هم عبادت، هم هدیه

برای روزه گرفتن فرزندانمان باید از تشویق‌های درونی و بیرونی استفاده کنیم. مثلاً می‌توانیم قبل از فرا رسیدن ماه رمضان از ارزش روزه، فوائد و ثواب آن برای کودک خود بگوییم یا...

یادش بخیر آن روزها که تمام لحظه ‌هایمان در آرزوی چادر گل دار سپری می‌شد که مادر برایمان می دوخت و این اولین و بهترین هدیه برای رسیدن به سن تکلیف و ایستادن به نماز در کنار مادر بزرگ بود. زیباترین موسیقی دنیا زمانی در گوشمان زمزمه می‌شد که مادر پای چرخ خیاطی سیاه می ‌نشست و دسته کنار آن را می‌چرخاند و مشغول دوختن می‌شد.

تلق و تلوق چرخ خیاطی مانند صدای قطاری بود که در سکوت شب روی ریل حرکت می‌کرد و گل‌های چادر زیر سوزن چرخ چون ستارگان شب می درخشیدند. ستارگانی که به مسافر بیدار مانده قطار چشمک می‌زدند تا او صدای قطار را هیچگاه فراموش نکند.

نخ سوزن چرخ پاره می‌شد و زمانی می‌گذشت که سوزن را دوباره نخ کنند؛ دلمان می‌لرزید نکند! اما نه چادر گل دار دوخته می‌شد و با شوق سر می‌کردیم و نماز می‌خواندیم. نزدیک ماه مبارک بود و تکرار سوال بی پایان: «مامان امسال من هم روزه می‌گیرم؟»

و مادر با لبخند ملیحی جواب می‌داد: «بله عزیزم تو به سن تکلیف رسیدی ...»

رمضان فرا می‌رسید و عشق در خانواده موج می ‌زد. سحرها با دعای ابو حمزه ثمالی بیدار می‌شدیم سفره سحری پهن بود و پدر از ما می‌خواست سریع ‌تر به آن‌ها بپیوندیم.

یک ماه ضیافت و یک ماه عشق؛ هم تشویق بود و هم هدیه؛ هم مهمان خدا بودیم و هم در فامیل و خانه میهمان ویژه خانواده. میهمان لبخندهای همیشگی پدر بزرگ، آفرین‌های عمه خانم، محبت ‌های عمو جان و آب ‌نبات های خان دایی که لذت رسیدن به افطار را برایمان چند برابر می‌کرد وصف اول نماز جماعت با مادر بزرگ...

آری، روزه عبادتی است که کودکان ما سالی یک ماه با آن مواجه می‌شوند. فضای معنوی ماه مبارک، آن ‌قدر محسوس است که حتّی کودکانمان هم قادر به درک آن هستند.

یکی از راه‌های جذب کودکان به سوی آموزه‌های دینی (نماز، روزه) تشویق و ترغیب است. تشویق اگر به گونه‌ای درست باشد، بسیار کارساز و مفید خواهد بود. تأثیر تربیتی تشویق، گاهی چنان زیاد است که جهت زندگی انسان و به خصوص کودکان را دگرگون می‌سازد. اگر تشویق قبل از انجام عمل پسندیده صورت گیرد، موجب شوق و رغبت می‌شود و اگر پس از انجام عمل باشد؛ سبب تقویت و پایداری رفتار در فرد می‌گردد.

تشویق‌های درونی و بیرونی

تشویق کودک، می‌تواند یک تشویق مادّی یا معنوی باشد. پدر و مادر می‌توانند در دو مرحله فرزندانشان را به نماز و روزه دعوت کنند. برای روزه گرفتن فرزندان‌ باید از تشویق‌های درونی و بیرونی استفاده کرد. مثلاً می‌توانیم قبل از فرا رسیدن ماه رمضان از ارزش روزه، فوائد و ثواب آن برای کودک خود بگوییم که خود نوعی تشویق درونی(معنوی) است؛ یا می‌توانیم از تشویق‌های بیرونی(مادی) استفاده کنیم.

پاداش مادّی حتّی می‌تواند با خرید یک بستنی، اسباب بازی، تفریح، بازی و سرگرمی باشد. البته باید توجه داشت که تشویق‌های بیرونی سبب مشکل شرطی شدن برای کودک کم سن و سال نشود. ولی، زمانی که عشق به خدا در قلب کودک نهادینه شد باید به او فهماند هر کاری انجام می‌دهد تنها برای رضای خدا می‌باشد و باید بداند که بهترین هدیه مقرب بودن در درگاه معبود است.

پاداش‌های معنوی می‌تواند گاهی یک آفرین و نوازش باشد که تأثیر زیادی در کودک دارد و بهترین تشویق برای او خواهد بود. هر چه سن فرزند ما بیشتر شد و از نظر عقلی در مرتبه‌ی بالاتری قرار گرفت، به تدریج باید تشویق ‌های بیرونی را کم‌ رنگ‌تر کرد و کم‌کم او را متوجه فلسفه‌ی اصلی روزه که همان رسیدن به تقوی و طاعت از دستور الهی است سوق داد.

در نهایت:

والدین گرامی باید توجّه داشته باشند که تشویق و پاداش نقش موثّری در تربیت فرزندان دارد، البته به گونه‌ای که بداند چرا مورد تشویق واقع شده است. تشویق باید متناسب با رفتار نیک فرزند باشد، نه بیشتر و نه کمتر از آنچه شایستگی دارد. دوری از افراط و تفریط، و رعایت تعادل از ضروریات تشویق است.

گاهی یک جلد قرآن کریم یا بردن کودک برای افطار به رستوران، یا با علاقه او افطاری درست کردن می‌تواند برای وی بهترین هدیه باشد. شاید دعایی که پدری در حق فرزندش می‌کند یا آغوشی که مادری برای کودکش می‌گشاید بهترین هدیه در این ماه باشد. شاید هم برای فرزندانمان بیشتر و بهتر بودن در کنارشان با وجود خانواده‌ای گرم و صمیمی بهترین هدیه باشد. شاید هم...

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: ملیحه قشقایی

تنظیم: مریم فروزان کیا