تبیان، دستیار زندگی
دوزبانگی نه تنها واقعیتی جدی برای یک نظام تربیتی است بلکه از آن مهم تر چالشی جدی برای دانش آموزان و والدین نیزبه شمار می رود...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

دوزبانگی چه تاثیری در آموزش و تحصیل فرزند ما دارد ؟

در مقالات قبلی به شرح دوزبانگی و طبقه بندی آن و مسایل و مشکلات دانش آموزان دوزبانه پرداختیم.

دوزبانگی نه تنها واقعیتی جدی برای یک نظام تربیتی است بلکه ازآن مهم تر چالشی جدی برای دانش آموزان و والدین نیزبه شما رمی رود. کودکان دوزبانه اجبارا درسیستمی قرار می گیرند که زبان تحصیلی، غیر از زبان مادریشان بوده و احیانا دارای کمتر تناسبی با فرهنگ و پیشینه فرهنگی آنان می باشد.

از دیگرسو امکانات کم  و مهارت ناکافی معلمان این نوع دانش آموزان، باعث شده است تاچنانچه برنامه ای هم برای آموزش خاص این کودکان تدوین شود! نتواند در نهایت از اصول علمی برای یادگیری مهارت های زبانی و تحصیلی  آنان پشتیبانی کند. زیرا آموزش کودکان دوزبانه، دارای قواعد و اصول خاصی است که اگر معلمان، مسلط به آن شیوه ها و مدل های بادگیری دوزبانگی نباشند نمی توانند هدف های یادگیری رابا وضوح و کیفیت به دانش آموزان انتقال دهند. درنتیجه عمده ی فعالیت های تدریس این معلمان نه تناسبی بافرهنگ دانش آموزان دوزبانه دارد و نه آنان می توانند از تجارب کودکانه دوزبانه درامرتدریس و یادگیری بهره گیرند.

بنابراین داشتن دانش و آگاهی فرهنگی نسبت به دانش آموزان دوزبانه، برای معلمان چنین دانش آموزانی بسیار ضرورت دارد. لذا معلمان دانش آموزان دوزبانه بایدالزاما ازافرادی کارامد تشکیل شده باشد ت ابتوانند درک عمیقی ازفرهنگ، نگرش ها، زبان، تجربیات دانش آموزان دوزبانه داشته باشد تا بتواند به خوبی از عهده تداخل و تضاد فرهنگی میان زبان مادری و زبان غالب  برآمده وآن رابه خوبی مدیریت کنند.

معلمان دانش آموزان دوزبانه نباید تصور کنند تکلم به زبان مادری برمیزان یادگیری دانش آموزان دوزبانه درمدرسه تاثیر منفی دارد. زیرا تحقیقات نشان داده است که مفاهیم آموخته شده ی زبان مادری می تواند توسط کودک به زبان دوم نیزانتقال یابد. بنابراین فراهم نکردن زمینه برای دانش آموزان دوزبانه درجهت مهارت پیداکردن درزبان مادری، یادگیری زبان دوم را با  مشکلات جدی مواجه خواهدکرد. یکی از راه های توسعه چنین مهارت هایی د ردانش اموزان دوزبانه، توسعه یا ساخت "مهدکودک ها"یا"مراکزپیش دبستانی "در مناطق دوزبانه است تا از این طریق توسعه ی زبان آموزی کودکان به ویژه در بعد زبان مادری توسعه یابد.

دوزبانگی چه تاثیری در آموزش و تحصیل فرزند ما دارد؟

الگوهای تدریس دوزبانگی

شاید یکی ازنگرانی های عمده دربحث دانش آموزان دوزبانه، به عملکرد تحصیلی آنان یعنی مسایلی چون ضعف درخواندن، نوشتن، یا املا کلمات مربوط شود. افت تحصیلی و عملکردی آنان بیش از آن که به دوزبانگی مربوط باشد، ممکن است از روش های ناقص یاددهی و یادگیری، عدم ارتباط موثرمیان معلم ودانش آموز، نا آگاهی ازسبک های مختلف ارایه محتوا به دانش اموزان دوزبانه ویاعدم آگاهی ازشیوه های اکتساب زبان ومهارت های زبانی نشات گرفته باشد.

مسلماً استفاده ی ازشیوه های آموزشی یکسان و مخصوص دانش اموزان تک زبانه، نوعی نا آگاهی از تفاوت ارایه تدریس به کودکان دوزبانه است. بنابراین یکی از علل ضعف عملکردی دانش آموزان دوزبانه درمقایسه با دانش آموزان تک زبانه شایدبه همین علت برگردد.

وقتی ما از دانش آموزان دوزبانه صحبت می کنیم ،منطقاً انتظار می رود. در بعد آموزش و یادگیری نیز دست کم از دو زبان آموزشی برای آنان بهره گیری کرد. مزایای استفاده از زبان مادری درتدریس و آموزش " دانش آموزان دوزبانه" این است که:

نخست: جذب دانش آموز درمحیط آموزشی و اجتماعی را راحت تر می کند.
دوم: دانش آموز ارتباط معنی دارو نزدیکی با فرهنگ خود پیدا می کند
سوم: استفاده از نمادهای زبان شناختی به کمک زبان مادری را درآنان تقویت می بخشد.
چهارم: از گسست عاطفی دانش اموزان دوزبانه ممانعت به عمل می آورد.

پس در بعد طراحی محتوا و تدریس نبایداز محتوا و شیوه های تدریس یکسانی استفاده کرد همان روش ها یا محتوایی که مخصوص دانش آموزان و تدریس تک زیانه هاست.دراین رابطه بهتراست به دونظریه به طور خلاصه اشاره کنیم.

1-نظریه آستانه: براساس نظریه آستانه "دوزبانگی"دارای 3سطح است.
الف) کودک دوزبانه درهردوزبان ضعیف است.درنتیجه فردنتایج شناختی منفی راتجربه می کند(سطح اول)
ب) کودک در"زبان اول"دارای توانش کافی و در"زبان دوم"دارای توانش ضعیفی می باشد که عملاً نمی تواند در این رابطه تجارب منفی یامثبتی راتجربه کند(سطح دوم)
ج) کودک دارای توانش کافی درهر"دوزبان"است. لذافرد توان تجربه ی نتایج مثبت را به خوبی داراست.

2- نظریه تعادل: این نظریه به این اشاره داردکه چنانچه کودکی درهردوزبان حالتی متعادل ومتوازن داشته باشد(یعنی همان سطح سوم نظریه آستانه) به عنوان تنها دوزبانه هایی قلمداد می شوندکه می توانند درکسب زبان دوم بسیار موفق باشند.

مدل های آموزش دوزبانه

برای آموزش زبان دوم مدل هایی توسط طراحان و کارشناسان ارایه شده است که ما در این بخش به 3 مورد آن اشاره می کنیم.

1-مدل انتقالی

دراین الگو شروع آموزش به دانش آموزان با زبان مادری است و تقریباً  3سال هم به طول می انجامد. بنابراین دراین شیوه به دانش آموزان دوزبانه در بدو ورود به آموزش رسمی،از زیان دوم استفاده نمی شود به این معنی که آموزش رسمی به دانش آموزان تازمانی که او تسلط برزبان دوم پیدانکند به تاخیرمی افتد.

چون این روش ممکن است مبنایش را برعدم ارزش گذاری یکسان زبان اول ودوم گذاشته شده باشد، بنابراین به کارگیری این روش دانش آموزان رابه لحاظ اعتماد وعزت نفس با مشکل مواجه خواهدکرد به گونه ای که حتی گاه آنان نمی توانند با معلم  و سایرین ارتباط منطقی برقرارسازند.

2- مدل غوطه ورسازی

دراین مدل، تدریس به دانش آموزان دوزبانه فقط به زبان اکثریت (رسمی) ارایه می شود. در واقع دراین روش انحصار آموزش به "زبان دوم" داده می شود.

شاید مثالی این مفهوم را بهتر انتقال دهد و آن این است که کودکی راکه شناکردن بلد نباشد را یکباره در آب انداخت و از او انتظار داشت او باتلاش خود بی آن که به آموزشگر وابسته باشد، شناکردن رابه تدریج یاد بگیرد. بنابراین دانش آموزان دوزبانه به تعبیری، یا غرق می شود یا با سعی و تقلای خود زبان دوم را یاد می گیرد.

شاید نقدی که براین روش وارد است این باشد که به هر حال اهمیتی که این روش به "زبان دوم"داده شده است، باعث می گردد تا ملاک موفقیت دانش آموز،فقط بستگی به میزان تسلط و مهارت در"زبان دوم "درنظرگرفته می شود درنتیجه ممکن است برای موفقیت های تحصیلی دیگر، فرصت چندانی فراهم نگردد.

نکته دیگر این که به دلیل اهمیت داشتن زبان دوم ،از"زیان مادری "در امر آموزش به عنوان وسیله ای تسهیل کننده در یادگیری استفاده نمی گردد و همین امر جریان یادگیری رامی تواند از حالت تعادل خارج سازد.

3- مدل دوسویه:

دراین مدل هر دو"زبان مادری" و"زبان دوم "مورد حمایت قرارمی گیرند. به این معنا که برنامه های آموزشی به طور مساوی هم به" زبان مادری "وهم "زبان دوم ورسمی "ارایه می شود.

اهدافی برای این مدل تعیین شده است که شامل:

1- برای همه دانش آموزان چه زبان مادری یازبان دوم مهارت بالای علمی را به دنبال دارد.
2- فرصت های برابر رابرای دانش آموزان فراهم می آورد.
3- درک کاملی از تعامل فرهنگی برای آنان ایجاد می کند.

به هرحال دراین الگو چون هر دوزبان (اول ودوم) از اهمیتی یکسان برخوردارند بنابراین دانش آموز دوزبانه ابتدا در"زبان مادری "خود توانایی و مهارت های زبانی، شناختی و حتی تحصیلی راکسب می کند و سپس آن رابه "زبان دوم "انتقال می دهد و در نتیجه در یادگیری و پیشرفت تحصیلی، به موفقیت مطلوبی دست خواهد یافت.


مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه: نسیم گوهری - تنظیم: داودی