روش معرفی قرآن به دانش آموزان مقطع ابتدایی
روش معرفی کتاب مقدس قرآن به دانش آموزان دبستان از مسائل مهم پیش روی معلم است. از این رو امروز بر آن شدم تا چند اصل را در معرفی این کتاب آسمانی به دانش آموزان ارائه کنم:
همه کودکان در همه سنین مختلف آن را به عنوان کتابی مقدس یا مخصوص و متفاوت از دیگر کتاب ها به دیده احترام می نگرند و در صحت آن شکی ندارند. از نظر آنان قرآن کتاب خداست. تا حدود 9 سالگی، بیشتر متوجه ظاهر فیزیکی آن؛ مانند اندازه، رنگ، نوع، چاپ و نیز استفاده زیاد از آن می باشد. پس از این سنین کودکان با نگرش های محدود، توضیحات خود را متوجه محتوای کتاب می کنند که؛ مطالبی را درباره خدا و پیامبر را از آن می آموزیم، و اهمیت آن را به خاطر آموزنده بودنش و این که می توان از آن مطالب زیادی را یاد گرفت، می دانند.
از سنین 12 سالگی به بعد این برداشت ها عمق بیشتری پیدا نموده و درک صحیح تری از آن به عنوان کتاب زندگی حاصل می شود. از این رو معلمان باید با این نحوه برداشت کودکانه آنها توجه داشته باشند و در همین سطوح پایین برداشت های آنها را تغذیه کرده و محتوای تدریس خود را انتخاب نمایند.
تلاوت قرآن با صوت مناسب توسط معلم یا دانش آموز یا استفاده از نوارهای صوتی قراء معروف نیز توصیه می شود. برای اینکه تصور توام با احترام و تقدس کودکان از قرآن تغذیه شود، باید الگوهای رفتاری احترام به قرآن را به آنان تعلیم داد. مانند این که به آنان توصیه کرد تا در ساعات درس قرآن حتی الامکان نظیف و با وضو در کلاس درس شرکت کنند و دست بی وضو یا آلوده خود را روی قرآن، آیات و کلمات آن نگذارند.
خوب است ترتیبی داده شود که با تشریفات خاصی قران وارد کلاس شود؛ مثلا یکی از دانش آموزان با احترام قرآن را در دست گرفته وارد کلاس درس می شود و تمام شاگردان به احترام قرآن برخیزند. همچنین رعایت سکوت هنگام تلاوت قرآن نیز از نکات قابل ذکر است.
باید این تلقی که قرآن یک کتاب علمی یا تاریخی است را از ذهن دانش آموزان پاک کنیم. بلکه دانش آموزان باید بدانند که قرآن کتاب هدایت است و شامل تمام مطالبی است که در این زمینه انسان ها به آن احتیاج دارند.
می توان از داستان های قرآنی که درباره پیامبران و امت های گذشته آمده است، با توجه به روحیات کودکانه آن ها و محدودیت درکشان، برای معرفی قرآن استفاده نمود. (داستان گویی برای دانش آموزان ابتدایی واقعا لذت بخش است.) یا شان نزول برخی سوره ها را که متناسب با فهم آن ها باشد؛ مثلا کوثر، فیل و عبس. بیان چنین داستان هایی - مخصوصا با علاقه ای که کودکان دبستانی به شنیدن داستان دارند- می توان انس و علاقه بیشتری به قرآن در آن ها ایجاد کند.
اما باید توجه داشت که به ویژه در سنین بالاتر در طرح داستان های قرآنی نباید تنها یک قصه گو بود، بلکه باید نکات و فرازهایی از آن را به صورت تطبیقی با شرایط روز و به عنوان درس زندگی مورد بحث و بررسی قرار داد تا بتدریج دانش آموزان از محدودیت های نگرش خود به معارف دینی خارج شده و برای درک صحیح تر از قرآن در سطوح بعد آماده گردند. تعدادی از آیات و احادیثی که به عظمت قرآن و ثواب بسیار زیاد قرائت و حفظ قرآن اشاره دارند را بیان نمود و دانش آموزان را ترغیب و تشویق کرد که کم کم در حد امکان سوره های کوتاه و آیاتی از قرآن را حفظ کنند.
در سال های پایانی دبستان و پس از آن که فراگیران با جزئیات بیشتری از وقایع تاریخی دین آشنا می شوند، می توان از چگونگی نزول قرآن به صورت کتاب آسمانی انسان ها و حفظ و کتابت آن مطالبی را بیان کرد تا آگاهی بیشتری از آنچه پیرامون قرآن و محتوی آن یاد می گیرند، داشته باشند. در پایان به نمونه ی ساده ای از معرفی قرآن توجه فرمایید:
بعضی از پیامبران از طرف خداوند برای مردم کتابی آورده اند. در این کتاب ها دستورهای دینی آمده است. کتابی که حضرت محمد (ص) آورده است قرآن نام دارد. قرآن آخرین کتاب آسمانی است. دستورهای دین اسلام در قرآن نوشته شده است.
قرآن به ما دستور می دهد: خدای یگانه را بپرستیم، با یکدیگر دوست باشیم و به هم احترام بگذاریم، به پدر و مادر خود نیکی کنیم، راستگو باشیم و ... در قرآن داستان های شیرین هم آمده است. ما به قرآن کتاب دینی خود احترام می گذاریم.
نکات کلیدی در آموزش قرائت قرآن به کودک.
قرآن کریم به طور کلی بر دل و درون جامعه بشریت تاثیر بسیاری دارد و آن را تکان می دهد و به طرف خود جذب می نماید و تحت تاثیر قرار می دهد، و هر اندازه پاکی نفس و درون شدت گیرد تاثیر آن فزونی می یابد، بدیهی است کودک دارای نفس و دلی پاکتر می باشد و فطرت و سرشت او پیوسته پاک است.
قرآن اولین ماده درسی
دوره کودکی و نوجوانی دوره ای است که انسان آسان تر می آموزد و آموخته هایش نیز پایدارتر و استوارتر است. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید: آنکه در جوانی بیاموزد، آموزشش به منزله نقش در سنگ است و آنکه در بزرگسالی بیاموزد، آموزشش به منزله نوشتن بر آب است.
افزون بر این، دوره کودکی و نوجوانی دوره شکل گیری شخصیت است و به همین سبب، در این دوره انعطاف پذیری و تأثیر پذیری و به تبع آن، آمادگی و تغییر پذیری بسیار زیاد است. در حالی که به موازات افزایش سن، میزان انعطاف پذیری و تغییر پذیری کاهش می یابد و در دوره کهنسالی به کم ترین حد می رسد.
