ، جنس، شكل، وضع، حجم، مقدار، ارزش و جز آن را می ‌رساند:

زیبایی

كاغذی                                بزرگ

محمد گل+ -ِ +    خوشبویی     از بازار+ -ِ +     قدیمی     خرید.

كوچكی                                فلزی

صورتی

صفت بیانی شامل پنج گونه است:

1- صفت ساده

2- صفت فاعلی

3- صفت مفعولی

4- صفت نسبی

5- صفت لیاقت

صفت اشاره:

در اصل دو لفظ "این" و "آن" هستند كه همراه اسم می‌ آیند. گاهی این صفت ‌ها با كلمات دیگری تركیب‌ شده و صفت‌ های اشاره مركب می ‌سازند.

باید توجه نمود كه اگر این كلمات با اسم همراه نشوند، جزء ضمایر اشاره ‌اند.

این صفت ‌ها جزء صفت ‌های پیشین دسته ‌بندی می ‌شوند:

همین، همان، چنین، چنان، این ‌گونه، این ‌سان، این ‌طور، این‌ چنین، این ‌اندازه، این ‌قدر، این ‌همه، همین ‌قدر، همین ‌اندازه.

این‌گونه دلاوری ‌ها در خور اوست.

این‌ مطلب اشتباه است.

این ‌قدر پول از كجا آورده‌ای؟

صفت‌ های اشاره بدون كسره به اسم بعد از خود متصل می‌ شوند.

صفت شمارشی(عددی)

بیانگر شماره و تعداد چیزی است. صفت‌ های شمارشی به چهارگونه ‌اند:

صفت شمارشی اصلی:

اعدادی كه بدون افزودن پیشوند یا پسوندی، شماره معدود خود را بیان می ‌كنند. عموماً به صورت پیشین به كار می ‌رود.

چهار كتاب فوق، اثر جامی است.

هفتصد سال از مرگ مولانا می ‌گذرد.

چهارده + -ِ + فروردین تاریخ آغاز به ‌كار دانشگاه است.

صفت شمارشی ترتیبی:

بیانگر ترتیب قرار گرفتن موصوف را می‌رساند.

این صفت از افزودن "-ُ م" و یا "-ُ مین" به صفت شمارشی اصلی بدست می ‌آید.

در روز ششم، انسان خلق شد.

در سوم + -ِ + ماه گذشته، كجا بودی؟

در سومین روز از بازی‌ های ....

صفت شمارشی كسری:

صفتی كه یك یا چند جزء از یك یا چند واحد را می ‌رساند. در این صفت ‌ها ابتدا جزء و سپس واحد ذكر می ‌شود.

دو سوم + -ِ + بیماران قلبی، مشكل نارسایی دریچه دارند.

پنج صدم + -ِ + تصادفات ناشی از، خواب آلودگی راننده است.

پنج درصد + -ِ + حیوانات، در حال انقراض هستند.

صفت شمارشی توزیعی:

موصوف را به بخش ‌های برابر تقسیم می ‌كند.

یكایك آن ها، از او تشكر كردند.

دوبدو، نزد حاكم رفتند.               در این جمله دوبدو در نقش قیدی است.

صفت پرسشی:

با آن نوع، چگونگی یا مقدار موصوف پرسش می‌شود. معمولاٌ از نوع صفت ‌های پیشین هستند. باید توجه نمود كه اگر این كلمات با اسم همراه نشوند، جزء ضمایر پرسشی ‌اند.

چه، كدام، كدامین، چگونه، چطور، چه‌ جور، چه ‌سان، چندم، چندمین، چند، چه ‌قدر، چه ‌اندازه

كدام ورزش را بیشتر دوست دارید؟

نفر چندم هستی؟

هیچ كسی بهتر از او می‌شناسی؟

صفت تعجّبی

صفتی كه همراه اسم آمده و تعجب گوینده از چگونگی یا مقدار موصوف را می ‌رساند. این نوع صفت با تغییر آهنگ گفتار بیان شده و از نوع پیشین است.

چه معركه‌ای!

عجب هوایی!

منبع: دستور زبان فارسی تالیف گیوی و انوری

مرکز یادگیری سایت تبیان - تنظیم: سمیرا بادامستانی