انواع پرسش در كلاس های دوره ابتدایی
معمولا دانش آموزان دوره ابتدایی به سوال پرسیدن بسیار علاقه مند هستند و سوالاتی بعضا عجیب درباره دنیای پیرامون خود و یا مواد درسی می پرسند. معلمین و والدین باید با آگاهی و اطلاعات عمومی بالا و با استفاده از زبان ساده قادر به پاسخگویی به سوالات دانش آموز خود باشند. در این مقاله به شرح انواع و دسته بندی پرسش های معمول دانش آموزان ابتدایی می پردازیم.
پرسش های فلسفی (چرایی):
معمولا شاگردان به دلیل عدم آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات پرسش هایی را که باید با چه و چگونه مطرح شوند با چرا مطرح می کنند.
مثال: چرا این همه پرنده با اشکال مختلف وجود دارد؟
راه حل: از دانش آموز سوال كننده توضیح خواسته شود به نحوی که سوال به چه و چگونه تغییر یابد. گاهی اوقات که پرسش ها واقعا فلسفی هستند پاسخ می دهیــم به راستی که خیلی جالبه! و در نهایت جرات، نمی دانم، است.
پرسش های هیجانی:
فراوان دیده می شود که شاگردان با دیدن پدیده ای به هیجان آمده و پرسش می کنند.
مثال: کودکی که لانه ی پرنده را از یک طرف دیده است هیجان زده شده در مورد آن سوال می پرسد.
راه حل: آموزگار در هیجان شاگردان مشارکت کند به نحوی که مشاهده ی پدیده و زمان آن را افزایش دهد چون افزایش مشاهده موجب افزایش مدت یاد گیری می شود. آیا طرف دیگر لانه را هم دیده ای؟
پرسش های دارای پاسخ پیچیده:
شاگردان بر اثر کنجکاوی پرسش هایی می کنند که پــاسخ آن ها به طور مستقیم، درحــد درک و فهم شاگردان نیست و پاسخ به این نحو موجب می شود شاگرد فکر کند علوم پر از پاسخ های سخت و غیر قابل فهم است در نتیجه کلاس و شاگردان غیر فعا ل می شوند. معلــمان در این مورد معمولا دو دستــه اند: دستــه ای که پاســخ را می دانند و دسته ای که نمی دانند در هر صورت قرار نیست به این قبیل پرسش ها پاسخ مستقیم داده شود.
مثال:چرا آسمان آبی رنگ است؟
راه حل : معلم سوال را تغییر داده به شاگردان برمی گرداند و بهتر است طوری باشد که دانش آموز را به فعالیت وادار کند آیا می توانیم اتاقکی بسازیم که از دور درون آن آسمان آبی دیده شود؟
پرسش برای فهمیدن نام و تعریف:
گاهی اوقات شاگردان پرسش هایی مطرح می کنند که برای نامگذاری نام اشیا و تعریف پدیده ای است.
مثال: جنس تخم پرنده از چیست؟ یا نام یک سنگ که دانش آموزی آورده چیست؟
راه حل: اگر آموزگار جواب را می داند بگوید در غیر این صورت بهتر است شاگردان نامگذاری کنند و نامی را که ویژگی شی مورد نظر را دارد انتخاب کنند.
پرسش های تحقیقی:
پرسش های شاگردان به ندرت قابلیت تحقیق دارند و با تغییر پرسش آن ها توسط معلم به این نوع پرسش تبدیل می شوند.
توجه: در مورد این پرسش ها باید در نظر داشت که زمانی دانش آموز این گونه پرسش ها را مطرح می سازد که موضوع تدریس نشده است باید این پرسش ها را یاد داشت و در زمانش استفاده کرد.
پرسش های خام:
پرسش هایی هستند که واضح و آشکار نبوده و روشن نیستند و مرز بین تجربه ی قبلی و جدید را مشخص نمی کنند.
مثال: میو ه های گیاهان چه تاثیری دارند؟
پرسش های پخته:
پرسش هایی هستند که جزییات را کاملا مشخص می کنند و مرز بین تجربیات قبلی و بعدی را مشخص می کنند و روشن و واضح هستند.
مثال:فایده ی سبزیجات برای بدن چیست؟
پرسش های بسته ی موضوع مدار:
پرسش ها یی هستند که به دنبال پاسخ مشخصی هستند شاگردان از شکل پرسش متوجه قصد معلم شده و از ترس این که مبادا جواب بر خلاف خواسته ی او و کتاب باشد به سوال جواب نمی دهند و کلاس غیر فعال می شود.
پرسش های باز فرد مدار:
به دنبال پاسخ مشخص نیستند و فقط می خواهند نظر شاگردان را به دست آورند شاگردان بدون نگرانی نظرات خود را بیان می کنند و کلاس فعال می شود این پرسش ها با کلماتی مانند به نظر شما به عقیده ی شما و.... قبیل مطرح می شوند.
مثال: به نظر شما چرا به قورباغه دوزیست می گویند؟ یا چه اتفاقاتی درون سیب زمینی کاشته شده می افتد تا این که تبدیل به گیاه می شود؟
پرسش های سازنده
پرسش های عددی :
كه با چه قدر؟ چه مدت؟ و مانند آن شروع می شوند؟
مثال:چه مدت طول می كشد اتومبیل شما از تقطه ی آ به نقطه ی ب برسد؟
پرسش های تمركز دهنده: وقتی دانش آموزان نسبت به بخشی از تدریس بی توجه باشند، جهت جلب نظر آنان از این پرسش ها استفاده می شود؟
مثال: مثلا اگر شاگردان به ذوب شدن یخ بی توجه هستند، معلم می پرسد به نظر شما چه چیزی باعث می شود یخ ذوب شود؟
پرسش های مقایسه ای:
با چه تفاوت هایی و چه شباهت هایی آغاز می شوند.
مثال: چه تفاوت ها وچه شباهت هایی بین گربه وسنگ وجود دارند؟
پرسش های كنشی: این نوع پرسش ها منحر به فعالیت از سوی شاگردان می شوند.
مثال: اگر به كرم خاكی نور بتابانیم چه اتفاق هایی می افتد؟
پرسش های مسئله ساز:
منجر به فعالیت شاگردان می شود ولی عمق و تاثیرش بیشتر از پرسش های كنشی است و زمانی در دانش آموزان مسئله ایجاد می كند كه شاگردان قبلا تجربیاتی در مورد آن موضوع داشته باشند و در زمان مناسب مطرح شوند؟
مثال: چه عاملی باعث شده است كه برخی از گیاهان پژمرده شوند؟ یا از چه راه هایی می توانیم جوهر را در داخل لوله به طرف بالا ببریم؟
پرسیدن از جسم
وقتی آموزگاران عزیز اجازه دهند شاگردان توانایی پرسش و پاسخ پیدا كنند ارتباط آن ها با محیط اطراف قوی تر و بیشتر می شود و هر چه سن كودك پایین تر باشد به دلیل تجربیات كم بیشتر با دیدن هر پدیده ای پرسش می كند و با دست كاری و بررسی عاملی كه باعث بُروز پرسش شده، پاسخ را می یابد كه به اصطلاح پرسیدن از جسم می گویند.
مثال : دانش آموز با دیدن تخته سیاه این سوال در ذهنش ایجاد می شود كه جنسش از چیست و به سراغ آن می رود.
انگیزه ی شاگردان از پرسیدن
هدف معلم از پرسش
معلم برای طرح یك پرسش خوب، نیازمند سه مهارت زیر است:
